Elektronik Ticarette Rekabet ve Ekonomik Boyutu

Çok değil, 20 yıl öncesine kadar yurtdışından aldığınız bir malı ülkeye sokmakta zorlanırdınız. Şimdi internet üzerinden Endonezya domatesi bile getirtebilirsiniz. Ama sistemin iyi işlemesi için çok ayrıntılı yasal düzenlemelere ihtiyaç Var…

KISACA e-ticaret olarak bilinen elektronik ticaret, ülkemizde yeniden düzenlendi. Konuyla ilgili yasa tasarısı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edildi.

Avrupa Birliği’nin yasalarına uyum sağlanması için yeni bir düzenlemeye gerek duyulmuştu. Yasanın hedefi, kişisel verilerin güvenli ortamlarda olmasını ve iletişimin gizliliğini sağlamak, elektronik ticarette tüketiciyi korumak, mağdur olmasını önlemek. Yerinde bir düzenleme’ Biz bir de dış dünyaya bakalım. Oralarda bu işler nasıl yürüyor?

Elektronik ticaret en basit anlamıyla, internet gibi bir bilgisayar ağı üzerinden ürün ve hizmet alışverişi yapmaktır. Sadece pazarlamacıyla tüketici arasında bir alışveriş gibi görünür.

Ama bu çevrimin içinde mobil ticaret birimleri, tedarikçiler zinciri, internet pazarlamacıları, online para transfer mekanizması, elektronik veri değişim sistemleri, envanter yönetimi, otomatik veri toplama sistemleri de vardır. İnternet üzerinden bir kitap aldığınızda, bütün bu mekanizmaları harekete geçirirsiniz.

REKABETİ KIZIŞTIRIYOR

Ekonomi uzmanları, e-ticaretin, fiyat rekabetini kızıştırdığı düşüncesinde. Bu tüketicinin lehine bir durum. Ayrıca tüketici ürün hakkında istediği bütün bilgileri de internet ortamında bulabiliyor. Chicago Üni-versitesi’nden dört araştırmacı, online alışverişteki büyümenin, sanayinin yapısını da büyük oranda etkilediği ve şekillendirdiği sonucuna varmış. En çok kullanıldığı iki alan ise kitapçılık ve seyahat acenteliği. Online sipariş ettiğiniz domates, olmamış ya da ezik olarak kapınıza gelebilir ama kitap hiçbir hasara uğramadan elinizde olur. Intemet sayesinde her kullanıcı, kendi seyahat planlarını yapabilir, Online bilet alıp istediği otelde yer ayırtabilir. Fakat klasik ticarette olduğu gibi e-ticarette de karşılıklı güven şart. E-ticaretin, en çok ABD’de yapıldığını düşünebilirsiniz. Ancak kişi başına düşen gelire oranla yapılan online harcamalar göz önüne alındığında şampiyon ülke İngiltere’dir.

İkinci sırada, hiç beklemediğiniz bir ülkeyi, Çek Cumhuriyeti’ni görürsünüz. Çeklerin, ticarette döndürdükleri paranın yüzde 24’ü e-ticaretten gelir.

ÇİNLİLER ÇOK AKTİF

Çin’de ise 400 milyondan fazla internet kullanıcısı vardır. Neredeyse her üç Çinli’den biri internet kullanır. Ülkenin online alışveriş hacmi geçen yıl 73.8 milyar dolardı. Daha da önemlisi, satıcı ile alıcı arasındaki güven seviyesi en yüksek ülke Çin’dir. E-ticaret Çin’de sınırların dışındaki ticareti de çok artırmıştır. Çin’in uluslararası ticaretinde e-ticaretin payı 385.9 milyar dolarlık bir hacimle yüzde 14 u bulmuştur. 2013’te online alışveriş sitesi Alibaba.com’un Çin pazarlarındaki payı yüzde 80’dir.

Rusya’nın da bu yıl e-ticaret hacminin 30 milyar dolara yaklaşması bekleniyor. Bu miktar, her ne kadar ülkede yapılan perakende satışların yüzde 5’ini oluşturuyorsa da online alışverişin büyüme oranı her yıl yüzde 40 civarında. Brezilya ise geçen yıl 16.2 milyar dolarla Latin Amerika’nın şampiyonu. Küresel olarak baktığımızda ise e-ticaret, 2012 yılında bütün dünyada 1 trilyon dolarlık hacmi aşarak rekor kırdı. Bu yıl bir rekora daha tanık olduk. Yılın bitmesine daha iki ay olmasına rağmen kullanımda olan taşınabilir iletişim cihazlarının sayısı, dünya nüfusunu geçti.

E-ticaretin hikayesi

✓ 1979: İngiliz mucit ve işadamı Michael John Aldrich, internet üzerinden alışveriş yapmanın yolunu gösteren ilk kişi oldu.

✓ 1981: İngiliz Thomson Holiday, ilk online alışveriş sistemi kuran şirketti.

✓ 1982: Fransa’da Minitel sistemi, online sipariş vermekte kullanılıyordu, t/ 1984: ABD’de online satış sistemleri oluşturuldu. İlk alışverişi yapan kişi, Martha Snovvball adında 72 yaşında bir kadındı.

✓ 1984: ABD’nin Kaliforniya eyaleti, online alışverişle ilgili yasal düzenlemeler yapan ilk eyalet oldu.

✓ 1992: İnternet üzerinden kitap satışı başladı.

✓ 1994: Online alışverişi kolaylaştıracak ilk yazılım piyasaya sunuldu.

✓ 1998: ABD’de postaneye gitmeden internet üzerinden posta pulu satın almak mümkündü.

✓ 1999: Binlerce müteşebbis, online satış işine girdi. Ancak kurdukları “nokta com” siteleri birer birer kapandı.

✓ 2001: Kuralına göre satış yapan ve sermayesi güçlü olan e-ticaret siteleri ayakta kaldı.

✓ 2003: Amazon.com sitesi, kurulduğu 1995 yılından bu yana ilk kez kâr açıkladı. Bu da online site kurar kurmaz para kazanılamayacağını gösteriyordu.

✓ 2004: Çin, online satış sistemini kullanmaya başladı.

v’ 2006: Elektronik ticaretin gelişmesiyle pek çok ülkede sarı sayfalı telefon rehberleri kullanımdan kalktı.

Sıra dışı satışlar

E-ticarette sadece mal ve hizmet alışverişi olmaz. Bazı mallar açık artırmaya konur, en fazla ödeyene satılır. İşte size alışılmışın dışında birkaç satış örneği:

■ New York yakınlarında, 1844 yapımı bir kale olan Fort Montgomery’nin kalıntıları 5 milyon dolardan satışa çıktı. Teklif verenler oldu ama satış gerçekleşmedi. (2006)

■ ABD’de bir F-18 savaş uçağı satışa çıktı. Sahibi Mike Landa, açılış fiyatını bir milyon dolar olarak belirledi. Kendisi yasal sahibiydi. Bir hurdacıdan almış ve restore ettirip uçacak hale getirmişti.

■ Landa, potansiyel müşterilere uçağın aylık bakım masrafının 40 bin dolar olduğunu da bildirdi. Fakat iç güvenlik birimi FBI, uçağın sadece bir Amerikan vatandaşına satılabileceği konusunda uyarıda bulundu. Satış geri çekildi. (2004)

■ Virgin Adaları yakınında ıssız bir ada olan Patch Key, 3 milyon dolara satışa çıktı. Teklif veren olmayınca satış iptal edildi. (2003)

■ İngiltere’de Noel Günü pişirilen bir Brüksel lahanası satışa çıktı. 99.5 sterlin ödeyen sahibi lahanayı, dondurulmuş, özel olarak izole edilmiş bir kutu içinde teslim aldı. Para da bir hayır kurumuna bağışlandı. (2005)

■ Çinli işadamı Zhang Cheng, Çek Hava Kuvvetleri’ne ait bir Mig-21 savaş uçağına 24 bin 730 dolar ödedi. Satış gerçekleşmedi. (2006)

■ İngiltere’nin tanınmış radyo spikeri Tim Shavv’un karısı, kendisini aldattığı gerekçesiyle kocasının Lotus spor otomobilini 50 cent’ten satışa çıkardığını duyurdu. Satış, dört dakika içinde gerçekleşti. (2005)

■ İngiltere Deniz Kuvvetleri’ne ait 16 bin tonluk savaş uçağı Vengeance, satışa çıkarıldı. Tüm silah sistemleri sökülmüş olmasına rağmen satış engellendi. (2004)

■ Rock şarkıcısı Elvis Presley’in, ölümünden çok kısa bir süre önce verdiği konser sırasında yarısını içtiği bir bardak su, 455 dolardan satıldı.

■ ABD’nin Kaliforniya eyaletinin Bridgeville kasabası, satışa çıkarılan ilk belde oldu. Sadece 25 kişinin yaşadığı bu kasabanın satışı bürokrasiye takıldı. (2002)

■ Bir AvustralyalI, Yeni Zelanda’yı 10 cent’ten satışa çıkardı. Fiyat 3 bin dolara kadar yükseldi. Ama satış iptal edildi. (2004)

■ Manş Tüneli’ni kazan makinelerden biri satışa çıkarıldı. Alan olmadı. (2004)

■ Dört AvustralyalI yapacakları pikniği, “bira, çerez, sohbet ve bol kahkaha” vaadiyle bin 300 dolara satmaya kalkıştı.

■ Yarısı ısırılmış on yıllık peynirli bir sandviç, Meryem Ana’ya benzediği gerekçesiyle 28 bin dolara satıldı. (2004)

■ Avustralya’da bir yılanın yuttuğu dört golf topu, ameliyatla çıkarılarak bin 400 dolara satıldı. Operasyon sonrası iyileşen yılan doğaya bırakıldı. (2008)

■ İngiliz Paul Osborn, karısını satışa çıkardı. Satış, internet sitesi yöneticileri tarafından kapatıldı. (2008)

■ lan Usher adlı bir Amerikalı, bütün hayatını satmak istedi. 384 bin dolarlık satışa, Usher’ın evi, mobilyaları, kişisel eşyaları, arkadaşları ve işi de dahildi. (2008)

■ İran’ı temsil eden Amerikalı bir aracı, internet üzerinden uranyum satın almanın yollarını aradığını bildirdi. ABD Merkezi İstihbarat Birimi CIA, isteği takibe aldı. Konuyla ilgili bir kişi tutuklandıktan sonra istek site yöneticileri tarafından geri çekildi. (2012)

■ 2008 krizi sırasında bir İzlandalI, ülkesini satışa çıkardı. 99 pençe ile başlayan rakam, 17.3 milyon sterline kadar çıktı. Potansiyel alıcılar, “Fiyata deprem ve yanardağ sigortası da dahil mi?” diye sordular.