Engelliler Kanunu ve Engellilere 5 Milyar Dolarlık Yatırım
Türkiye, AB üyeliği sürecinde uyum yasalarmı birbiri ardrna devreye alıyor. Bunlardan biri de iki yıl önce çıkardan Engelliler Kanunu. Kamu, belediye ve özel sektörün Türkiye genelinde yaklaşık 5 milyar dolarlık yatırımda engelliler için engelleri kaldırmalarını içeren Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği’ne uymayanlara 7 Temmuz’dan itibaren cezalar yağmaya başlayacak.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde işitme, görme ve yürüme engellilerin hayatlarını rahat bir biçimde engelsiz yaşayabilmeleri için kamuya açık alanlarda gerekli düzenlemeler mevcut. Türkiye’de ise bir engellinin sokakta tek başına yürüyebilmesini bir kenara bırakın, AVM’ye ya da hastaneler de dahil bir devlet kurumu tek basma gidebilmesi bile neredeyse imkansız.
DÖNÜŞÜMÜN BEDELİ
Yeni inşa edilen kamu ve özel sektör binalarında yönetmeliğe uygun düzenlemeler yapılırken eski binaların da yönetmelik çerçevesinde dönüştürülmesi zorunlu. Dönüşümün maliyeti, alan büyüklüğüne ve seçilecek malzemelere göre değişmekle birlikte, örneğin bir AVM için 75 bin ile 300 bin lira arasında bulunuyor. Bu dönüşüm çalışmaları için de ortalama 3-4 ay gibi bir süre gerekiyor.
Erişilebilirlik Projelerinin Dizaynı ve Yönetimi Uzmanı Emrah Gürer, uygulamayla, kamu kurum ve kuruluşlarına ait mevcut resmi yapıların, yol, kaldırım, yaya geçidi, yeşil alanlar ile özel sektör tarafından yapılan ve umuma hizmet veren her türlü yapının engelleri kaklırmalannm zorunlu okluğunu söylüyor. Türkiye çapında yapılacak uygulamaların yaklaşık 5 milyar dolarlık bîr pazar yaratmasının beklendiğini belirten Gürer, IT sistemleri gibi standart üstü elektronik yazılımlar ve cihazların uygulanması, AB ülkelerindeki uygulamaların modellenmesinin de yatırım rakamım büyüteceğini vurguluyor.
ÇALIŞMALAR NE SEVİYEDE?
Yasanın uygulanması bakımından yükümlülük sahibi olan kurumla-rın bir kısmında gerekli düzenlemeler yapılırken bir kısmı da yasal sürecin dolmasını bekliyor. Belediyeler, kamu kurum ve kuruluşları, AVMlerin bir kısmı, havalimanları, demiryolları uygulamaları hayata geçiriyor. Mesela Esenler Belediye Başkanı M. Tevfik Göksu, Esenler Belediyesi olarak engellilerin engellerim kaldırmak için erişilebilirlik uygulamalarını belediye binalarında uyguladıklarını söylüyor.
TAV Havalimanları Başkan Yardımcısı Kemal Ünlü, Türkiye’nin ve İstanbul’un ana giriş kapısı olan Atatürk Havalimanı’nın engelli misafirlerin uluslararası standartlarda eşit koşullarda hizmet alabileceği şekilde geliştirildiğini söylüyor.
Ünlü, bu konuda yapılan çalışmaları şöyle özetliyor: “Engelsiz Havalimanı projesi kapsamında Atatürk Havalimanında îç Hatlar ve Dış Hatlar terminalleri ile otoparklarda yaklaşık 2 bin metre hissedilebilir zemin yapıldı. 38 adet asansöre Türkçe ve İngilizce kat bilgilerini veren sesli uyarı sistemleri konuldu. 19 adet ankesörlü telefon tekerlekli sandalye kullanıcıları için uygun yüksekliğe indirildi. Beş adet asistan yardım noktası oluşturuldu. Engellilere yönelik hizmetin etkinliğinin artırılması için 200 çalışana toplam 800 saat eğitim verildi. Ayrıca 250 çalışan temel işaret dili eğitimi aldı. 2013’te havalimanında yolcu trafiği yüzde 14, engellilere yönelik sistemi kullananların sayısı yüzde 50 arttı.”
Bu yaklaşımı işletmesini üstlendikleri tüm havalimanlarına yaygınlaştırdıklarını belirten Kemal Ünlü, İzmir Adnan Menderes Havalima-nı’nda ve Ankara Esenboğa Havali-manı’nda da engelleri kaldırmaya yönelik çalışmalar yapıldığını vurguluyor.
UYGULAMAYA DİKKAT!
Kanunun yürürlüğe girmesinden bu yana uygulamalar yeni ve eski binalarda hayata geçirilmeye başlandı. Ancak uygulamayı TSE standartları oluşmadan yapan bazı özel ve kamu kuruluşları yatırımlarını yenilemek, eski yatırımları çöpe atıp ek maliyetlere katlanmak zorunda kaldı.
Erişilebilirlik çalışmaları için Erişilebilirlikte Evrensel Tasarım Uzmanlığı, Erişilebilirlik Danışmanlığı gibi uzmanlık alanları da oluştu. Danışmanlık adı altında kurum ve kuruluşlara uygulamalar yaptıran firma ve kişilerin çoğalmasının yanlış yapılan uygulamalara da zemin yarattığına dikkat çekiliyor. Yanlış yapılan uygulamalar ile eksik verilen danışmanlık ve yönlendirmelerin, kurum ve kuruluşları ilave maliyet yükü ile karşı karşıya bırakabildiğine vurgu yapılıyor.
BM’YE ÖRNEK PROJE
Artaş Grubu AVM’ler Koordinatörü ve ArenaPark Genel Müdürü Muhsin Erkoç, grupları bünyesinde yer alan ArmoniPark AVM’ye 70 bin Euro’luk bir yatırım yaparak görme, işitme ve yürüme engelliler için erişilebilir bir AVM haline getirdiklerini söylüyor. KayseriPark AVM için 85 bin Euro, ArenaPark için de 150 bin Euro’luk engelli dönüşüm bütçesi ayırdıklarına dikkat çeken Erkoç, engelli dönüşümü için asansörden vitrifiyeye kadar malzeme sağlayan firmaların ortaya çıktığını ve yeni bir pazar yaratıldığını ifade ediyor.
Türkiye’de görme, işitme ve yürüme engelliler için tek ulaşılabilir AVM olduklarım belirten ArmoniPark Genel Müdürü Emir Genç, “Dokuz aylık bir süreçte 70 bin Euro’luk bir yatırım yaparak engelliler için erişilebilir bir AVM olduk. Dünyaya da örnek olmak için önümüzdeki haftalarda Birleşmiş Milletler toplantısında AVM’mizi tanıtan bir sunum yapacağız” diyor.
CEZALAR UYGULANACAK
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Engelliler Hakkında Kanun’un erişilebilirlikle ilgili hükümlerinin uygulanmasını sağlamak için hazırlanan Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği 20 Temmuz 2013’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Takip ve denetlemeler illerde vali veya görevlendireceği vali yardımcısının başkanlık edeceği Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonları tarafından yürütülecek.
Uygulamada son tarih 7 Temmuz. Komisyonlar yaptıkları izleme ve denetleme çalışmasının raporunu Aile ve Sosyal Politikalar il müdürüne sunacak ve il müdürü tarafından yönetmelik uyarınca uygulamayı yapmayanlara idari para cezası verilecek.
Gerçek ve özel hukuk tüzel kişilere bin ile 5 bin lira idari para cezası uygulanabilirken yıllık ceza 50 bin lirayı geçemeyecek. Belediyelere, kamu kurum ve kuruluşlarına ise 5 bin ile 25 bin lira arasında idari para cezası uygulanırken yıllık idari para cezası 500 bin lirayı geçmeyecek.
