Fasulye Üretimi Çiftçilere Para Kazandıracak

Fasulye eken kazanacak

Dünyanın en büyük üreticileri Arjantin, Kanada ve Çin’deki kuraklık kuru fasulyeyi vurdu. Fiyatlar bir ayda yüzde 100’ün üzerinde yükseldi. Fiyat artışları tarım kesimini tekrar bu ürüne yöneltti. Tohum talepleri artmaya başladı…

TARIMSAL üretimin miktar ve değer rakamlarına bakınca sevinmemek mümkün değil. 2002’de 23.7 milyar dolar olan tarım sektörünün büyüklüğü 2012’de 62.5 milyar dolara yükseldi. Bu vıl ise 65 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Tarımın birçok alanında olumlu gelişmeler var. Meyve ve sebzede dünyanın önemli üreticilerinden biriyiz. Kiraz, narenciye, çilek, kayısı, incir, domates, biber, salatalık…

Bu ürünlerde ya dünya lideriyiz ya da ilk üçteyiz.

Ancak aynı tabloyu bakliyatta göremiyoruz. Geleneksel ürünlerimiz nohut, fasulye, kırmızı ve yeşil mercimek alanında bir zamanlar tadıyla, kalitesiyle dünyanın önemli üreticilerindendik. Hatta 1980’li yıllarda 300 bin tonun üzerinde fasulye ihracatı yapılıyordu. Bugün ise bırakın ihracatı içerideki üretim kendimize bile yetmiyor. Çünkü üretim alanları giderek daraldı, çiftçi neredeyse bu ürünlere küstü. Hal böyle olunca da fasulyeyi Çin’den, Kanada’dan, Arjantin’den ithal eder hale geldik. 1980’li yıllarda 1 milyon 760 bin dekar alanda fasulye üretimi yapılırken, 2012 sonunda bu rakam 930 bin dekar olarak gerçekleşti. 400 bin ton seviyesindeki üretim de 170 bin tona düştü.

EKİM ALANLARI ÇOĞALIYOR

Üretimin bu kadar düştüğü fasulye şu sıralar çiftçiler için yeni bir fırsat kapısı olarak karşımıza çıkıyor. Geçen ay başlayan fiyat artışları da bunu teyit eder noktada. Fasulye üretiminde en önemli ülkeler, Arjantin, Kanada, Çin ve Hindistan. Bu ülkelerde yaşanan kuraklık ve rekolte düşüşleri nedeniyle dünya piyasalarında fasulye fiyatı yüzde 50 seviyesinde arttı. Tonu bin dolar olan fasulye fiyatı, bin 500 dolar seviyelerine çıktı.

Tabii bu durumun iç piyasadaki yansıması da oldukça sarsıcı oldu. Toptan piyasada kilosu 3 TL seviyesinde olan kuru fasulye fiyatları 6 TL’ye çıktı. Perakende fiyatları ise 12-13 TL’ye kadar yükseldi. Fiyatlar toptan piyasada yüzde 100 artarken, perakendede yüzde 150’ye varan fiyat artışları yaşandı. Fiyatlar bu kadar artınca tarım kesiminin ilgisi yıllar sonra tekrar fasulyeye döndü. Erzincan, Erzurum İspir, Konya, Niğde, Nevşehir, Konya Çumra, Denizli, Tokat, Adana gibi birçok yörede bu yıl fasulye ekim alanlarının artması bekleniyor.

“DESTEKLER ARTIRILMALI”

Fasulye üretiminde Erzurum îspir ve Erzincan ilk akla gelen bölgeler. Burada yetişen fasulyeler lezzetleriyle neredeyse yüzyıllardır tanınıyor. Ancak üretim rakamlarına baktığımızda Konya açık ara lider konumunda. 170 bin tonluk toplam üretimin yüzde 30’u buradan karşılanıyor. Tahıl ambarı Konya, artık ‘bakliyat ambarı’ olarak da tanımlanabilir. Konya Ticaret Borsası Başkam Muhammet Uğur Kaleli, Türkiye’nin fasulyede tekrar söz sahibi olması için desteklenmesi gerektiğim vurguluyor. Kaleli şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Bir yıl önce çiftçi zarar ediyordu. Üç dört yıldan beri yaygın olarak ithal edildiği için çiftçinin malı para etmiyordu. Çiftçi bu yıl fasulyeyi az ekti. Daha çok kazandırdığı ve ayrıca ekimi ve hasadı makineyle yapıldığı için ayçiçeği ve mısır ekimi yaygınlaştı. Bu da rekolte düşüşüne ve fiyat artışına neden oldu. Fiyat artışları tekrar üreticiyi fasulyeye yöneltebilir. Dekar başına destekler 300 TL’ye çıkarılır ise hem kayıt dışı azalır, hem de ekim alanları artar.”

Bakliyat denince ilk akla gelen isimlerden biri olan Reis Gı-da’nın sahibi Mehmet Reis de fasulyedeki fiyat artışlarının yüzde 150’yi bulduğunu söylüyor. Reis, “1975 yılından bu yana sektörün içindeyim. Sezon başında böylesine bir fiyat artışı hiç görmedim Çin’den gelen nemli fasulyeler bile aranır oldu” diyor.

İçerideki üretimin artması için politikalar geliştirilmesi gerektiğini söyleyen Mehmet Reis, “Fasulye başta olmak üzere bakliyat halkın beslenmesi için stratejik ürünler. Bunlara özel destekler vererek üretim artırılmalı.”

“FİYATLAR ABARTILI”

Kuru fasulye, nohut, mercimek ticareti de yapan Sezon firması normal fasulye dışında siyah fasulye ithalatı da yapıyor. Sezon Gıda’mn sahibi Mehmet Erdoğan, “Siyah kuru fasulyeyi bir yıldır getiriyoruz. Şu anda ithalat yapıyoruz. Trakya bölgesinde deneme üretimleri de yaptık. Üretici ilgi gösterirse ürettirmek istiyoruz. Şu anda tonaj çok düşük. Tüketicinin talebine göre şekillenecek” diyor. Erdoğan, siyah fasulyenin de normal fasulye gibi yemeklerinin yapıldığını söylüyor. Kuru fasulye fiyatlarının dış piyasa bağlantılı yükseldiğini söyleyen Erdoğan, “İç piyasadaki fiyat artışı gereksiz ve abartılı. Bir süre sonra tekrar fiyat düşüşü olacaktır” diyor.

Dinçer Bakliyat’m sahibi Tevfik Dinçer de fiyat artışının şubat ayında gerilemeye başlayacağını iddia ediyor. Dinçer, “Türkiye’de henüz sezonun başı sayılır. Fiyatlar dünya üretim bölgelerindeki kuraklık ve rekolte düşüklüğü nedeniyle yükseldi. Çin’in ürünleri şubat ayı gibi gelmeye başlar. Şubatta fiyatların bir miktar gerilemesini bekliyorum” diyor.

TOHUMA TALEP YOĞUN

1970 yılından bu yana bakliyat işiyle uğraşan Güntürk Gıda’nm sahibi Şenol Gün-türk aynı zamanda tohumlu fasulye satışı da yapıyor. Fiyat artışlarının bu yıl ekim alanlarını artıracağını söyleyen Güntürk, bunun sinyallerini şimdiden almaya başladıklarını ifade ediyor. Güntürk, “Fasulye ekimi nisan-mayıs aylarında yapılır. Erzincan, Konya gibi birçok ekim bölgesinden tohumluk fasulye için aramaya başladılar. Fiyat artışları, üretimdeki düşüş çiftçinin radarına girmiş görünüyor. Tohum talebinde ciddi bir kıpırdanma var” diyor.

Kuru fasulye, toplu yemek sektörünün de en flaş ürünlerinin başında geliyor. Et, yağ gibi ürünlerdeki fiyat artışlarını kuru fasulye | ve bakliyatla dengelemeye çalışan yemek sektörü de fiyat artışından rahatsız. Birçok şirkete yemek servisi yapan Keyveni’nin sahibi Sadık Çelik, böyle giderse fasulyenin sosyete yemeği haline geleceğini söylüyor. Yemek sektörünün fasulye, nohut gibi yemeklerle maliyet dengesi kurduğunu söyleyen Çelik, “Bu fiyat artışları sürdürülebilir değil. Neredeyse etle yarışacak düzeyde. İşletmeler kar edemez hale geliyor. Yemek sektörü çark dönsün noktasında. Sektörde çok ciddi bir rekabet var. Fiyat artışlarını sineye çekiyoruz. Ancak bu sürdürülebilir değil” diyor.

Hüsrev’in fasulye arayışı

Kuru fasulyeyi marka yapanlardan biri de, kuşkusuz Hüsrev Lokantaları. Ünlü işadamı ve siyasetçilerin yolu mutlaka Hüsrev’e düşmüştür. Hüsrev’in Rize Çayeli’nde başlayan yolculuğu Ankara ve İstanbul şubeleriyle devam ediyor. Hüsrev Lokantalarının üç şubesinde yılda 40 ton fasulye kullanılıyor. Firma fasulyenin tamamını Erzurum’un fasulyesiyle ünlü ilçesi ispir’in köylerinden temin ediyor. Hüsrev Lokantası yöneticisi Abdullah Hüsrev, bir kilogram Ispir fasulyesini 15 TL’den aldıklarını söylüyor.

Hüsrev, “İspir fasulyesi için arayış içindeyiz. Benzer bir fasulyeyi değişik bölgelerde ürettirmek için çalışıyoruz. Ankara’da denedik ama olmadı. Afyon, Erzincan, Konya ve Nevşehir’de denemeler yaptırıyoruz.

Aynı lezzeti bulabilirsek İspir’den çekileceğiz, ispir’i biz marka yaptık ama bugün zarar ediyoruz” diyor.

Ekim dönemi geniş, maliyeti düşük

Fasulye ekimi bölgeye göre farklılık göstermekle birlikte nisan ve mayıs aylarında yapılıyor. İkincil ürün olarak ekim yapılan bölgelerde ise temmuz ayında ekim yapılıyor. Nisanda ekimi yapılan fasulyenin hasadı temmuz ağustosta, temmuzda ekimi yapılan ürünün hasadı da ekim, kasım aylarında gerçekleşiyor. Fasulye, ılık iklimlerin bitkisidir. Donlardan çok etkileniyor. İlkbahar ve sonbahar arasındaki dönemde rahatlıkla yetiştirilebilir. Bu özelliğiyle hemen hemen tüm bölgelerimize rahatlıkla uyum sağlayabilir. Dekara atılacak tohum miktarı tohumun iriliğine göre farklılık gösterir. Bir dekara küçük taneli fasulyelerden 5 kilogram, iri taneli fasulyelerden ise 7 kilogram tohum kullanılır. Bir dekar bahçenin toplam maliyeti 500 TL’yi geçmez. Bir dekardan ise 250 kilo civarında ürün elde edilir. Bugünkü fiyatlarla dekarda bin 500 TL ciro elde edilebiliyor. Fiyatlar bu şekilde devam ederse üreticinin tekrar fasulyeye dönmesi bekleniyor.

İdriz Çokal