CBDC – Merkez Bankası Dijital Para Birimi nedir?
CBDC, kelime anlamı olarak “Central Bank Digital Currency” ifadesinin kısaltılmış halidir. Bu ifade dilimize “Merkez Bankası Dijital Para Birimi” olarak geçmiştir. CBDC’ler bir ülkenin merkez bankası tarafından oluşturulmaktadır. Bu sebeple birçok kripto paranın sahip olduğu kontrol edilemezlik özelliği CBDC’lerde bulunmamaktadır. CBDC’ler doğrudan ülkenin merkez bankası tarafından kontrol edilmektedir. Enflasyonu ve dolaşımdaki miktarı merkez bankası tarafından belirlenmekte ve yönetilmektedir. Kripto para ekosisteminin her geçen gün daha fazla büyümesi ve yeni paydaşların ekosisteme dahil olması sebebi ile merkez bankaları da bu teknolojiden faydalanmak için CBDC çalışmalarına başlamıştır.
CBDC’Ierin Avantajları
Günümüzde toplumun büyük bir kısmı tarafından ödeme yöntemi olarak dijital ödeme altyapıları, mobil ödeme uygulamaları ve kredi kartlan gibi temassız yöntemler tercih ediliyor. Nakit kullanımı özellikle pandemi koşullarının ortaya çıkması ile birlikte büyük bir düşüş gösterdi. Nakit kullanımının azalması ile ters orantılı olarak dijital paralara olan ilgi arttı. Bu dijital paralar arasında CBDC’ler de yer almaktadır. CBDC’ler nakit paralarla kıyaslandığında birçok avantaja sahiptir. Merkez bankalarının ve devletlerin CBDC oluşturmaktaki amaçları, kripto paraların birçoğunun sahip olduğu gizlilik özelliklerini kullanmadan, onların hız ve işlem maliyeti avantajlarından yararlanmaktır.
Kripto paralar gibi blokzincir teknolojisinden faydalanacak olan CBDC’ler, taraflar arası para gönderimi konusunda geleneksel finans kuramlarından çok daha hızlı ve düşük maliyetlidir. Merkez bankaları ayrıca CBDC’ler aracılığıyla paranın izini kolayca sürebilmektedir. Nakit para, doğası gereği takibi zor bir varlıktır. Ancak nakit rezervlerle desteklenmiş CBDC’Ierin takibi oldukça kolay olacaktır. Bu sayede devletler kara para aklamanın ve vergi kaçırma olaylarının önüne geçebilecektir. Tüm bu özelliklerinin yanında CBDC’ler işlevsellik anlamında da nakit paranın önündedir. Dijital olarak dolaşımda olacak olması da kağıt para basım maliyetleri konusunda oldukça avantaj sağlayacaktır.
Ülkemizde CBDC çalışmaları
Dünya üzerinde birçok ülke ve merkez bankası geleneksel paralar konusunda artan suç oranlarının ve tehditlerin ardından dijitalleşmeye ve CBDC’lere yönelmiş durumda. Dijital paralar konusunda öncü ülkelerden biri olan Çin, bu alanda da en hızlı çalışmalar gerçekleştiren ülkelerin başında geliyor. Çin, içerisinde bulunduğumuz 2021 yılında birçok eyaletinde Dijital Yuan deneme çalışmalarını gerçekleştirdi. Dijital para çalışmaları gerçekleştiren ülkeler arasında ülkemiz de bulunmakta. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2021 yılı içerisinde Aselsan, Havelsan ve Tübitak Bilişim ve Bilgi Güvenliği Araştırma Merkezi’nin katılımıyla Dijital Türk Lirası iş birliği platformu oluşturduğunu ve Dijital Türk Lirası için araştırma geliştirme çalışmalarında bir sonraki aşamaya geçildiğini duyurdu. Bu çalışmaların 2022 yılında devam etmesi ve test çalışmalarının başlaması ise tüm kripto para ekosistemi tarafından heyecanla beklenmektedir.
