Girişimciler Karides Üretim Çiftliği Kurabilir

Karides üretim çiftliği kurmak. Karides Türkiye’de pek yetişmese de dünya su ürünleri ticaretinde yüzde 20’ye yakın pay alıyor. Üretimde Hindistan, Çin, ABD, Endonezya ve Tayland ilk beş sırayı oluşturuyor. Karides konserve üretiminde ise Tayland 25-30 bin tonluk üretimiyle dünya piyasasının yüzde 70-75’lik kısmını sağlıyor. Dünya karides üretimi 2 milyon ton civarında. Dondurulmuş karides üretimi ise 500 bin ton seviyesinde. Salamura yapılmış miktar ise yaklaşık 50 bin ton.

Karides üretim çiftliği

Son 20 yıldır karides kültüründe çok hızlı bir gelişme sağlandı. Bu yolla yılda 350-400 bin ton karides üretiliyor ve bundan 40 bin ton iç ürün elde ediliyor. Dünyada yıllık karides ihraç miktarı 700-750 bin ton civarında. Bunun parasal değeri 5 milyar doları buluyor. Türkiye, karidesi ağırlıklı olarak Çin, Hindistan, Vietnam, Tayland, Endonezya, Bangladeş ve Ekvator’dan ithal ediyor.

ÇİFTLİKTE YETİŞTİRMEK MÜMKÜN

Karides Türkiye’de sadece denizlerden çıkıyor. Çiftlikte üretim yok. Sebebi de iklim şartları. Geçmişte bir takım üretim denemeleri yapıldı. Ancak tek dönemde ürün alınabildiği için ekonomik bulunmadığından devamı gelmedi. Karides yetiştiriciliği ile ünlü Tayland, Hindistan, Çin, Endonezya gibi ülkelerde yılda en az iki dönem karides yetiştiriliyor. Bizimle benzer bir iklime sahip olan Japonya’da da üretim tek dönem olarak yapılıyor. Bu işten de ciddi gelir elde ediliyor. Türkiye’de üretimi Marmara, Ege ve Akdeniz kuşağında yapmak mümkün.

Pazarda sıkıntı görünmüyor. Bu iş biraz sermaye, biraz da emek sarf ederek karlı bir yatırım alanı olabilir. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nin kurucusu ve ilk dekanı olan Prof. Dr. Atilla Alpbaz, karidesin tek dönemlik olarak Türkiye’de üretilebileceğini söylüyor. Geçmişte birkaç yatırımcının bu işi yaptığını ama sonradan vazgeçtiğini hatırlatan Alpbaz, tek dönemlik de olsa Türkiye sularında karides üretmenin karlı olabileceğini savunuyor.

“Japonya’da yapılıyor. Başka ülkelerde de var. Bizde neden olmasın?” diyen Alpbaz, yatırımcıların iyi bir fizibilite ile üretim yapabileceklerini belirtiyor. Prof. Dr. Atilla Alphaz, kendi adını taşıyan internet sitesinde bu konudaki deneyimlerini detaylı bir şekilde paylaşıyor.

İlginizi çekebilir: Dikey tarım (topraksız tarım)

“TURİSTLER TALEP YARATIYOR”

Su ürünleri üreticisi Sagun Group Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Tuncay Sagun, denizlerden çıkarılan karideslerin Türkiye’deki tüketime yetmediğini söylüyor. Karidese olan talebin arttığını belirten Sagun, hem yerli tüketicilerin hem de turistlerin güçlü bir talep yarattıklarını ifade ediyor. Marmara ve Akdeniz’de karides avcılığı yapıldığını söyleyen Sagun, ilginç bir detav bilgi veriyor ve son yıllarda bazı tropik türlerin Akdeniz’de görülmeye başlandığının akademisyen ve sektör çalışanları tarafından rapor edildiğini vurguluyor.

Akademisyenlerin aksine, Türkiye’deki üretimin tek dönem olması nedeniyle ticari olmadığını söyleyen Sagun, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Dünyada ticari değeri olan en yaygın karides türleri çiftliklerde yetiştiriliyor. Genellikle sıcak sularda yaşayan bu canlılar tropikal ve sıcak iklimlerde verimli bir şekilde üretiliyor. Karideslerin yetiştirilme şekli çupra ve levrek gibi denizlerde değil genellikle karada geniş arazilerde toprak havuzlarda yapılıyor.”

SERALARDA KARİDES VE İSTAKOZ ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ

Türkiye hem iç sularında hemde denizlerinde su ürünleri yönünden çok önemli bir yetiştiricilik potansiyeline sahiptir. Ülkemizin üç tarafı denizle çevrili olmasına rağmen, gerek avcılık, gerek üretim ve gerekse tüketim açısından var olan potansiyelimiz yeterince değerlendirilememektedir. Üretimde geleneksel balıklardan başka su ürünlerinin üretimine henüz geçilememiştir. Oysa karides ve istakoz gibi pazar değeri yüksek su ürünlerinin üretimi tüm dünyada çok yaygındır. Karides üretimi 1930’lardan itibaren ticari olarak yapılmakta ve ülkelerin ekonomilerine büyük katkılarda bulunmaktadır.

Günümüzde dünya genelinde 5 milyon tona yakın karides üretimi yapılmaktadır. Tüketilen karideslerin %55’i çiftliklerde üretilmektedir. ABD, AB, Japonya ve Çin gibi ülkeler başta olmak üzere karides tüketimi somon ve ton balığı gibi tüm balıkların çok üstünde açık ara 1inci sıradadır. Dünya karides sektörü bugün 40 milyar $ düzeyine ulaşmıştır. Bu rakam her yıl % 10 dolaylarında artmaktadır.

Karidesler değerlidir, dünyanın en büyük balık hali olan Tokyo Tsukiji balık halinde 1 kg canlı karides 60 $ dolayında satılmaktadır. Karideslerin yaklaşık üretim maliyeti 3 ila 5 $ dolayındadır. Karidesler dünya pazarlarına hava kargo ile ulaştırılabilir ve yaklaşık 2,5 $/kg maliyeti vardır. Yani karides yatırımı vergiden önce yaklaşık 1’e 10 kazandıran bir üründür.

Yatırım ister küçük ölçekli olsun ister büyük ölçekli, ihracata bu kadar önem verdiğimiz bir dönemde sınırsıza yakın bir pazarı olan karides yatırımı, gıda sektörünün en karlı işlerinden biridir. Özellikle sushi ve sashimi restoran zincirlerine verilebilen, dünyanın her yerinde pazarı olan, geleceği çok açık olan ve sürekli olarak büyümekte olan bir sektördür.

Günümüzde karidesler dünyanın her yerinde üretilmektedir. Normal şartlarda, tropikal iklimlerde açık havuzlarda yetiştirilen karidesler artık AB, İngiltere ve Kanada gibi soğuk iklim kuşağındaki ülkelerde de, sera ortamında tropikal şartlar sağlanarak üretilebilmektedir. Üretim teknolojileri, ideal su ortamının sürekli olarak sağlanması suretiyle denizlerde yetişen karideslerin artık ülke içinde yetiştirilmesine de imkan vermektedir. Yani, kısa zaman içinde, örneğin Konya ovasında deniz karidesinin yıl boyunca yetiştirilmesi ve ihraç ürün olarak yatırımcılarına ulaşması mümkün olacaktır.

Karides konusundaki eğitim ve çalışma programlarım bir Türk Araştırma Mühendisi olarak ABD’de gerçekleşti. Eğitim aldığım ve çalıştığım kurumlar sırasıyla şöyle; (OI) Oceanic Institute, (UHM) University of Hawaii at Manoa, (GCRLC) Gulf Coars Research Laboratory Consortium, (USMSFP) Marine Shrimp Farming Program ve (NELHA) Natural Energy Laboratory of Hawaii.

Bu kurumlar, okyanuslardaki ve iç sulardaki karides üretim tekniklerini ve teknolojilerini geliştirmek için çalışmaktadır. Ticari işletmelerin üretim, kalite ve kapasitelerini artırmak için kurulmuştur ve bünyesinde 6 adet uygulamalı su ürünleri araştırma enstitüsü vardır.

Bizim çalışmalarımız ekolojik ve kontrollü üretimlerle, Hastalık Risklerinden Arındırılmış Gen kaynaklarını geliştirmek, üretim verimliliğini artırmak, üretim alanlarını ülke çapında geliştirmek ve yürütmek, sulak alanların üretime kazanılmasını sağlamak, yenilenebilir ve atık enerji kaynakları ile su ürünlerinin ilişkisini koordine etmek, enerji verimliliğini artırmak, üretim modellemeleri yapmak ve üreticilerin ihtiyaç duyduğu teknolojileri geliştirmektir. Sadece ABD’de değil, toplamda 50 ülkeye karides üretim teknolojilerini OI adına transfer ettik.

Karides üretim çiftliği kurmak isteyen yatırımcılara verebileceğim destekler, projelendirmeden, üretime, eğitimden, yönetime, pazardan finansmana tüm alanlarda mevcuttur.  Üretilen karideslere Japon şirketlerden “satın alma garantileri” getirebilirim. Bu anlamda karidesi ticari ölçülerde üretmek isteyenlere profesyonel danışmanlık hizmeti verebilirim.

Ümit Ertan

Karides ve İstakoz Üretim Teknolojileri Uzmanı

umitertan104@gmail.com