Ekonomi toparlanmaya başladı

PANDEMİNİN yaralarını sarmaya çalışan Türkiye ve dünya ekonomisi eski günlerine dönmek için büyük bir mücadele veriyor. Sanayi üretiminde ve ihracatta başlayan toparlanma, iç piyasa adına da ümit verici. Tatilin bitip insanların şehirlere dönmesi ve okulların açılmasıyla birlikte her yıl eylül ayından itibaren yılın son çeyreğinde ekonomi vites artırırdı. Hatta birçok sektör için yılın son çeyreği, en yüksek ciroların yapıldığı dönem olarak da biliniyor. Geçmiş yıllarda ‘eylül’ ayında yeni sezon başlangıcıyla coşan piyasalar, bu yıl nasıl olacak? Yanıtı merak edilen soru bu. Şunu baştan söyleyelim ki; hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Birçok alanda olduğu gibi reel piyasamn kanunları da yeniden yazılıyor. Normalleşmek için büyük çaba sarf eden piyasalar, iş insanları ve tüketiciler tedirginlik içinde. İkinci dalga endişesi yaygın. Bu da üreticiden toptancıya, perakendeciden tüketiciye ekonominin tüm unsurlarının üzerinde büyük bir gölge olarak duruyor. Son günlerde kurlardaki oynaklık ise piyasanın üzerine ikinci bir gölge olarak çöktü. Volatilitenin aşırı olduğu dönemlerde fiyatlama yapmakta sıkıntı yaşayan üreticiler ve perakendeciler suların durulmasını bekliyor.

GÖZLE GÖRÜLÜR İYİLEŞME

Halen kapalı ortamlara ve AVM’lere girmekte ve büyük zaman geçirmekte tereddüt eden tüketicinin morali yükselmiş değil. İş insanları tüketicinin değişen tercihlerini okuyarak kendilerini yenilemeye ve korunaklı alanında kalan tüketiciye ulaşmak için yollar arıyor. Bu noktada da dijital ve online uygulamalar, eve seıvis, işi ve eğitimi eve taşıyacak uygulamalar öne çıkıyor.

Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, “Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de perakendedeki dalgalanmanın bir süre daha devam edeceğini öngörüyoruz. Perakende sektörü zorlu bir süreçten geçerken kiralamalarda yılso-nuna kadar KDV ve stopaj indirimi sektör için büyük avantaj oldu. Giderlerini iyi yöneten firmaların bu dönemi daha rahat atlatacağını düşünüyorum” diyor.

Öncel’in verdiği bilgiye göre, caddelerdeki kadar hızlı olmamakla birlikte AVM’lerdeki mağazaların cirolarında da iyileşme başladı. BMD’ııin geçen hafta sonuçlarını açıkladığı anket de perakendede toparlanmanın başladığım ortaya koyuyor. Öncel şu bilgileri veriyor: “53’ü hazır giyim, 24’ü ayakkabı olmak üzere toplam 115 üye firmanın 300 markasının katılımı ile gerçekleştirdiğimiz temmuz ayı anketimize göre AVM’lerde de iyileşme var. Ancak her üç üyemizden birinin AVM’lerdeki mağazalarında hala cironun yüzde 60’m üzerine çıkamadığının altını çizmem gerekiyor. Ankette e-ticaretteki aylık değişimi de gözlemledik. Salgın sürecinde çok büyük bir sıçrama yapan e-ticaretin artış hızında temmuzda kısmi bir düşüş dikkati çekiyor. Haziranda e-ticaret cirosunu yüzde 100’ün üzerinde arttırdığını beyan eden üyelerimizin oranı yüzde 69’dan yüzde 53’e geriledi. Ciroların istenen düzeye ulaşamamasında yabancı turist sayısındaki düşüş de etkili oldu.”

EVLERE OFİS MOBİLYASI

Mobilya sektörü de pandemiden sonra değişen trendlere uyum sağlamaya çalışıyor. Ofis taşınmalarının arttığı, ev ofis çalışmanın tercih edildiği yeni dönemde sektörü hareketli günler bekliyor. Koleksiyon Mobilya Yönetim Kurulu Üyesi Doruk Malhan, her taşınmanın sektörleri için bir fırsat olduğunu söyleyerek sözlerine başlıyor. “Geleceğe pozitif ve iyimser bakıyorum” diyen Malhan, yaşanan trend değişimini şöyle anlatıyor:

“Pandemi öncesi yüksek katlı plazalarda olan ofisler, az katlı binalara geçmeye başladı. Daha geniş alanlar isteniyor. Eskiden 12 kişilik bir masa bir odaya sığdırılırken, şimdi aynı personel sayısı için iki 12 kişilik masa iki odaya konuluyor. Ev ile ofis geçişini yapamayan yabancı sermayeli firmalar, evdeki atmosferlerini yenilemeye başladı. Pandemi başladığında evinde mutfak masasının bir kenarında çalışan insanlar artık özel iş alanları oluşturuyor. Evler dönüşmeye başladı. Bundan sonraki dönemde bunun hızlanacağını düşünüyorum. Sonbaharda piyasa hareketlenecektir.”

Bundan sonra ekonomilerin tekrar kapanma kararı almayacağını düşünen Malhan, hem Türkiye, hem dünya ekonomisinin bunu kaldıramayacağını söylüyor. Son iki ayda dijitale yaptıkları yatırımları artırdıklarını belirten Malhan, değerlendirmelerini şöyle sürdürüyor:

“Dünyada nüfus değişmedi ama harcama alışkanlıkları değişti. Ekonominin bir daralan bir de yeni imkanlar sunan yüzü var. Esnek bakabilen, müşteri ihtiyaçlarını algılayan firmalara yeni imkanlar doğuyor. Müşterilerin online sipariş verebileceği, dijital olarak seçenekleri görebileceği sistemleri geliştirmek için son iki aydır çok yoğun çalışıyoruz. Yurtdışına da iş yapıyoruz. Amerika’da eskiden aldığımız siparişler bir ofise gidiyordu; şimdi bir sipariş alıyor çalışanların yüzlerce evine tek tek teslim ediyoruz.”

ERTELENEN TALEP DEVREYE GİRDİ

Mağazacılık yatırımlarına hız kesmeden devam eden Weltew Home, Temmuz ayında beş yeni şube açarak yurtiçinde toplam 80 mağaza sayısına ulaştı. İstanbul Masko, İzmir, Kayseri, Aksaray ve Batman şehirlerinde açtıği mağazalarıyla pandemi sürecinde de büyüyen marka, yılsonunda 100 mağaza sayısına ulaşmayı hedefliyor. Firmanın Yurtiçi Satış Müdürü Akın Can, “Yılın son çeyreğinde, üçüncü çeyreğinde yakaladığımız ivmenin devam edeceğini öngörüyoruz. Pandemi sürecinde mevcut iyiye gidiş süreci devam ettiği takdirde salgının ilk başlangıç aşamasında kaybedilen iş hacminin son çeyrekte karşılanacağım düşünüyoruz” diye konuşuyor. Ertelenen tüketici taleplerinin devreye girdiğini belirten Can, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Karantina nedeniyle neredeyse durma noktasına gelen ticaret, yeni normalleşme süreciyle birlikte adeta patladı. Bizleri ve yatırımcılarımızı sevindiren bu durum; bize kayıp geçen ikinci çeyrekteki iş potansiyelimizi yılın son çeyreğine taşıma fırsatı sundu. Hızlı teslimat ve doğru hizmet ile ivedi bir şekilde tüketicilere hizmet eden firmalar bu talebi -karşılamaya başladılar. Ayrıca turizm sezonumuzun açılması ve yurtdışındaki pazarlardaki hafif kıpırdamalarla ülkemize döviz gelmeye başladı. Önümüzdeki günlerde döviz kurlarındaki dalgalanmaların durağanlaşacağım ve yılın son çeyreğinde ticaretin yoğunlaşacağım öngörüyoruz. Yeni mağaza yatırımlarımızın da etkisiyle 2020 bittiğinde geçen yıla oranla yüzde 60 oranında büyüme bekliyoruz.”

“SONBAHARDA SATIŞLAR ARTAR”

Pandemi döneminde satışları 3-4 kat artan hijyen, dezenfektan ve kolonya pazarı, yılın son çeyreğinde de hızını sürdürecek gibi görünüyor. Eyüp Sabri Tuncer Yönetim Kurulu Başkanı Engin Tuncer, kolonya, dezenfektan ve sıvı sabun satışlarında mart-mayıs dönemindeki kadar olmasa da yılın son çeyreğinde de artış beklediklerini söylüyor. Son engın bir haftada satışlarda artış olduğunu belirten Tuncer, “Temmuz satışlarımız mart-nisan aylarına yakın geçti. Artan vakalar toplumda karşılık buldu ve insanlar tekrar hijyene daha fazla önem vermeye başladı. Sonbaharda satışlarımızda geçen yılın aynı dönemine göre 2-3 kat artış olur” diye konuşuyor. Online satışlarının da bu dönemde yoğun olduğunu söyleyen Tuncer, “Pandemi döneminde online satışlarımız beş kat arttı. Hiç kolonya kullanmayanlar bile kullanır oldu. Bu yıl pazarın yüzde 300 büyüyeceğini öngörüyoruz.”

AVM’ler açılsa bile perakende sektörü istediği hareketliliği henüz yakalayamadı. Sarar Giyim Yönetim Kurulu Başkam Cemalettin Sarar, bundan sonra her şeyin farklı olacağını belirterek sözlerine başlıyor. AVM’lerde işlerin yüzde 60 düştüğünü hatırlatan Sarar, “Cadde mağazalarında kayıp biraz daha az. Caddelerdeki mağazalarda işler yüzde 40 düştü.

Okulların açılmasının hazır giyim satışlarına katkı sunmasını bekliyoruz” diye konuşuyor. Pandeminin birçok giyim tercihlerini de değiştirdiğini vurgulayan Sarar, “Sonbaharda klasik giyim satışlarının azalacağını, daha spor giyim satılacağını düşünüyorum. Evde çalışma ağırlıklı bir dönem olacağı için insanlar rahat giyinmek istiyorlar. Eski sezonların tadı olmayacak. İkinci dalga gelebilir. Online satışlar için hazırlıklarımızı hızla tamamladık” diyor.

YILDIZI PARLADI

Tüm dünyayı etkisine alan pandemi, birçok endüstriyi derinden etkilerken, bazı sektörlerin de önünü açtı. Tüketici ile markaları buluşturmada alternatif bir yöntem olarak öne çıkan doğrudan pazarlama sektörü, krize rağmen büyüyen nadir sektörlerden biri. Yılın son çeyreğinde de network marke-tinge ilginin artmasını bekleyen Silva Network Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ka-rapıçak, “Network marketing, krizden etkilenmeyen ve krize karşı ayakta kalabilen sayılı sektörlerden biri. Kriz dönemlerinde insanlar işlerini kaybediyor. Bu durumdan en çok alt ve orta gelir grubu etkileniyor. Dolayısıyla herkesin evde olduğu bu süreçte kariyer ve statü sahibi, eğitimli, farklı meslek gruplarındaki kişiler marketing sektörüne dahil olmak istiyor. Bu alanda 13 yıllık deneyimimiz var. Mayıs-Haziran aylarında üye rekoru kırdık. Bu ilginin devam edeceğini düşünüyoruz” diyor.

“PAZAR 700 BİNİ BULUR”

Otomotiv dünyasında 2018’den itibaren ertelenen bir talep olduğunu ve araçların belli bir yaşa geldiğini bilgisini veren Toyota Türkiye Pazarlama ve Satış CEO’su Ali Haydar Bozkurt, “Değişim zamanı geldi. Bireysel müşteriler toplu taşımadan ziyade kendi araçlarım kullanmayı güvenli bulduğu için alım başladı” diyor. Sektörün yarı kapasiteyle çalıştığını, birikmiş talebin yanı sıra bu senenin talebi de eklenince müşterilerin 2-3 ay araç beklemek zorunda kaldığını belirten Bozkurt, “Bu durum çok uzun sürmez. İkinci dalga olmazsa, eylül-ekimden sonra tam kapasiteye geçilirse, ekim-kasım gibi talebe yetişilir” diyor. ODD verilerine göre 2020 Temmuz otomobil ve hafif ticari araç pazarı 2019 Temmuz’a göre yüzde 387.5 artarak 87 bin 401 adet oldu bilgisini paylaşan Bozkurt, “Pazar, yılsonuna kadar bence 700 bine işaret ediyor” değerlendirmesini yapıyor.

Emrullah TURANLI / Taşyapı Yönetim Kurulu Başkanı
“Gelecek daha iyi olacak”

Konut satışları son aylarda tarihi rekorlar kırıyor. Geleceğin daha iyi olacağını düşünüyorum. Dünyada sıkıntılar devam ediyor. Faizler düşükken alım kararı vermek avantajlı. İnsanların halen kararsızlığı devam ediyor. Yapılan haberler tedirginlik oluşturuyor. Ben tahmin ediyorum ki, Türkiye’den yurtdışına kaçan sermaye geri dönecek. Biraz sabretmeliyiz. Yabancı sermayeyi Türkiye’de hukukun üstünlüğü olduğuna inandırmamız gerekiyor. Bütün bunlar olduktan sonra satışlar hareketlenir, piyasa iyi olur.

Davut KARAÇAK / Loda Mobilya Yönetim Kurulu Başkanı
“Rotamızı ihracata çevirdik”

Devletin sağladığı teşvikler, kamu bankalarınca sağlanan krediler ve düğün sezonun açılmasıyla mobilya sektörü canlanmaya başlandı. Kamu bankalarının ‘Sosyal Hayatı Destekleme Kredisi’ ile önemli ölçüde rahatlayan mobilya sektöründe eylül ayı ile birlikte normalleşmenin de etkisiyle satışlarda daha da artış bekliyoruz. İnsanlar ertelediklerini alışverişlerini artık yapmaya başladı ve devletin sunduğu fırsatları değerlendiriyorlar. Eğer böyle giderse mobilya sektörünün yılsonuna kadar 60 milyar dolarlık satış hacmine ulaşması mümkün. Pandemi döneminde evlerinde kalan insanların çoğunun ihtiyacı sanal ve dijital kanallardan karşılandı. Biz de tüketicilerimizin hayatını kolaylaştırmak ve alışveriş deneyimini daha konforlu kılmak için çeşitli adımlar atıyorduk; süreç adımlarımızı hızlandırmamızı sağladı.

Bu dönemde ücretsiz mimar ve sanal ev ziyareti projelerimizi hayata geçirdik. İhracat kanalında da önemli değişiklikler oldu. Çin, Amerika ve İtalya gibi mobilya devi ülkelerin verdiği zorlu sınav sebebiyle birçok ülke Türk mobilyasını tercih etti. Biz de rotamızı ihracata döndürdük.

RAHİME BAŞ UÇAR