Hakkâri dönüşüm geçiriyor
Balı, kilimi, cevizi ve eşsiz doğal güzellikleriyle ünlü Hakkâri dönüşüm geçiriyor. Bir inşaat şantiyesini andıran şehir merkezi her geçen gün yenileniyor. Hakkarililerin kaygısı ilçe yapılacak olmaları…
GEÇEN haftalarda Kuyumcular Odası’nın basın daveti dolayısıyla Hakkâri’ye gittik. Hep merak ettiğimiz şehrin sosyal ve ekonomik yaşantısını gözlemleme şansı bulduk. Bir şehri tanımak için iki gün yeterli değil elbette fakat kaldığımız süre içinde Hakkâri merkezinde sosyal hayatının canlı olduğunu, alman güvenlik önlemleriyle, kadın erkek sokak ve caddelerde gece geç saatlere kadar rahatlıkla gezildiğini gördük. Hakkârililer bu kadim şehrin adının terörle birlikte anılmasından son derece rahatsız. Şehrin görece hareketli bir ekonomisi var. Uzun zamandır adı yalnızca güvenlik politikalarıyla anılan Hakkâri ekonomik olarak potansiyelinin farkında. Ve bu durumu daha da ileriye doğru götürmek istiyor.
DÜNYA MARKALARI YARI FİYATINA
Hakkâri’de her köşe başında dünyaca ünlü markaları yarı fiyatına bulabiliyorsunuz. Burada ithal ürünler oldukça revaçta. Sigaradan parfüme, ayakkabıdan hazır giyime her türlü ürünü bulmak mümkün. Ünlü bir markanın montunu normal satışının dörtte biri fiyatına, marka parfüm ve kozmetikleri neredeyse yarı fiyatına alabiliyorsunuz. İthal ürünler dışında İstanbul’da olan giyim kuşam trendlerinin burada da genç kızlar ve delikanlılar tarafından takip edildiğini ve mağazalarda bu ürünlerin satışta olduğunu söyleyelim. Fiyatlarsa hemen hemen İstanbul’la aynı; belki biraz daha uygun.
Hakkâri Merkez’de Cumhuriyet Caddesi dükkânlar kafeler kahvaltı salonlarıyla dolu. Hemen belirtelim Hakkâri kahvaltısı da Van’mki kadar iddialı ve zengin. Dükkânla dolu caddedeki kira fiyatları ise 2 bin 500 TL’den başlıyor, büyüklüğüne göre 10 bin TL’ye kadar çıkıyor.
Hakkari Belediye Başkan Vekili Cüneyt Epcim, Hakkari’de son iki yıldır halkın güveninde, aidiyet düzeyinde artış olduğunu söylüyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Hakkari’de iyi gelişmeler var. Belediye olarak Merkez’de asfaltlama, dere ıslah, doğalgaz ve içme suyu getirme çalışmalarına hız verdik. 3500 rakımlı yerden halkımıza su getirmeye başladık. rtalkımıza en iyi hizmeti vermeye çalışıyoruz, iki sene öncesine göre esnafta da ekonomide de bir hareketlilik var. Kepenk kapatma eylemleri bittiği için esnafın ekonomik kayıpları azaldı.”
EŞSİZ KİLİMLERİ VE MANTARI
Hakkari’nin ünlü olan bir ürünü var ki, gerçekten eşsiz. Birbirinden güzel bu kilimler Hakkâri’den tüm dünyaya ihraç ediliyor. Kökboyasıyla boyanmış ipliklerle dokunan kilimlerin fiyatları ortalama 100 ilel.000 TL arasında değişiyor. Kilimlerin bir diğer özelliği ise her aşiretin işlediği kilim desenlerinin ve çeşidinin farklı olması. Örneğin, Jirki aşiretinin işlediği Sine kilimleri dünyaca ünlü.
Cumhuriyet Caddesi’nde sabah saatlerinde dikkatimizi çeken bir diğer şeyse bir mantar tezgahının etrafındaki kalabalık oluyor. Tam bu mevsimde yayladan toplanan yöresel mantarlar satılıyor tezgahta. Sabah erken saatlerde toplanan mantarların kilosu 30 TL. Mevsimi kısa sürdüğü için talibi çok. Bu özel mantarlar kış mevsiminde tüketilmek üzere dondurularak saklanıyor. Pilava, içli köfteye katılabiliyor veya tek başına kızartılarak tüketiliyor.
“YÜRÜYEN KUYUMCULAR”
Hakkari’ye giderken Hakkari Kuyumcular Odası Başkanı Sebahattin Baş Hakkarili kadınların adeta ‘yürüyen kuyumcu’ olduklarım ifade etmişti. Gerçekten de konuk olduğumuz düğünde dikkatimizi çeken şey kadınların sahip oldukları tüm altın takılarını takmaları oldu. Öyle ki Hakkâri’deki kuyumcularda İstanbul’da olmayan takı çeşitlerinin olduğunu fark ettik. Bu takılardan en ünlüsü ve bütün yeni evlenen genç kızlarda olanı ‘yuva yıkan kolye’ olarak adlandırılanı. Kolyenin fiyatı modeline göre 6 bin ile 25 bin TL arasında değişiyormuş.
ÇİNKO REZERVLERİ
Hakkari Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı 1100 şirket bulunuyor. Oda Başkanı Servet Taş’m bildirdiğine göre, en çok ihracatı maden firmaları yapıyor. Çinko ihracatı ise birinci sırada yer alıyor. II sınırları içinde büyük çinko rezervleri var. Bu madenleri işleten beş firma var. Karakaya Madencilik Sahibi Nusret Kurt yılda 15-20 milyon dolarlık çinko ihracatı yaptıklarım ifade ediyor. Çinko madeni Hakkari Merkez’e bağlı bir köyde çıkarılıyor. Firma 2012’ye kadar Çin’e ihracat yaparken şimdi ağırlıklı olarak İran’a satış yapıyor.
Kurt, “100-200 bin ton arası üretim yapıyoruz. Çıkarılan hammaddeyi İran’a tonu 130-140 dolardan satıyoruz. İran’da işlenen çinko 2.100 dolara Türkiye’ye satılıyor. Ülke olarak kaybımız söz konusu. Türkiye’ye yaklaşık 40 milyon dolarlık bir cevher işleme fabrikası yatırımı gerekiyor. Hakkari rezerv bakımından fabrikaya gereken hammaddeyi tek başına sağlayabilecek durumda” diyor. Güvenlik sebebiyle madenlerde patlayıcı kullanamadıklarını beliren Kurt, “Şu anda patlayıcı kullanarak bir günde yapacağımız işi bir ayda yapıyoruz. Güvenliğin tesis edilmesi halinde ihracatımız kat be kat artacaktır” diyor. Daha önce cazibe merkezleri kapsamında fabrika çalışmasını projelendirip ilgili birimlere sunduklarım aktaran Kurt, bir gelişme olmayınca daha küçük çapta bir fabrika kurmak için kolları sıvamış. Girişimci, yaklaşık 4 milyon dolara mal olan çinko işleme tesisini 2018 yılında üretime geçirmeyi planlıyor.
Servet TAŞ / Hakkari Ticaret ve Sanayi Odası (HATSO] Başkanı
“Travma yaratır”
Hakkari, Cumhuriyet Türkiye’sinde 1936 yılında il kimliğini almış kadim bir şehir. Beylikler ve alimler şehri… Şehir kimliği güçlü, çok kültürlülüğü var. Kentin kimliğini Meclis vermiş. Şimdi bu kimliğin geri alınması bizi üzüyor. Toplumsal travma oluşturuyor. Başka ilçelerin il olmasına karşı değiliz. Hakkari’nin ilçe olması durumunda, buradan zorunlu göç olacaktır. Merkez 10-15 bin nüfuslu hayalet şehre döner. Yüksekova ile Merkez bitişik iki ilçe değil, arada 80 km yol var. HATSO olarak 20 bin istihdam oluşturmaya çalışırken böyle bir olayla karşılaşmak bizi üzüyor. Hakkari Türkiye’nin en zengin coğrafyalarından biri ve son yıllarda ekonomik olarak gelişiyor.
Zengin çinko rezervlerimiz var.
Yeni OSB’mizi kuruyoruz. İran’a ihracat yapıyoruz. Milyonlarca hayvana yetecek kadar mera var. Her türlü tarımın yapılmasına yönelik potansiyele sahibiz.
Geylan EROL / Hakkari Emlak Sahibi
“Konut projeleri durdu”
Hakkari birinci derece deprem bölgesi. TOKİ’nin yaptığı konutlar dışında site tarzında bir yapılaşma yok. Genelde evler iki üç katlı, en yüksek bina ise dokuz katlı. Hakkari’de ev sayısı az olduğu için kira fiyatları yüksek. Kira fiyatları evine ve konumuna göre 500 TL’den başlayıp 1.300 TL’ye kadar çıkıyor. Daireler ise 80 binden başlayıp 200-210 bin TL’ye kadar çıkıyor. Hakkari halkı konut yapmayı, yap-sat, kat karşılığı konut edinmeyi düşünüyordu. Yaklaşık iki yıldır Hakkari’nin ilçe olacak olmasıyla ilgili çıkan haberlerden dolayı konut projeleri durduruldu. Bu sebeple ilçe olması durumunda insanlar bundan çok fazla etkilenecektir.
Peteği bile yenilebilir bal
Hakkâri’nin kilimi kadar balı da kendine has niteliklere sahip. Kentin çevresindeki dağlarda yetişen binbir çeşit çiçekten bölgenin kendine has özel balları üretiliyor. Kentin balı peteğiyle birlikte yenilebilir olmasıyla ünlü. Petek balla birlikte ağızda eriyor. Arılara ilkbaharda kovandan çıktıklarında bal yapmaları için ilave herhangi bir şey verilmiyor. Bir kovanın bal verme kapasitesi 500, 600 kilogram civarında oluyor. Bu ballarsa buradan Türkiye’nin dört bir tarafında 70, 80 TL arasında değişen fiyatlarla satılıyor.
EDA GEZMEK
