İhracatta 2023 hedefleri

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılı için konulan 500 milyar dolarlık ihracat hedefi, ulaşılabilir olmaktan giderek çıkıyor. Son beş yılda 15 sektörden sadece birinin ihracatı 2023 hedefine uygun seyretti.Diğer sektörlerin yıllık ihracat artışları ise gerekli seviyenin gerisinde kaldı. Özellikle 2023’te 100 milyar dolarlık ihracat hedefi olan makine sektörü için bir mucize gerekiyor.

Son üç yıldır iş dünyasının gündeminden düşmeyen 2023’te 500 milyar dolarlık ihracat hedefi yavaş yavaş hayal oluyor. Ekonomist’in yaptığı hesaplamalara göre, 500 milyar dolarlık ihracatın 330 milyar dolarını gerçekleştirmesi planlanan beş büyük sektörde hedeflerin tutması mucizelere kaldı. Örneğin 2023’te 100 milyar dolar ihracat hedefleyen makine sektörü, bunu gerçekleştirmek için 10 yıl boyunca her yıl ihracatını yüzde 32,9 artırmak zorunda. Ancak sektörün 2008-2013 arasında ihracatında artış bir yana yüzde 7,6 düşüş yaşandı. Otomotiv, çelik, hazır giyim ve kimyevi maddelerde de tablo iyi değil.

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) hazırlıklarına 2009’da başladığı ve Nisan 2011’de kamuoyuna duyurduğu ‘2023 Türkiye İhracat Stratejisi’ adlı çalışma ile Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’ün-cü kuruluş yıldönümünde 500 milyar dolarlık ihracat hedefi konmuştu. Hükümeti temsi-len dönemin Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’ın hamiliğini yaptığı plana göre, Türkiye’nin mevcut performansıyla aslında 2023’te 545 milyar dolarlık ihracata ulaşmasının mümkün olduğu tespiti yapılmıştı. Ancak olası dış etkenler de göz önünde bulundurularak hedef 500 milyar dolarda tutulmuştu.

BÖLGESEL İSTİKRARSIZLIK

Ekonomi yönetimi ve ihracatçılar, küresel ekonomide likidite bolluğu yaşanan ve dış talebin zirve yaptığı 2000-2008 arasında yılda ortalama yüzde 21,5 büyüyen ihracatın 2008-2023 arasında her yıl yalnızca yüzde 10 dolayında büyümesinin 500 milyar dolar hedefinin tutturulması için yeterli olduğunu hesaplamıştı. Fakat evdeki hesap çarşıya uymadı.

Önce 2008 krizi ile ABD ve AB ekonomisinde yaşanan durgunluk, ardından 2010 yılından bugüne kadar etkileri devam eden Arap Baharı’ ve son olarak Türkiye’nin önemli ihracat pazarlarından olan Mısır, Libya, Irak, Suriye ve Ukrayna’da yaşanan iç çatışmalar 2023 hedefine ulaşmayı neredeyse imkansız hale getirdi. Oysa kaderin cilvesi gibi, 2023 İhracat Strateji Belgesi’nin 76’ncı sayfasında hedeflere ulaşmakta karşılaşılabilecek tehditlere ilişkin yapılan listede ‘bölgesel istikrarsızlık’ en son sırada yer alıyordu. İlk üç sırayı ise ‘korumacı eğilimler’, ‘dış talepte gerileme’ ve ‘artan küresel rekabet’ oluşturuyordu.

Tüm bu gelişmeler sonucunda, her ne kadar hükümet ve TİM tarafından dillendirilmese de, ‘2023’te 500 milyar dolar ihracat’ hedefi inandırıcılığını kaybetti. Geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin önümüzdeki üç yıllık ekonomik hedeflerine dair Orta Vadeli Program’ı açıklayan Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın “Hedefler 2008 krizinden önce belirlenmişti. Ulaşmak zor ama değiştirmeyi düşünmüyoruz” sözleri ise malumun ilanı oldu. TİM Başkanı Mehmet Bü-yükekşi ise son günlerde ihracatçıların geldiği noktayı, “Karıncaya Topal ayağınla hacca nasıl gideceksin’ diye sormuşlar. O da ‘Niyetim önemli, gi-demesem de uğrunda ölürüm’ demiş” sözleriyle açıklıyor.

MAKİNEDE HEDEF HAYAL

2023’te 100 milyar dolar ile en iddialı ihracat hedefine sahip sektör olan makine ve akşamları sektörü için şimdiden “hedeflerin tutması imkansız” yorumu yanlış olmayacak. Zira sektörün bu hedefe ulaşması için 2008-2023 arasında yılda ortalama yüzde 17,8’lik ihracat artışı yakalaması gerekiyordu. Ancak son beş yıl içinde makine ve akşamları ihracatı artmak bir yana yüzde 7,6 geriledi. 2008’de 8,6 milyar dolarlık ihracat yapan sektör, 2013’ü ise 5,8 milyar dolarlık ihracatla kapattı. 2014 için ise beklenti 7 milyar dolar civarında.

Ekonomist’in yaptığı hesaplamaya göre, makine sektörünün 2023’te 100 milyar dolarlık ihracat hedefini tutturması için kalan 10 yılda ihracatını her yıl en az yüzde 32,9 artırması gerekiyor. Böylesi bir üretim ve ihracat artışı ise mevcut küresel konjonktür göz önüne alındığında hayal gibi görünüyor.

Otomotiv sektörünün de işi şansa kalmışa benziyor. 2013’te 21,4 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiren sektörün 2023 hedefi 75 milyar dolar. Bu iddialı hedefin gerçekleştirilmesi için 2008-2023 arasında her yıl ortalama yüzde 10’luk ihracat artışı gerekiyor. Ancak sektörün son beş yıldaki ihracat artış oranı yüzde 3,6’da kalmış durumda. AB pazarında talebin artması ve petrol fiyatlarındaki düşüş sektörü gelecek 10 yıl açısından umutlandırdı. Ancak hedefin tutması için 2013-2023 arasında sektörün ihracatının her yıl ortalama yüzde 13,4 artması gerekiyor. Bu da pek gerçekçi gözükmüyor.

ÇELİKTE DE DÜŞÜŞ VAR

Ekonomi yönetimi ve TlM’in bel bağladığı bir diğer sektör olan çelikte de işler umulduğu gibi gitmiyor. 2023’te 55 milyar dolarlık ihracat hedefi olan çelik sektörünün 2008-2023 arasında her yıl yüzde 7,4’lük ihracat artışı gerçekleştirmesi gerekiyordu. Ancak özellikle son dönemde Çin’in çelik ihracatındaki agresif hamleleriyle cevher fiyatlarındaki düşüşten olumsuz etkilenen sektörün ihracatı son beş yılda ortalama yüzde 6 gerileyerek 2013’te 13,8 milyar dolara düştü. Sektörün bundan sonra 2023 hedefine ulaşması için her yıl yüzde 14,8’lik ihracat artışına imza atması gerekiyor.

ihracatın ana kalemlerinden bir diğeri olan hazır giyim ve konfeksiyonda da umutlar giderek azalıyor. 2023 için 52 milyar dolarlık ihracat hedefi koyan sektör, bunun için gerekli yıllık yüzde 9,3’lük büyümeyi son beş yılda gerçekleştiremedi. Bu dönemde ortalama yüzde 5,1 artış gösterebilen sektör ihracatının 2023 hedefinin tutması için önümüzdeki 10 yılda ortalama yüzde 11,4 büyümesi gerekiyor.

SAVUNMADA REKOR GEREKLİ

Son beş yılda ihracatını 2,5 kat artırarak 1,5 milyar dolar seviyesine taşıyan savunma sanayi sektörünün 2023 hedefi 25 milyar dolar olarak belirlenmişti. Bu iddialı hedefe ulaşmak için özellikle ABD, Uzakdoğu ve Afrika ülkelerine yüklü miktarda silah ve teçhizat satma planı yapılıyordu. Ancak küresel çapta yaşanan durgunluk bu sektörde de kendini gösterdi. 2023 hedefine ulaşmak için her yıl yüzde 28,2 büyümesi gereken sektör ihracatında büyüme oranı yüzde 18,5’te kaldı. Bundan sonra hedefin yakalanması için 2023’e kadar her yıl en az yüzde 33,4’lük ihracat artışı gerekiyor.

ihracatçı sektörler içinde şu ana kadar 2023 hedeflerine uygun bir performans gösteren tek sektör ise hububat ve yağlı tohumlar sektörü oldu. Bu sektör yüzde 8,6 olan ortalama büyüme hedefinin üzerine çıkarak son beş yılda ihracatını ortalama yüzde 10,9 artırmayı başardı. Bundan sonra 2023 hedefine ulaşabilmesi için ise ihracatını yılda ortalama yüzde 7,4 artırması yetiyor.

ADNAN DALGAKIRAN (Orta Anadolu Makine ve Akşamları İhracatçıları Birliği): “Çok ciddi önlemler alınmadığı müddetçe hedefleri tutturmamız imkansız. Özellikle batıda makine yatırımları için gerekli arazilerin çok pahalı olması ve insan sermayesinin yetersizliği en büyük sorun.”

NAMIK KEMAL EKİNCİ (İstanbul Demir Çelik İhracatçıları Birliği): “Çin ve Rusya’nın piyasayı alt üst eden dampingli mal satışı ve ülkelerin kendi sanayilerini kurmaya başlaması ihracatı kötü etkiledi. Bundan sonra çelik ihracatında toparlanma kolay olmayacak. Hedefleri tutturmamız zor.”

HİKMET TANRIVERDİ (İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği): “Hem iç hem dış sıkıntılarımız var. Hedefe ulaşmak için atılmasını önerdiğimiz 50 adımdan ancak 10’u hayata geçti. Belki jeopolitik riskler sona ererse hedefi tutturabiliriz.”