Geri Dönüşüme Yönelik İşlerin Geleceği Parlak

Türkiye atık potansiyeli bakımından 185 ülke arasında 17’nci sırada. Pazar hacminin şimdilik 25 milyon dolar olduğu tahmin edilen Türkiye’de bu iş kolunun geleceği çok parlak…

GELİŞEN ve değişen teknoloji karşısında elektronik ürünleri çok hızlı tüketmeye başladık. Bunun sonucunda elektronik atık miktarı giderek artıyor. Birleşmiş Milletler Üniversitesi (UNU) tarafından son hazırlanan Global e-Atık İzleme Raporu’ndan derlenen verilere göre, Türkiye’de kişi başma düşen e-atık miktarı 6.5 kilograma ulaştı. Ülkemizde 500 bin ton elektronik atığın sadece 60 bin tonu lisanslı geri dönüşüm tesislerine gidiyor. Geri kalanların tamamı ya toplanamıyor ya da sokak toplayıcılarına gidiyor.

Yapılan araştırmaya göre, geri dönüştürülen plastik ürünler yıllık yüzde 10.2 pay ile en yüksek gelir artışına sahip sektör. Elektronik atıklardan elde edilen geri dönüştürülmüş metal pazarı ise yıllık yüzde 8.1 oranında büyüme gösteriyor.

Birçok gelişmiş ülkede elektronik atık zorunlu olarak ayrı toplanıyor. Ayrı toplanan bu atıklar diğer atıklarla beraber çöpe atılmak yerine atık toplama ünitelerinde biriktiriliyor. Türkiye’de ise elektronik atık geri dönüşümü henüz bu altyapıya sahip değil. Elektronik atıklarla ilgili yönetmelik Bakanlar Kurulu kararıyla 2015 yılında yürürlüğe girdi. Ülkemizde henüz yeni şekillenmeye başlayan atık toplama sistemi ile evlerde, okullarda, işyerlerinde ve çevrede kurulan ayrıştırılmış toplama sistemi geri dönüşüm bilincini güçlendiriyor.

Vatandaşlar belediyelerin belirledikleri atık toplama alanlarına atıklarını bırakabiliyor. Ayrıca bu atıklar birçok işyeri, hastane ve diğer kamusal alanlarda e-atık iç mekan kutularıyla toplanabiliyor. Özellikle bilişim ve teknoloji firmaları elektronik katı atık geri dönüşümü yapan firmalarla çeşitli projeler gerçekleştiriyor.

10 YILDIR BU İŞİ YAPIYOR

EAG Geri Dönüşüm isimli firma bu alanda 10 yıldır faaliyet gösteriyor. Marmara Bölgesi’nin tamamına ulaşarak tüm atıkları doğaya zarar vermeden bertaraf eden firma yılda yaklaşık 2 bin tonun üzerinde atık toplama hizmeti sunuyor. EAG, 2017 yılını ise 4 bin ton atıkla kapatmayı hedefliyor. EAG’nin topladığı atıkların yüzde 95’i yarı mamul veya hammaddeye dönüştürülüyor. EAG Geri Dönüşüm Tesis Müdürü Metin Karaçam, atıkların toplanma süreçlerini şu şekilde anlatıyor:

“Atıklar toplandıktan sonra tesislerimizde demonte ediliyor. Ürünlerin bir kısmını yedek parça için tutup ilgili teknik servislere ulaştırıyoruz. Diğer kısmı ise hammadde ile yan mamule kadar ulaşan parçalama işlemine tabi tutuluyor. Demir, bakır, plastik, alüminyum, elektrik devre kartları gibi parçalar ilgili işletmelere gönderiliyor. Bizim gibi işletmelerin en önemli görevi gelen ürünlerin içerisinde bulunan arsenik, nikel, civa, kurşun gibi ağır tehlikeli metallerin bertaraf edilmesi. Bu sayede doğaya ve çevreye verilecek zararı en aza indiriyoruz.”

ÇEVREYE ZARARLARI CİDDİ

Elektronik atıklar genellikle gelişi güzel parçalandıklarında, yakıldıklarında, e-atıklarm içindeki tehlikeli atıkların suya, toprağa ve havaya karışması insan ve çevre sağlığı üzerinde büyük tehlike oluşturuyor. Metin Karaçam elektronik eşyaların içlerinde kullanımı yasak olan kurşun, civa, artı altı değerlikli krom, polibromürlü bifeniller ve po-libromiirlü difenil eterler gibi maddeler bulunduğunu ve bu atıkların hurdaya gittiğinde yanlış uygulamalar sonucunda radyoaktif maddelerin dışarı çıktığım söylüyor. Karaçam, “Kullanım ömrünü tamamlamış elektrikli veya elektronik eşyalar içeriğindeki ağır metaller nedeniyle kontrolsüz biçimde çevreye bırakıldığında çevre ve insan sağlığına ciddi ölçüde zarar verebilecek konuma geçebilir. Bu yüzden toplama ve ayrıştırma işlemlerinin izin alınarak yapılması gerekiyor” diyor.

Bununla birlikte elektronik atıklar içerilerinde gümüş, demir ve bakır gibi çok değerli madenler barındırıyor. Bu atıkların işlenmesiyle ciddi miktarlarda gelir elde ediliyor. Mesela, 1 kilogram demir için 200 kilogram maden işlenmesi gerekirken, aynı 1 kilogramlık demir için sadece 2 kilogramlık elektronik atık işlemek yeterli oluyor.

Metin Karaçam bir bilgisayar ve ekranının imalatı için 240 kilogram fosil yakıt, 22 kilogram kimyasal madde ve 1.5 ton suya ihtiyaç olduğunu, oysa geri dönüşümler sayesinde hammadde ve enerjiden ciddi tasarruflar sağlandığını ifade ediyor.