Çekle ödemelerde yeni düzen

Çekle ödemelere ilişkin yeni yasal düzenlemeler hem bankaların hem de çek kullananların daha özenli ve dikkatli olmasını zorunlu kılıyor…

9 AĞUSTOS tarihinde yayınlanan, Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, iflas ertelemelere ve çek ödemelerine ilişkin değişiklikler getirmektedir. İflas erteleme ile ilgili değişiklikleri önümüzdeki hafta yazacağım.

Çek keşide etmekle ilgili değişiklikler bankalar ve çek keşide edenler bakımındandır. Bundan sonra çek keşide edenler daha özenli, bankalar da çek defteri verirken daha dikkatli olmak zorundalar.

Bu anlamda bankaların araştırma ve çek hesabı açmalarında yeni yükümlülükler getirilmiş bulunuyor. Muhatap banka, gerçek veya tüzel kişi adına açılması talep olunan çek hesaplarında, sermaye şirketlerinde ayrıca yönetim organında görev yapanlar ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkililerinin çek hesabı açma yasağının bulunup bulunmadığını kontrol etmek, çek hesabı açtıkları kişilerle çek hesabı sahibi tüzel kişi ise hesap açılış tarihi itibarıyla tüzel kişi tarafından bildirilen işlem yetkililerini Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi sistemine kaydetmek zorunda.

KAREKOD UYGULAMASI

Tüm çek yapraklarının üzerine karekodlar yerleştirme yükümlülüğü de getirilmiştir. Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilir. Karekod çek hesabı sahibi ya da cirantanın rızası aranmaksızın üçüncü kişilerin erişimine sunulur. Karekodu içerisinde şu bilgiler yer alır: a) Çek hesabı sahibinin adı, soyadı veya ticaret unvanı; b) Çek hesabı sahibinin tacir olması hâlinde, ticaret siciline tescil edilen yetkililerinin adı, soyadı veya ticaret unvanı; c) Çek hesabı sahibinin, çek hesabı bulunan toplam banka sayısı; d) Çek hesabı sahibine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı; e) Düzenlenerek bankalara teslim edilen çeklerin adedi ve tutarı; f) Son beş yıl içerisinde ibrazında ödenen çeklerin adedi ve tutarı; g) İbraz edilen ilk çekin ibraz tarihi; h) İbraz edilen son çekin ibraz tarihi; ı) ibrazında ödenen son çekin ibraz tarihi; i) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerin adedi ve tutarları; j) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören ve sonradan ödenen çeklerin adedi ve tutarı; k) Son beş yılda “karşılıksızdır” işlemi gören son çekin ibraz tarihi; 1) Çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi; m) Her bir çek yaprağı ile ilgili olarak tedbir kaydı olup olmadığı; n) Çek hesabı sahibi tacirse, iflasına karar verilip verilmediği, iflasına karar verilmişse kararın tarihi.

Çek defterinin her bir yaprağına, halen mevcut bilgilere ek olarak, çek hesabı sahibi gerçek kişi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası; tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSIS) numarası ve çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası yazılır.

CEZAİ MÜEYYİDELER

Karşılıksız çek keşide edilmesi halinde cezai yaptırımlar da artırılmış bulunuyor. Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına, bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına karar verebilir. Bu suçtan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülür. Bu davalar çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar. Ancak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adma yeni bir çek hesabı açılamaz. Ancak etkin pişmanlık veya mahkeme tarafından çek yasağının kaldırılması halinde yeniden çek düzenlemesi mümkün olabilir.

Av. Doç. Dr. MEHMET KOKSAL