Görüntü Tanıma Teknolojisi, Gartner’i Geliştirdi
Prof. Dr. Aytül Erçil’in 60 insan yılı aşan çabayla geliştirdiği görüntü tanıma teknolojisi, Gartner tarafından yakın geleceğin en önemli buluşları arasında gösteriliyor.
Profesör Dr. Aytül Erçil, Amazon’un baskısı altında kıvranan perakende sektörünün yeni kahramanı olabilir. Zira 59 yaşındaki Erçil, Sabancı Üniversitesi spin off’u “Vispera” ile perakende işinde 1,75 trilyon dolar ciro kaybına neden olan “ürünün rafta bulunmaması” sorununu ortadan kaldırmayı vaat ediyor. Vaadin ötesinde, Vispera’mn, görüntü işleme ve yapay görme tabanlı teknolojisini kullanan şirketler, sadece bir ay içinde anahtar performans göstergelerinde (KPI) yüzde 30 ile 80 arasında artışlar elde ediyor. Bu rakamlar da 2014’te kurulan Vispera’nm üç yatırım turu üzerinden toplamda 2 milyon dolar kaynak bulmasını sağladı. Kasım 2017’de Logo Ventures’tan gelen son yatırım turuyla şirketin değeri 12 milyon doları gördü. Ancak beklentiler daha büyük… Araştırma şirketi Gartner, yapay görme ve veri madenciliği alanında hem akademik hem de endüstriyel deneyimi 60 insan-yılı aşan Vispera ekibinin geliştirdiği çözümü, “yakın geleceğin en önemli teknolojileri” arasında gösteriyor. Zaten bu nedenle Vispera, Keiretsu Capital’in ABD dışında yaptığı ilk yatırım. Logo Ventures’m Yönetici Ortağı ve Genel Müdürü Cahit Gü-vensoy da, Vispera’nın yakın bir gelecekte 2 milyar dolar değerlemeyi rahatlıkla görebileceğine inanıyor.
Bu inancın kaynağı, Vispera’nm imge işleme, yapay görme, görüntü tanıma, istatiksel öğrenme ve veri madenciliği teknolojileri üzerinden yükselen “resimlerden otomatik ürün tanıma” çözümü. İkisi başvuru aşamasında üç patente sahip bu teknoloji, perakende işindeki üreticilerin, satış noktasındaki ürünlerinin görünürlüklerini, raf paylarını, stok durumlarını ve yerleşimlerini insan denetimine dayalı geleneksel yöntemlere kıyasla çok daha hızlı, detaylı ve en önemlisi daha doğru bir şekilde takip etmesini sağlıyor: Bir ürünün satılabilmesi için rafta bulunması ve planogram denen yerleştirme planına uygun sıralanması gerekiyor. Şirketlerin para ödediği raf ile planogram uyumlu değilse üreticinin cirosu yüzde 8 civarı düşebiliyor. Ayrıca raf bilgisi rekabette önemli. Güncel raf durumu şimdiye kadar ekiplerle saptanıp üreticiye raporlanıyordu. Şimdi Vispera bunu kamera ya da robot ile yapabiliyor. Çekilen resimler bulut üzerinden Vispera’ya geliyor ve burada yapay zeka yazılımı raftaki ürünleri gerçek zamanlı olarak tanıyıp dökümünü yapıyor.
Vispera, Sabancı Üniversitesi Elektronik Mühendisliği Programı öğretim üyesi ve yapay görme labora-tuvarı VPALAB’m kurucu direktörü Aytül Erçil’in ikinci girişimi. Akademisyenliğin yanma girişimcilik kariyerini ekleme kararının hikayesiyse ABD’de profesyonel olarak çalıştığı günlere dayanıyor. Robert Koleji mezunu, çift ana dal yaptığı Boğaziçi Üniversitesi’nde matematik bölümünü birincilikle, elektronik mühendisliğini ise üçüncülükle tamamlandı. 1980’de ABD’ye gitti ve Brown Üniversitesi’nde uygulamalı matematik alanında yüksek lisans ve doktora yaptı. İş hayatına General Motors’un (GM) araştırma departmanında atıldı. “O güne kadar hem teori ve ispatlar üzerine çalışmıştım. GM’de geliştirdiğim bir teorinin hayata geçmesinin verdiği keyif, uygulamaya yönelmemi sağladı” diye anlatıyor. Şirketteki beşinci yılının sonunda, 1988’de, Türkiye’ye döndü ve Boğaziçi Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı.
13 yıllık Boğaziçi kariyeri, onun GM’de yaşadığı keyfin bir benzerini hayata geçirme çabalarıyla dolu. “Proje geliştirmek için sanayi şirketlerini dolaşırdım” diye hatırlıyor, “Tabii o günlerde üniversite-sanayi işbirliği kavramı yoktu. Bu nedenle ‘üniversitenin parası yok, bizden almaya çalışıyorlar’ diye bakıyorlardı.” Bu yıllar, Erçil’in ana çalışma alanın yapay görme teknolojileri olarak netleştiği dönem aynı zamanda. Zaten 1993’te üniversite bünyesinde kurduğu “Pattern Analysis and Machine Vision” (BU-PAM) laboratuvarı da ilk girişimi Vistek’e giden yolunda başlangıcını oluşturuyor. Zira dört sene sonra iki mezun öğrencisiyle kurduğu Vistek Ltd, “kamera görüntülerini işleyerek sanayinin çeşitli problemleri azaltma” misyonuyla hareket enden laboratuvardaki çalışmalarını ürüne dönüştürme çabasının bir sonucu. “Ar-ge’nin ürüne dönüştürülmesi için ara mühendislik firmalarına ihtiyaç olduğunu fark ettim” diye hatırlıyor ve ekliyor: “Labora-tuvarda ürün haline gelmeyen çalışmaların hayata geçme şanslarının olmadığını anladım.” Ama Vistek’in ilk yılları pek beklediği gibi gitmemiş. Sanayi şirketleri, üniversite çıkışlı Vistek’ten hep demo yapmalarını istiyor ardından da fiyatları öğrenip yurtdışmdaki üreticilerle pazarlıkta kullanıyorlarmış. Yine de bu dönemde çeşitli uluslararası projelerde (Nato, Eureka, NSF gibi) araştırmacı/yürütücü olarak görev yapmış. Hatta Avrupa Birliği 4’üncü Çerçeve Programı’nm Türkiye’den çıkan tek projesini geliştirmiş. AB projeleri kapsamında İtalyanlar için teknoloji üretmiş.
Erçil’in hikayesinde asıl kırılma, 2001’de Boğaziçi’nden emekli olup “girişimci” diye nitelediği Sabancı’ya geçmesi… Aynı yıl üniversitede VPALAB’ı kurdu; Eylül 2006’da ise Sabancı Üniversitesi’nin ticarileştirme/hızlandırıcı ve çekirdek fon şirketi Inovent, Vistek’in ilk yatırımcısı oldu. ‘Yatırım sonrasında çok hızlı büyüdük” diye anlatıyor, “Akademisyen olarak proje ve prototip yapmayı biliyoruz ama ürün yapmak bambaşka bir şeymiş. Onu öğrendik.”
2013’te makine görmesi alanında Avrupa’nın bir, dünyanın üç numarası Alman Isra Vision’a satılan Vistek’in uzmanlığı görüntü teknolojilerini üretim ve kalite kontrol otomasyonunda kullanmaktı. Örneğin yazılımları altı kamera kullanarak 200 adet/dakika hızla bir bant üzerinden geçen su bardaklarının hatalı olanlarını ayıklıyordu. Aslında Isra Vision, satın alma öncesinde Kasım 2009’da, Vistek’e ortak olmuştu, Erçil de CTO rolünü üstlenmişti. Ama bu ortaklık kan uyuşmazlığı nedeniyle dört sene sürebildi. Vistek ar-ge ekibi ayrıldı, Erçil ise bir yıl daha kalıp yeni bir ekip kurdu ve payım sattı.
Ertesi yıl da Sabancı Üniversitesi’nden Dr. Ceyhun Burak Akgül ile birlikte Vispera’yı kurdu. Bugüne dek Keiretsu Forum Türkiye, Kerietsu Capital, Galata İş Melekleri ve Actus-Logo Ventures’dan toplam 2 milyon dolar kaynak sağlayan Vispera, şimdiden müşteri portföyüne Ülker, Coca-Cola, Unilever gibi firmaların yerel ve küresel operasyonlarının yanısıra Carrefour gibi zincirleri eklemiş durumda. Aytül Erçil, aktif bir pazarlama yapmamalarına rağmen Avustralya, Tayland, İrlanda, BAE, Polonya, Romanya’dan da işbirliği talepleri aldıklarını söylüyor. “Oynadığımız pazar Türkiye’de 300 milyon dolar ama dünyada 30 milyar dolara ulaşıyor. Dolayısıyla asıl büyüme rotamız yurtdışı” diyor.
Erçil, bugünlerde ‘ikinci’ kez emekli olmasına rağmen hem akademisyenliğe hem de Vispera’daki CEO’luk görevini sürdürüyor. “Haftada 80 saat çalışıyorum artık yavaşlamam lazım. Ama enerjim olduğu müddetçe devam edeceğim” diyor ve ekliyor: “Türkiye’den milyar dolarlık teknoloji şirketi çıkarmak istiyorum.”
