Doğalgaz çevrim santrallerinin ekonomik ömürleri

Doğalgaz çevrim santrallerinin ekonomik ömürleri ortalama 20 yıl olarak kabul ediliyor. Türkiye’de doğalgaz çevrim santralleri 1990’lı yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştı ve bir kısmı şimdi ömürlerinin sonuna yaklaşıyor. Piyasada yaşanan sorunlar özellikle yaşlı santralleri çok zorluyor. Bu nedenle bazıları tamamen kapatılırken bazıları da az gelişmiş ülkelere taşınıyor.

Doğalgaz, dünya enerji tüketiminde yüzde 23,7’lik payla petrol ve kömürün ardından üçüncü kaynak durumunda. Türkiye’nin de en etkin enerji kaynaklarından biri olarak kabul ediliyor. Çoğu 19901ı yıllardan başlayarak Türkiye ekonomisine kazandırılan doğalgaz çevrim santralleri, en iyi zamanlarında enerji üretiminde yüzde 47’lik paya ulaştı. Sayıları irili ufaklı 258 tesise kadar çıkan doğalgaz çevrim santralleri, uzun yıllar sanayinin ve konutların enerji ihtiyacını sırtladı.

Fakat doğalgaz santralleri artık “yaşlılık” sorunlarıyla boğuşmaya başladı. Doğalgaz çevrim santrallerinin ekonomik ömrü ortalama 20 yıl olarak kabul ediliyor. Hatta gaz motorlu sanrallerde ortalama ömür 10 yıla kadar iniyor. Bu yaşa gelen santraller yavaş yavaş teknolojik açıdan geriye düşüyor ve rekabette zorlandıkları için de kapatılmaları kaçınılmaz oluyor. İşte tüm dünyada görülen bir durum şimdi Türkiye’de de yaşanmaya başladı. Özellikle 1990’h yıllarda faaliyete geçirilen santraller yavaş yavaş teknolojik açıdan geriye düşüyor ve düşük kapasiteyle çalışıyor. Ekonomik ömürlerini tamamlayan santraller şimdilerde ya kapanıyor ya da geri kalmış ülkelere taşınarak bir süre daha faaliyet göstermeleri sağlanıyor.

Sektör temsilcileri, “Bu noktada eski santraller teknolojileri geride olduğu için yanşta da geride kalıyor. Bu santrallerin bazıları sökülerek enerji ihtiyacı olan gelişmekte olan ülkelere taşınıyor” diye konuşuyor.

258 SANTRAL VAR

Enerji Piyasası Düzenleme Kuru-mu’nun (EPDK) verilerine göre, şu an işletmede 258 doğalgaz yakıtlı santral bulunuyor. Bunların toplam kumlu gücü 26 bin MW’ı buluyor. Bu da Türkiye’nin toplam elektrik enerjisi kurulu gücünün yüzde 37’sine tekabül ediyor.

Doğalgaz santralleri kurulu güçlerine göre incelendiğinde 500 MW’tan büyük 14 santral, 101 ile 500 MW arasında 33 santral, 20 ile 100 MW arasında 36 santral ve 20 MW’tan küçük 175 santral olduğu görülüyor. Düşük kumlu güçlü santral sayısı oldukça fazla ama bunlar toplamda yaklaşık bin MW’lık bir kurulu güce tekabül ediyor. 20 MW ve üzerindeki kurulu güçteki santrallerin ise toplam kurulu gücü 25 bin MW’ı buluyor. Bunlann toplam kurulu gücü, doğalgaz yakıtlı kurulu gücün yaklaşık yüzde 96’sım oluşturuyor.

Doğalgaz yakıtlı santrallerin ekonomik ömrünün yaklaşık 20 yıl olduğu göz önüne alındığında, 2014 yılı itibariyle yaklaşık 14 GW’lık bir kapasitenin ömrünün yarısını doldurduğu tahmin ediliyor. Bunlar eski teknolojileri kullanarak üretim yapıyor.

YAŞLILAR GÜÇSÜZ DÜŞTÜ

Enerji uzmanlan, Türkiye’de faaliyet gösteren doğalgaz yakıtlı elektrik üretim santrallerinin son dönemde yaşanan piyasa gelişmelerine bağlı olarak ticari operasyonlarını sürdürmekte güçlük çektiğini söylüyor. Bu nedenle bazı eski santrallerin kapandığı, bazılarının kapanma planları yaptığı, bazılarının da sökülerek başka ülkelerde kullanılmak üzere taşındığı belirtiliyor.

Örneğin 2005 yılında Kemalpaşa Doğalgaz Çevrim Santralini devreye sokan Akenerji, kârlılığının azalması nedeniyle 98 MW kapasiteye sahip Tekirdağ Çerkezköy’deki santralinin faaliyetlerini durdurdu. Daha sonra da bu santralin yurtdışında bir şirkete satıldığı bilgisi verildi. Ardından Bozüyük Doğalgaz Çevrim Santrali de kapatıldı. Akenerji, 900 MW kapasiteli Türkiye’nin en büyük doğalgaz santrali yatırımlarından biri olan Egemer Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali yatırımı nedeniyle verimsiz santralleri kapatma yoluna gitti. Sektörün önemli oyuncularından Zorlu Enerji, Ankara’daki 50,4 MW kurulu güçteki doğalgaz santralini kapattı.

MALİYETLERİ YÜKSEK

Son dönemde daha çok 50-100 MW kurulu gücündeki ve yaşı bir hayli ilerlemiş santrallerin kapısına kilit vuruluyor. Çünkü bunların üretim maliyetleri artık çok yüksek kalıyor. Teknik açıdan konuyu şöyle tarif etmek mümkün. 1990’lı yıllarda 100 birim doğalgazm 45 birimini enerjiye dönüştüren santraller ileri teknoloji sayılıyordu. Ancak şimdi durum öyle değil. Örneğin Cengiz Holding’in yeni yatırımında bu oran 60 birime kadar çıkıyor. Bu da yaklaşık yüzde 30’luk bir maliyet avantajı anlamına geliyor.

Anadolu ve Trakya Doğalgaz Santralleri Derneği (DOĞSANT) Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demir-taş, fiyatlardaki dalgalanmaların doğalgaz çevrim santrallerinde verimliliği düşürdüğünü, ayrıca doğalgaz santrallerinin doğalgaza yapılan zamlara karşın elektrik fiyatlarının aynı oranda artmaması nedeniyle kârlılıklarını zaman içinde yitirmeye başladığını belirtiyor. Bu nedenle Türkiye’de üretimini durdurduğunu bildikleri 7-8 firma olduğunu söyleyen Demirtaş, “Fiili olarak taşınma konusunda ise özellikle komşu ülkelere doğru bir yönelim vaf” diyor.

NERELERE GİDİYORLAR?

Sökülen doğalgaz çevrim santralleri farklı coğrafyalara taşınması hedefleniyor. Bunlar arasında Myanmar gibi Uzakdoğu ve Nijerya gibi Afrika ülkeleri var.

Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstri Lideri Uygar Yörük, taşıma işleminin gerçekleştirilebilmesi için santrallerin satışından çok fazla bir gelir beklentisi olmaması gerektiğini söylüyor. Yörük, “Çünkü hem yeni teknoloji yatırım bedelleri zaten belirli bir ucuzluğa erişmiş durumda hem de santralin sökülme, taşınma ve kurulma masrafları önemli bir bedel tutuyor. Öte yandan yeni olmasına rağmen düşük verimlilik gibi nedenlerle çalışma saatleri çok az seyreden gaz motoru teknolojisine sahip santraller, grup olarak veya tek tek satış yöntemleriyle devre dışı bırakılarak yeniden ihraca konu olabilir” diye anlatıyor.

DOĞALGAZ SANTRALLERİNİN 5 SORUNU

1) Fiyatlardaki dalgalanmalar nedeniyle verimlilikte yaşanan düşüş.

2) Kamu ve özel enerji santralleri arasında gaz alışındaki farklı fiyatlandırmalar.

3) Kapasite artırma sürecinde yaşanan sıkıntılar.

4) Primer Frekans T utma zorunluluğun 7×24 yerine sadece ünitelerin çalıştığı zaman aralığına indirgenmemesi.

5) Doğalgaz tüketim tahmininin santralleri zor durumda bırakması.