Çok yükselmişti! biraz düştü!..
Yılın son ayı ekonomi güven endeksleri biraz geriledi. Kapasite kullanımı yatay kalırken dış ticarette dengelenme sürüyor. Ekonomistler, Rusya’nın yaptırımlarının güven algısını olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor…
KÜRESEL piyasalarda sert dalgalanmaların yaşandığı 2015 yılı geride kaldı. 2015 yılma damga vuran Amerikan Merkez Bankası FED’in faiz artışı yeni yılda kademeli olarak devam edecek. İçerde ise piyasalarda 1 Kasım seçimleri sonrası yaşanan yükseliş eğilimi Rusya kriziyle yerini düşüşe bıraktı. 1 Kasım sonra çıkış yaşayan ekonomik güven endeksi ve onun alt bileşenleri olan tüketici ve reel kesim güveninde aralık ayında gerileme kaydedildi. 2015’in son ayında kapasite kullanım oram yatay kalırken dış ticaret dengesinde daralma devam etti. Uzmanlar güven endekslerindeki düşüşte temel sebebin Rusya’nın Türkiye’ye yönelik yaptırımlarıyla ilgili belirsizlik olduğuna dikkat çekiyor. Ayrıca düşen emtia fiyatlarının üretici ülkelerden sermaye kaçışına neden olacağı ve bunun da gelişen ülkeleri etkileyeceği kaygılarına işaret ediliyor.
GÜVEN ENDEKSLERİ HAREKETLİ
TÜİK tarafından açıklanan Ekonomik Güven Endeksi aralık aymda bir önceki aya göre yüzde 3.8 oranında azalarak 100.81 değerine düştü. Endeksteki düşüş, tüketici, reel kesim (imalat sanayi), hizmet ve perakende ticaret sektörü güven endekslerindeki düşüşlerden kaynaklandı. Buna göre, aralıkta alt bileşenlerden Tüketici Güven Endeksi yüzde 4.6 azalarak 73.58 değerine düştü. Reel Kesim Güven Endeksi yüzde 1.3 azalarak 108.80 değerini aldı. Hizmet ve Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksleri sırasıyla yüzde 1 ve yüzde 0.4 düşerek 99.02 ve 104.93 değerlerine ulaştı. İnşaat Sektörü Güven Endeksi ise yüzde 0.7 artarak 85.11 değerine yükseldi.
REEL KESİMDE BEKLENTİLER
Mevsimsellikten Arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi bir önceki aya göre 1.4 puan azalarak 108.8 puan seviyesinde gerçekleşti. Anketin kapsadığı reel kesim temsilcileri tarafından yapılan değerlendirmelere göre ekonomik faaliyetlere ilişkin istikrarlı görünüm aralıkta, bir önceki aya göre 3 puan azalarak 102.2 seviyesinde gerçekleşti. Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, mevcut mamul mal stoku miktarı, son üç aydaki toplam sipariş ve sabit sermaye yatırım harcaması endeksi artış yönünde etkilerken, genel gidişat, gelecek üç aydaki üretim miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam miktarı ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
KAPASİTEDE YATAY SEYİR
Aralık aymda imalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı, bir önceki aya göre 0.1 puan azalarak yüzde 75.8 seviyesinde gerçekleşti. İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0.3 puan artarak yüzde 75.4 seviyesinde gerçekleşti. Mal gruplarına göre ise gıda ve içecekler ile yatırım mallarında artış görülürken, dayanıklı tüketim mallan, dayanıksız tüketim malları ve ara mallarında azalış görüldü.
DIŞ AÇIK YÜZDE 49 AZALDI
Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre, ihracat 2015 Kasım aymda, 2014’ün aynı ayına göre yüzde 10.2 azalarak 11 milyar 738 milyon dolar, ithalat ise yüzde 25.3 azalarak 15 milyar 974 milyon dolar olarak gerçekleşti. Kasım ayında dış ticaret açığı yüzde 49.1 azalarak 8 milyar 317 milyon dolardan 4 milyar 236 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Kasım ayında yüzde 61.1 iken, 2015 Kasım ayında yüzde 73.5’e yükseldi.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise 2015 Kasım ayında bir önceki aya göre ihracat yüzde 6.8, ithalat yüzde 6.3 azaldı. Takvim etkilerinden
arındırılmış seriye göre ise ihracat Kasım ayında önceki yılın aynı ayma göre yüzde 10.2, ithalat yüzde 27.1 azaldı. Avrupa Birliği’nin ihracattaki payı 2014 Kasım ayında yüzde 43.8 iken, 2015 Kasım ayında yüzde 48 oldu. Almanya’ya yapılan ihracat 1 milyar 199 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla 867 milyon dolarla İngiltere, 789 milyon dolarla Irak ve 616 milyon dolarla İtalya takip etti.
“TEMEL SEBEP RUSYA”
Piri Reis Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, aralıkta güven endekslerindeki düşüşü temel olarak Rusya’nın Türkiye’ye uyguladığı yaptırım kararları olduğunu söylüyor. Ayrıca 1 Kasım sonrası yaşanan ani çıkışın ardından bir normalleşme olduğunu da belirtiyor. Aslanoğlu’na göre, bu tür jeopolitik riskler tüketici algısında etkili oluyor. Emtia fiyatlarının düşüşü ise üretici ülkelerde bir krize
neden olacağı kaygısı yaratıyor. Bu da piyasalar üzerinde etkili oluyor. Sermayenin güvenli liman arayışıyla Türkiye gibi gelişen ülkelerden çıkabileceği endişesi güveni olumsuz etkiliyor.
“DÜŞÜŞ GEÇİCİ, YENİDEN ARTAR”
Finans Yatırım Başekonomisti Burak Kanlı ise, güven endekslerindeki düşüşün geçici olduğunu savunuyor. Kanlı’ya göre, Rusya’nın yaptırımlarına karşı firmalar alternatifler geliştirecek. Kanlı, bu konuda kendi bankası üzerinden şu örneği veriyor: “Rusya’ya işlenmiş gıda ürünü satan, bankamızın iş yaptığı iki şirketin yetkilisinin aktardığına göre, bu şirketler yaptırım sonrası mallarını Gürcistan üzerinden Rusya pazarına sokmaya çalışıyormuş.”
Burak Kanlı, aralıkta güven endeksindeki düşüşü ise “Endişeye gerek yok” sözleriyle değerlendiriyor. Kanlı’ya göre, Ekonomik Güven Endeksi 1 Kasım sonrası yüzde 40’a yakın artmıştı. Şimdi yüzde 4 düşmesi çok üzerinde durulacak bir konu değil. Reel kesim güven endeksi ise daha sağlıklı bir gösterge. Keza bu anketi yanıtlayanlar firma temsilcileri olduğu için daha makul ve mantıklı yanıt veriyorlar.
“REFORM HEYECANI YOK”
Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. İsmet Demirkol, aralıkta güvendeki düşüşü 1 Kasım sonrası endeksin zirve yapmasına bağlıyor. Demirkol’a göre, 2016 yılına ilişkin hükümetin açıkladığı yapısal reform haberleri fazla heyecan yaratmadı. Bunun üzerine Rusya ile BHk, İHI ekonomik ilişkilerin ismet Oemirkol sıkıntılı bir sürece girmesi ve FED’in faiz artışı güven algısını zayıflattı.
