Hafif Raylı Sistem Sürücü Eğitim Simülatörü
TÜBİTAK Teknoloj i ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından desteklenen ve TEY-DEB başarı hikâyeleri arasında yer alan “Hafif Raylı Sistem Sürücü Eğitim Simülatörü” adlı proje. Şirketin, 1501 kodlu Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında destek verilen projesi 2009 yılında başlamış ve 2012 yılında başarıyla sonuçlanmış.
Dilimize “benzetim” olarak çevrilen “simülasyon” kavramı genel anlamda bir sistemin, sürecin ya da durumun taklit edilmesi ya da benzerinin yapılması olarak tanımlanıyor. Bu sayede gerçek bir sistemin modeli inşa edilerek sistemin çalışma ve davranış ilkeleri anlaşılıyor ve bu sistemin kullanılacağı stratejilerin belirlenmesi için deneyler yürütülüyor.
Simülasyon sistemleri temel olarak görsel veri tabanının yer aldığı yazılımdan ve mekanik bileşenleri içeren donanımdan oluşuyor. Simülasyon sisteminin oluşturulması iki aşamada gerçekleşiyor: Görsel veri tabanı tasarlanması ve geliştirilmesi ile insan-maki-ne arayüzlerinin grafik tabanlı prototipinin geliştirilmesi. Görsel veri tabanının geliştirilmesi aşamasında çeşitli küresel konumlandırma sistemleri, hava fotoğrafları ve uzaktan algılama verileri, örneğin uydu görüntüleri kullanılarak arazi veri tabanının oluşturulması, üç boyutlu nesnelerin modellenmesi gibi işlemler yapılıyor. İnsan-makine arayüzlerinin geliştirilmesi aşamasında ise ekranların, navigasyon konsollarının, eğitmen konsollarının tasarlanması, kurulması ve karmaşık mantık davranışlarının modellenme-si gibi işlemler gerçekleştiriliyor.
Günümüzde modelleme ve simülasyon teknolojileri pek çok alanda kullanılıyor. Araştırma-geliştir-me, konsept tasarım, eğitim ve eğlence alanları bunlardan bazıları. Eğitim simülatörleri bir sistemi kullanacak operatörün ya da ekibin kullanımına yönelik olarak geliştirilen simülatörleri kapsıyor. Bu tür simülatörler uçak, helikopter, denizaltı, kar küreme ve yangın söndürme aracı gibi özel kullanıma yönelik araçların sürüş eğitimlerinde kullanılıyor.
Temeli 2005 yılında atılan KaTron fi rması tarafından TEYDEB projesi kapsamında geliştirilen simüla-tör de hafif raylı sistemlerde sürüş eğitimi için kullanılabilecek bir eğitim simülatörü. Bu simülatör sayesinde eğitim alan sürücü adayına temel sürüş becerileri ve tekniklerini, fren yapma, hızlanma, manevra yapma, etki/tepki süreçlerinin nasıl işlediğini görme, refleks geliştirme ve algılama, öngörü ve tahmine yönelik analitik zekâ kullanma konularında pratik yapma ve bu becerileri geliştirme olanağı sağlanıyor.
Simülasyon sırasında sürücünün tüm tepkileri ve teknik veriler kaydediliyor. Bu da hem eğitimin değerlendirilmesinde hem de simülatör sisteminin test edilmesinde kullanılıyor.
Simülatör ekranındaki görüntü yani sürüş eğitiminin gerçekleştirildiği sanal ortam, istenilen ölçüde çeşitlendirilebiliyor. Uydu verilerinden yararlanılarak arazi modellemesi yapılabiliyor ve gerçek rotanın bire bir kopyası oluşturulabiliyor. Ayrıca bir tramvay yoluna aniden yaya ya da araç çıkması, yol üzerinde yangın olması gibi olası tüm kötü senaryolar, sis, duman gibi görüş mesafesini kısıtlayabilecek durumlar, kuru, kaygan zemin gibi farklı yol koşulları ve farklı mevsim koşulları simülatör sistemine aktarıldığı için eğitimi alan kişi, gerçekte karşılaşabileceği değişken koşullara ve risklere karşı da hazırlıklı oluyor.
Firma yetkilileri, hafif raylı sistem eğitimlerinde, sürücünün kendini gerçek ortamda hissedebilmesi ve simülasyonun uygulanabilir olması için kullanılan donanımın orijinale yakın olması gerektiğini belirtiyor. Simülatörün başarısının, örneklenecek tren sistemi kabininin, iç gövde sürücü göstergelerinin, trene ait dinamiğin ve seçilecek güzergâhın görsel olarak gerçeğe yakın modellenmesi ile doğru orantılı olduğunu vurguluyorlar. Bu nedenle proje kapsamındaki simülatörün kabini ve tüm iç donanımları, gerçeğine uygun olarak tasarlanmış ve geliştirilmiş.
Proje kapsamında, hafif raylı sistemler alanında hareketli platform ile kullanılan ilk yerli simülatörü ürettiklerini belirten firma, bu sayede Türkiye’nin sınırlı sayıdaki simülatör üreticisi ve ihracatçısı ülkeler arasına girdiğini de ekliyor.
Özellikle yangın söndürme araçları, kar küreme araçları, havaalanı yer destek araçları, helikopter, denizaltı gibi daha karmaşık ve kullanımı uzmanlık gerektiren araçlar söz konusu olduğunda eğitimlerin gerçek araçlar kullanılarak yapılmasının olumsuz yanları var. Bu tür eğitimlerin maliyetinin yüksek olması, eğitimler için uygun zaman ve mekân bulma konusunda sıkıntı yaşanması, herhangi bir hata ya da kaza durumunda araçların onarım maliyetinin yüksek olması bunlardan birkaçı. Simülatörle gerçekleştirilen eğitimler ise bu sorunları ortadan kaldırarak gerçek hayatta gerçekleştirilmesi riskli, pahalı ya da zaman gerektiren deneme ve incelemelerin yapılmasını sağlıyor.
Kurulduğu 2005 yılından bugüne kadar otomotiv, havacılık ve inşaat sektöründe simülasyon ürünleri üreten ve dört TEYDEB projesi gerçekleştiren firma, çeşitli ulusal ve uluslararası Ar-Ge projeleri yürütmeye devam ediyor.
