Düşük faiz bütçe dengesine yarıyor

Düşük faiz bütçe dengesine yarıyor. 2014’te 22.7 milyar TL ’y e gerileyen bütçe açığı hedefin altında kaldı. Çift hanede takılan işsizliğin ise ikinci yarıda yeniden tek haneye düşmesi bekleniyor…

ABD ekonomisiyle ilgili veriler karışık sinyaller verse de FED’in (Amerika Merkez Bankası) erken bir tarihte faiz artırması beklenmiyor. ECB’den (Avrupa Merkez Bankası) gelen parasal genişleme kararı ve düşük petrol fiyatları piyasalardaki olumlu havayı koruyor.

Bugünden bakıldığında küresel şartların 2015’te Türkiye ekonomisi lehine olacağı söylenebilir. Nitekim geçen hafta yılın ilk enflasyon raporunu açıklayan Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, 2015 sonunda son 45 yılın en düşük enflasyon seviyesinin görülebileceğini söyledi. Yılsonu tahminini de yüzde 6.1’den 5.5’e düşürdü. Daha da önemlisi ocak ayı enflasyonunun beklenenden çok düşmesi durumunda, Para Politikası Kurulu’nu 24 Şubat yerine 4 Şubat’ta toplayabileceklerini vurguladı. Ara toplantı ile faizleri indirebileceklerinin sinyalini verdi.

BÜTÇE VERİSİ BEKLENENDEN İYİ

Olumlu görünüm sürerken 2014 yılı bütçe verileri ve ekim dönemi işsizlik rakamları düşük faizin dengeye katkıda bulunduğunu gösteriyor. Aralık ayında merkezi yönetim bütçesi 11.3 milyar TL açık verirken, faiz dışı açık da 9.9 milyar TL oldu. Böylece, 2014’te bütçe açığı Orta Vadeli Program (OVP) hedefi olan 24.4 milyar TL’nin altında 22.7 milyar TL olarak gerçekleşti.

Faiz dışı denge ise, yine OVP hedefi olan 25.8 milyar TL’nin üzerinde 27.2 milyar TL oldu. Son çeyrek büyüme tahmini üzerinden yapılan hesaplamaya göre, bütçe açığının GSYH’ye oranının da 2014 sonunda yüzde 1.3 olması bekleniyor. 2013’te yüzde 1.2 olan bu oran 2014 için OVP’de yüzde 1.4 hedefleniyordu. Aralık ayı bütçe gerçekleşmelerine bakıldığında, vergi gelir artışının hızlandığı görülüyor. Vergi gelirleri aralıkta yıllık bazda yüzde 15 arttı.

2014 yılı genelinde yüzde 8 ile bütçe hedefine yakın kaldı. Bununla birlikte, vergi dışı gelir artışının özelleştirme gelirleri katkısıyla aralık ayında da yüksek kalması, 2014 artışının yüzde 16 ile yüzde 14 olan bütçe hedefinin üzerinde gerçekleşmesini sağladı. 2014’te özelleştirme gelirleri 7.8 milyar TL oldu. Böylece, toplam gelir yıllık artışı yüzde 9.3 ile hedefin sınırlı üzerinde gerçekleşti.

Bu arada faiz: hariç gider artışı aralıkta yavaşladı. Aralık ayında faiz hariç gider yıllık artışı yüzde 2’ye geriledi. Bunda yatırım harcamalarındaki hızlı düşüş ve mal ve hizmet alım giderlerindeki yavaşlama etkili oldu. Böylece, 2014’te faiz dışı gider artışı yüzde 11 ile bütçe hedefine paralel oldu. Faiz giderleri de OVP ile uyumlu.

İSTİHDAMDA ARTIŞ VAR

TÜ1K verilerine göre, Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2014 Ekim döneminde (eylül-ekim-kasım) 3 milyon 43 bin kişi oldu. Böylece işsizlik oranı, yüzde 10.4 seviyesinde gerçekleşti. Rakam eylül döneminde (ağustos-eylül-ekim) yüzde 10.5 olmuştu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere göre ise, işsizlik oranı yüzde 10.6’da sabit kalırken işgücüne katılım oranı yüzde 50.7’den yüzde 50.9’a yükseldi. Arındırılmamış verilere göre istihdam edilenlerin yüzde 20.7’si tarım, yüzde 20.5’i sanayi, ) yüzde 7.7’si inşaat, yüzde / 51.2’si ise hizmetler sektöründe yer aldı. Temmuz döneminden bu yana çift hanede takılan işsizlik oranının 2015’te ekonominin geçen yıla göre daha fazla canlanmasıyla tek haneli seviyelere geri döneceğiyle ilgili beklentiler artıyor.

“ARALIK BU KEZ BOZMADI”

Garanti Bankası Başekono-misti Nihan Ziya Erdem, normalde her yıl aralık aylarında bütçe açığının daha yüksek gerçekleştiğine dikkat çekiyor. Erdem, bu durumun Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından, “bütün harcama kalemleri son ay gönderiliyor o yüzden böyle bir sıkıntımız var” sözleriyle açıklandığını belirtiyor. Ancak geçtiğimiz aralık ayında bu sıkıntının daha az görüldüğünü vurgulayan Er-dem’e göre, aralık ayında harcama artışı önceki yıllara göre az kaldı. Ayrıca vergi gelirleri de iadeler sayesinde artış gösterdi. Gelir kalemi de özelleştirme nedeniyle daha iyi performans sergiledi. Bu sayede aralık, genel bütçe dinamiklerini bozan bir ay olmadı. Tüm yıl genelinde OVP tahminlerinden daha iyi bir görüntü var. Bütçede özellikle faiz harcamalarında düşüş var. Kriz sonrası dünyada düşük faiz döneminin başlaması ve Türkiye’nin risk priminin azalması bütçedeki faiz yükünü hızlı biçimde azaltıyor.

İşsizlik konusunda ise Erdem, düşük büyüme sürecinin olumsuz etkilerinin işsizlik oranı üzerindeki etkilerinin gecikmeli olarak hissedildiğini söylüyor. Bu yıl büyümenin bir miktar hızlanmasını bekleyen Erdem’e göre, işsizlikteki kötü seyir ikinci yarıda devam etmeyebilir; gecikmeli yansıdığı için bir süre daha yüksek kalabilir. Sonrasında büyümenin canlanmasına paralel işsizlikte daha iyi bir eğilim görebiliriz.

“DÜŞEN FAİZLER DESTEKLİYOR”

ING Bank Başekonomisti Muhammet Mercan ise, yıl bazında bakıldığında 2014’te 2013’e göre faiz dışı giderlerde yüzde ll’lik oldukça hızlı bir artış olduğunu savunuyor. 2014 bütçesi ilk hazırlandığında, yani yılın başında gider tarafında önemli bir artış öngörüldüğünü belirten Mer-can’a göre, başlangıçta gö-olarak gider kaleminin daha büyüdüğü bir çerçeve çiziliyordu.

Ancak son rakama baktığımızda GSYH’ye oran olarak yüzde 1.3’lük rakam göreli olarak iyi şeklinde değerlendirilebilir. Faiz giderleri 2014 yılında hemen hemen sabit kaldı. 50 milyar TL seviyelerinde gerçekleşti.

Bu iyi bir performans…

Prof. Dr. Seyfettin GÜRSEL / Betam Direktörü
İşsizliğe dikkat

Betam’ın hazırladığı tahmin modelinde kullanılan Kariyer.net ilanlarına başvuruların ağustos ayından beri hızlanarak arttığı göze çarpıyor. Kariyer.net verileri artışın kasım ayında da devam edeceğine işaret ediyor. Betam tahmin modeli ise, tarım dışı işsizliğin Kasım 2014 döneminde artacağını gösteriyor. Son dört dönemdir tarım dışı istihdamdaki yıllık artışlar 1 milyonun üzerine çıkmış, ancak bu artışlar bile tarım dışı işgücündeki hızlanan artışı karşılamaya yetmedi. Zira tarım dışı işgücündeki yıllık artışlar düzenli bir şekilde artarak Ekim 2015 döneminde 1.5 milyonun üzerine çıktı.