Ekonomide acil yeni bir teşvik paketine ihtiyaç var

2014 büyüme rakamları, geçen yıl son çeyrekteki beklentilerin üzerinde geldi. Buna karşın ilk çeyrekte güven endeksleri ve ihracat zayıflamaya işaret ediyor. Uzmanlara göre, ekonomide acil yeni bir teşvik paketine ihtiyaç var…

GEÇEN hafta ekonomik veriler bakımından oldukça hareketliydi. Bir süredir sakin seyreden piyasalar iç gelişmelerin etkisiyle dalgalandı. Buna karşın ABD tarafında faiz artışı masada duruyor. FED’den gelen mesajlar olumlu; artışın yavaş olacağı yönünde. Euro bölgesinde ise nispi bir canlanma yaşanıyor. Piyasalarda dış gelişmelerin etkisi olumlu fiyatlanıyor. içerde geçen hafta 2014 son çeyrek büyüme verisi, beklentilerin bir miktar üzerinde geldi. Bu biraz moral verdi. 2015 ilk çeyreği için gelen öncü veriler ise, beklentilerin bozulduğuna işaret ediyor. Özellikle güven endeksleri üç aydır sürekli düşüş gösteriyor. Dış ticaret dengesi ise daralmaya devam etse de bu ihracattan ziyade ithalat azalışından kaynaklanıyor.

BEKLENTİLERİN ÜZERİNDE BÜYÜME

2014 yılı son çeyrekte yıllık büyüme yüzde 2.6 ile yüzde 2.3 olan beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Takvim etkisinden arındırılmış yıllık büyüme oranı ise yüzde 2.4 oldu. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırıldığında, bir önceki çeyreğe göre büyüme yüzde 0.7 ile sınırlı ivme kaydetti. Özel tüketim harcamalarının son çeyrekte belirgin hızlanması, büyümeyi yukarı çeken başlıca unsur oldu. 2014 genelinde ilk kez iç ve dış talebin pozitif katkısıyla büyüme gözlendi. Iç talep 1 puan, dış talep ise 1.9 puan katkı verdi. Son çeyrekte ise iç talep, stoklar dahil 3 puan pozitif katkı sağlarken, dış talebin katkısı -0.4 puan ile üç çeyrek sonra ilk kez negatif oldu. Son çeyrek büyümesine 1.4 puan ile pozitif katkı veren stoklar, yıl genelinde katkı yaratmadı. Kamu toplam harcamalarının katkısı son çeyrekte -0.2 puan ile negatif olurken, yıl genelinde 0.1 puan ile zayıf pozitif katkı verdi. Özel sektör harcamaları, son çeyrekte tüketim harcamalarıyla ivme kazansa da, yıl genelinde 1 puan ile zayıf katkı yarattı. Tüketim harcamalarındaki toparlanmaya karşılık, yatırım harcamalarında daralma son çeyrekte tekrar hızlandı. Böyle-ce, tüketim harcamalarının 2014 büyümesine katkısı 1.4 puan olurken, yatırım harcamaları -0.3 puanla büyümeyi aşağı çekti.

İNŞAATTA YAVAŞLAMA

2014 yılında, tarım sektörü yüzde 1.9 ila 2007’den bu yana ilk kez küçüldü. Sanayi sektörü büyümesi, 2013’teki yüzde 3.4’e kıyasla 3.8’le sınırlı hızlandı, inşaat sektöründe ise büyüme, bu dönemde yüzde 7.4’ten 2.2’ye yavaşladı, inşaat dışı hizmetler sektöründe de büyüme yüzde 5.5’ten yüzde 4’e geriledi. Bunda ticaret, finans ve sigorta faaliyetleri ile ulaştırma ve depolama hizmetleri öncü oldu.

Uzmanlara göre, 2014 yılı, iç talebi sınırlayıcı makro ihtiyati tedbirlerin etkileriyle iç talebin ılımlı kaldığı, ithalatın azalması ve ihracatın da olumlu seyretmesi yoluyla dış talebin de büyümeye pozitif katkı verdiği bir yıl oldu. Son çeyrekte ise, özellikle özel tüketime ilişkin göstergelerdeki olumsuzluğa karşın, özel tüketim harcamalarının belirgin hız kazanması dikkat çekti.

DIŞ AÇIKTA DARALMA GÜÇLÜ

2014’te genel bir daralma eğilimi sergileyen dış ticaret açığı 2015’in şubat ayında 4.7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Gerileyen enerji fiyatlarının etkilediği ithalat yüzde 7.2 daralırken, ihracat ise özellikle altın ihracatındaki sıçramaya rağmen paritedeki düşüş ve olumsuz hava şartlarının çalışma gününü azaltmasıyla yüzde 6’lık bir düşüş kaydetti. Öte yandan, 2013 sonundan bu yana ağustos ve kasım ayları hariç genel olarak küçülen 12 aylık birikimli dış ticaret açığı şubatta da benzer şekilde hareket etti. 82 milyar dolardan 81.5 milyar dolara düştü, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 65.8’le 2010 ortasından bu yana görülen en yüksek düzeye ulaştı.

GÜVEN ENDEKSLERİNE DİKKAT!

TÜÎK tarafından her ay hesaplanın güven endekslerinde 2014 yılı son çeyreğinde başlayan düşüş devam ediyor. 2015 ilk çeyreğinde de Ekonomik Güven Endeksi,

Tüketici Güven Endeksi ve Reel Kesim Güven Endeksi düşmeye devam etti. Buna göre, en son mart ayında Ekonomik Güven Endeksi yüzde 15.4 düşüşle 74.8’e gerilerken, Tüketici Güven Endeksi yüzde 5.4 azalışla 64.39’a ve Reel Kesim Güven Endeksi de yüzde 3 düşüşle 100.9’a geriledi. Uzmanlara göre, tüketicinin harcama ve beklentilerini yansıtan bütün önemli endeksler uyarı işareti veriyor. Endekslerin ortak sonucu, tüketim harcamaları azalıyor, tüketici güveninde, beklenti iyimserliğinde düşüş var.

“İHRACAT KÖTÜ OLMAYABİLİR”

Garanti Bankası Başekonomisti Ni-han Ziya Erdem, güven endekslerindeki kötüleşmeyi finansal piyasalardaki oynaklığa bağlıyor. Ancak bu oynaklığın tüketici harcamalarına hemen yansımadığını savunuyor. Buna sebep olarak da 2014 yılı son çeyreğindeki iç talepteki pozitif katkıyı gösteriyor. 2015 yılı ilk çeyreğinde ihracattaki azalmada parite ve döviz kuru etkisine dikkat çeken Erdem, reel olarak bakıldığında ihracatta göründüğü gibi bir azalma olmadığı görüşünde. Bundan sonraki gidişatın ise belirsizliklerin giderilmesine bağlı olduğunu belirten Erdem, yatırım kararlarının genel seçim takvimi nedeniyle yılın ikinci yarısına kayma ihtimalini yüksek görüyor.

ACİL VERGİ İNDİRİMİ

TOBB Teknoloji Üniversitesi IÎBF Öğretim Üyesi Yard. Doç. Atılım Murat, ekonomide gelinen noktada acil desteğe ihtiyaç olduğu görüşünde.

Murat’a göre, para politikası dışında, maliye politikasında mutlaka gevşeme olmalı. Ekonominin lokomotifi olacak sektörler seçilerek, vergi indirimleri yapılmalı. Bunun piyasalar üzerinde negatif etkisini sınırlamak için ise teşvik paketinin ekonomik aktörlere çok iyi anlatılması gerekiyor.

Ege Üniversitesi ÎİBF Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aykut Lenger, ekonomideki yavaşlamanın beklenen bir şey olduğunu belirterek, son dönemde sağlanan rahatlamanın ise Yemen meselesi yüzünden yeniden yerini gerginliğe bıraktığı görüşünde. “Kontrol edilemeyen çok faktör var” diyen Lengere göre, önümüzdeki dönemde kamu yatırımlarında bir miktar artış olabilir. Bu durumda büyümedeki yavaşlama bir ölçüde telafi edilebilir.

“GELİŞMELER SORGULANMALI”

Süleyman Şah Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatih’Macit, Tüketici Güven Endek- m si’ndeki sert düşüşe dikkat çekiyor. 2009 krizinde işsizlik yüzde 16.5 iken bile tüketici güveninin bu kadar düşmediğini hatırlatan Macit, güven konusunun en çok döviz kuru ve insanların iş bulma umuduyla ilgili olduğunu vurguluyor. Şu anda tüketici güveninin neden bu kadar düştüğünün sorulması gerektiğini dile getiriyor. İhracat rakamlarının ise parite etkisiyle ciddi düşüş yaşadığını ifade eden Macit, tüm öncü göstergelerin ilk çeyrek büyümesi için olumsuz bir tablo ortaya koyduğunu savunuyor.

2015 ilk çeyreği için büyümenin yüzde 1-1.5 arasında olacağını öngörüyor.