e-imza kullanımı

Neredeyse 2 milyon kişinin kullandığı elektronik imzanın, e-devlet süreçlerinin hızlanmasıyla artacağı tahmin ediliyor. 2020 yılı hedefi 5 milyon kişiye ulaşmak. KOBİ’lerin uygulamayı benimsemesi kritik önemde…

BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) verilerine göre, Türkiye’de geçen yılsonu itibarıyla 1 milyon 700 bin elektronik imza (e-imza) ve mobil imza üretilirken, aktif olarak kullanılan e-imza sayısı 750 bin, mobil imza sayısı ise 21 bin 473’e ulaştı. Özellikle e-dönüşüm sürecinin son yıllarda hızlandığı ülkemizde pek çok işlem elektronik ortama taşındığı gibi bunun sonucunda e-imza kullanımı da giderek arttı ve artmaya devam ediyor. E-fatura, kayıtlı e-posta hizmeti, e-reçete gibi e-dönüşüm sürecinin getirmiş olduğu uygulama alanları arttıkça şüphesiz e-imza kullanımı daha da yaygınlaşacak. Öngörüler ise, 2020’de e-imzanın 5 milyon kullanıcıya ulaşacağı yönünde. Peki, nerdeyse 2 milyon kişinin kullandığı bu e-imza nedir, ne işe yarar?

GERÇEK KİŞİLERE VERİLİYOR

Daha çok kamu, bankacılık, finans, sigorta ve ticaret işlemlerinde kullanılan e-imza, ıslak imzayla aynı hukuki sonucu doğuran, elle atılan imzanın elektronik ortama taşınmış hali aslında. Elektronik ortamda bulunan bir belgeye eklenen e-imza, imzalayanın kim olduğunu belirlemeye yarıyor. Aynı zamanda elektronik işlemlerde gönderilen bilginin yolda değişmediğini, gönderen kişiye ait olduğunu ve inkâr edilemeyeceğini garantiliyor. Yani elektronik ortamda gerçekleşen işlemlerde kişilerin kimlik bilgilerinin doğruluğunun teyit edilmesini sağlıyor. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanu-nu’na göre, e-imza ile oluşturulan veriler, herhangi bir davada “senet” hükmünde kabul edilerek mahkemeyi bağlayan “kesin delil” niteliğini taşıyor ve yine kanununa göre, e-imza gerçek kişilere veriliyor. Yani kurumlar e-imza alamıyor.

E-Güven Genel Müdürü Can Orhun, “Kurum adına, kendi adınıza ya da çalıştığınız şirket adına da kullanacak olsanız bile e-imza her koşulda sizin adınıza veriliyor” diyor. E-imza ıslak imzanın kullanılabileceği her yerde kullanılıyor. Orhun’dan aldığımız bilgilere göre, e-imza-nın kullanılmadığı üç istisna var: E-imza ile evlenemiyorsunuz, tapu ve noter işlemi yapamıyorsunuz. Çünkü bu işlemler şahitlik gerektiriyor.

Peki e-imza nasıl alınıyor? BTK tarafından yetkilendirilmiş şirketler e-imza veriyor. E-Güven, Türkkep, E-Tuğra, TürkTrust e-im-za veren şirketler. Ancak son kullanıcılar doğrudan bu şirketlerden e-imza alabildiği gibi bu şirketlerin PTT, Noterler Birliği, mobil operatörler gibi işbirliği halinde olduğu kurum ve kuruluşlara da giderek e-imza başvurusunda bulunabiliyor.

KAYBOLURSA İPTAL EDİLİYOR

E-imzanm işleyişini anlamak için biraz daha detaya inmekte fayda var. E-Güven Genel Müdürü e-imzanm çalışma işleyişini şu şekilde anlatıyor: “Kişi E-Güven’e e-imza almak üzere başvurduğunda kişinin kimlik bilgilerini e-imza sistemi üzerinden kaydediyoruz. O bilgilerle sizin imza atmanıza olanak sağlayan ve sadece size ait olan bir elektronik dosya veriyor ve onları Token adı verilen cihaza yük-lüyoruz. USB’ye benzeyen bu cihazın içinde sizin vatandaşlık numaranız, admız-soyadınızı ve tıpkı pasaportta olduğu gibi e-imzanızın geçerlilik süresini içeren bilgiler yer alıyor. Bu cihazı PC’de tanımlayarak e-imza atabileceğiniz işlemlerinizi gerçekleştirebiliyorsunuz.” E-imzanız Token isimli akıllı çubuk olarak ad-Catı o<+>un landırılan cihazda ya da kredi kartı büyüklüğünde üzerinde çip olan kart tipi bir cihazda saklanıyor; yüksek güvenlikli şifre ile erişilebilen bu cihazda kimlik bilgileriniz yer alıyor. Bu cihaz PC’ye tanımlanıyor ve bu cihazla imzala seçeneği karşınıza çıktığında imzanızı atıyorsunuz. Bu cihazı kaybettiğinizde ilgili e-imza şirketini arayarak cihazın iptali isteniyor. Iptal sonrasında ise kullanıcının yeniden e-imza almak için başvuruda bulunması gerekiyor.

GÜVENLİĞİN TEMİNATI PAROLA

TÜRKKEP Genel Müdürü Yüksel Samast, günlük dilde e-imza olarak ifade ettiğimiz şeyin, şslında “elektronik sertifika” olduğunu söylüyor. E-imza için başvuruda bulunan kullanıcılara bu sertifikanın yüklü olduğu, kişinin tüm kimlik bilgilerinin yer aldığı “kriptografik token” adı verilen bir cihaz veya akıllı kart veriliyor. Samast, “Burada e-imza oluşturma cihazından oluşan bütünleşik bir araçtan bahsediyoruz” diyor ve ekliyor: “E-imza paketi nitelikli elektronik sertifika, token ve içerisindeki yazılımdan oluşan bir pakettir diyebiliriz. E-imza, aslında aynen elle atılan imzada olduğu gibi kalemle kâğıt üzerine yazılan kişiye ait karakterlerden oluşan özel bir sembol olduğu ve kalemle atılabildiği gibi, içinde sertifika ve yazılım olan güvenli bir elektronik donanımsal araçla atılabilen ve parola ile aktif edilerek sahibi tarafından kullanılabilen bir araçtır” diyor.

SÜRE SONUNDA YENİLENMESİ ŞART

E-imzanın kullanım süresi en fazla üç yıl. Bir-iki-üç yıllık olmak üzere alabildiğiniz e-imzanın kullanım fiyatı da aşağı yukarı piyasada 100 TL’den başlayıp 300 TL’ye çıkıyor. Can Orhun, “Bu üç yılın sonunda o sertifikayı yenilemeniz gerekiyor. Güvenlik sebebiyle bu süre veriliyor çünkü bu süreçte bilgiler değişebiliyor” diyor. Yüksel Samast’tan aldığımız bilgilere göre, e-imza halen en çok MERSIS, EKAP, UYAP gibi kamu projelerinde (yüzde 53), e-devlet uygulamalarında (yüzde 49), bankacılık işlemlerinde (yüzde 14), farklı firmalarla yapılan anlaşma ve sözleşmelerde (yüzde 10) ve hesap mutabakatlarında (yüzde 7) kullanılıyor.

Bunların dışında e-imza iş akış sistemlerine entegrasyon ile ilgili tüm uygulamalarda, iş akış sistemlerinde, yönetim kurulu ve genel kurul kararlarında, kurum içi insan kaynakları uygulamalarında, çalışan hizmet sözleşmelerinde, e-ar-şivde saklanacak e-belgelerin imzalanmasında ve bayi ağı iletişiminde de yaygın biçimde tercih ediliyor. E-imza, doğanın korunmasına destek olması, iş yapma süreçlerini kısaltması, iş yapma süreçlerindeki maliyetleri azaltması, iş yapma süreçlerini daha verimli kılması ve veri güvenliği sağlaması nedeniyle tercih ediliyor.

40 YAŞ ÜSTÜNÜN TERCİHİ

E-imza sahiplerinin yüzde 19’unu 19-25 yaş arası, yüzde 40’ını 25-40 yaş arası, yüzde 41’ini ise 40 yaş ve üstü kullanıcılar oluşturuyor. E-imza, bireysel ve kurumsal olarak iki tür kullanıcıya hitap ediyor. E-Tuğra İstanbul Bölge Müdürü Semih Yılmaz’dan aldığımız bilgilere göre, e-imzayı kamu kurumlan, bankalar, mali müşavirler, mükellefler, doktor ve eczacılar, gümrük müşavirleri, marka-patent işlemcileri, trafik plaka tescil müşavirlikleri, avukat, hakim ve savcılar, menkul kıymetler ve borsa mensupları, mühendisler ve denetmenler gibi çeşif-li meslek gruplarına dahil olan kişiler kullanabiliyor. Bununla birlikte, sade vatan daş için e-devlet kapısından sunulan sayısız vatandaşlık hizmetinden de e-imzayla yararlanalabiliyor. Örneğin avukatlar, e-imza ile dava açabiliyor, dava dosyasını takip edebiliyorlar harç yatırabiliyorlar. Finansal kurumlar ödeme talimatlarını e-imzayla alabiliyor.

İKİ YILDA YAYGINLAŞTI

Peki şimdilerde nerdeyse 2 milyon kullanıcıya ulaşmış olan e-imza yeterince hızlı yaygınlaşıyor mu? Can Orhun, 2013’ten sonra özellikle kullanımın arttığına dikkat çekiyor: “2013’e kadar Türkiye’de e-dönüşüm beklenen sonucu vermedi ve istediğimiz ölçüde yaygınlaşmadı. Son iki yılda normal ivmesini kazandı. Kamuda başlayan e-dönüşüm içinde e-reçete, kayıtlı elektronik posta projesi, e-fatura, e-tebligat, e-defter gibi projeler e-imzanın kullanımını hızlandırdı.”

2014 BÜYÜK ARTIŞ YILI OLDU

“E-dönüşümdeki farkmdalığm artmasıyla birlikte e-imzanm yaygınlaşma hızının artacağını düşünüyoruz” diyen Yüksel Samast ise, e-imza ve mobil imza sayılarının özellikle KEP sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte daha fazla artacağını söylüyor ve ekliyor: “2014 yılında KEP’in e-imza sayısına katkısı 50 bin adetin üzerinde oldu. 2015 içerisinde KEP kullanımı amaçlı e-imza veya mobil imza edinenlerin sayısının birkaç kat daha artacağı öngörülüyor. E-kimlik uygulamasına geçiş sonrasında bireysel amaçlı e-imza kullanımının daha da yaygınlaşması bekleniyor.”

BTK verilerine göre, 2014 yılının son çeyreğinde bir önceki döneme göre, elektronik imza sayısında yüzde 7,4’lük artış sağlanmış. 2013’e oranla, 2014’te büyük bir artış yaşanmış durumda. Elektronik imzanın kullanım alanları arttıkça kullanım oranlarının da hızla artacağı öngörülüyor.

Türk Trust Genel Müdürü Dr. Tolga Tüfekçi ilk yıllarda sektörün yavaş geliştiğini, son yıllarda makul 0 bir büyüme hızına erişmiş olsa da halen tatmin edici olmaktan uzak bir pazarla karşı karşıya olduklarını söylüyor. Tüfekçi, “Burada özellikle, TÜBİTAK’ın kamuda tekel olması, e-fatura gibi yaygın uygulamaların e-imza dışında kalması gibi bazı kamu düzenlemelerinin sektörün gelişimine olumsuz etkileri ol-1 duğunu düşünüyoruz” diyor.

En çok genel müdürlerin e-imzası gerekiyor

Bir kurum içinde en çok genel müdürlerin [yüzde 48] ve bölüm müdürlerinin (yüzde 32) e-imzalarına ihtiyaç duyuluyor. Üst düzey yöneticiler en çok farklı firmalarla yapılan sözleşmelere, yönetim kurulu, genel kurul ve ortaklar kurulu kararlarına, çalışanların hizmet sözleşmelerine e-imza atıyor. Sağlık sektörü ve hukukçular da bir süredir e-İmza kullanıyor. Kullanıcıların yüzde 90’ı e-imza uygulamalarından memnun olduğunu belirtirken, kadın kullanıcılarda bu oran yüzde 95’e ulaşıyor.