İk Çeyrekte Pozitif Büyüme Beklentisi
PÂNDEMİNİN etkisiyle Mart’ta sanayi üretimi daraldı. Büyümenin öncü göstergesi sanayi üretimi Mart’ta yıllık bazda yüzde 2, aylık bazda yüzde 7.1 azaldı. Sanayi üretimi revize verilerle Ocak’ta yıllık yüzde 7.7, Şubat’ta yıllık yüzde 8.5 artış göstermişti. Takvim etkisinden arındırılmış verilerle sanayi üretimi 2020 birinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.4 arttı. Bir önceki çeyreğe göre ise mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi aynı kaldı.
Ekonominin 2020 birinci çeyrek büyüme performansı TÜIK tarafından 29 Mayıs’ta açıklanacak. Üretim yöntemine göre dört dönem toplamıyla elde edilen yıllık GSYH, zincirlenmiş hacim endeksi olarak 2019’da bir önceki yıla göre yüzde 0.9 artmıştı. Salgın öncesinde hazırlanan Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 5 büyümesi hedeflenmişti.
Bu arada Türk Eximbank, uluslararası piyasalardan toplam 678 milyon dolar tutarında bir yıl vadeli yeni sendikasyon kredisi temin etti. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda böylesi zorlu bir dönemde Türk Eximbank’ın sendikasyon kredisi temin etmesinin uluslararası piyasaların Türkiye ekonomisine ve bankalarına güvenini gösterdiğini vurguladı.
BÜYÜME VERİLERİ
Ekonomik aktivitenin ilk iki ayda güçlü olması yılın ilk çeyreğine ilişkin büyüme beklentileri için dengeleyici etki yarattı. Hatırlanacağı üzere salgın öncesinde ilk çeyrek için yüzde 5 ve üzeri büyüme beklentileri dile getiriliyordu. Ahlatcı Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Tonguç Erbaş, yılın ilk çeyreği için Türkiye ekonomisine ilişkin büyüme beklentisini yüzde 2-3 olarak dile getirdi. Erbaş, ikinci çeyrek için ise yüzde 7-10 arası daralma beklentisine işaret etti.
Tera Yatırım ekonomisti Enver Erkan ise, ilk çeyreğe dair öncü göstergelerin, pandemi etkilerinin Mart ayında başlangıç seviyesinde gerçekleştiğini gösterdiğini vurgulayarak. “Ekonomik aktivitenin yılın ilk iki ayında güçlü olması ise birinci çeyrek dönemi büyümesi açısından kurtarıcı etkiye sahip olacak. Türkiye ekonomisinde yılın ilk çeyreğinde yüzde 4.3 büyüme, yıl geneli ise yüzde 3.2 daralma olabilir” dedi.
Bu arada ekonomistler, TCMB’nin bu hafta gerçekleştireceği Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısına faiz indirimlerine devam edeceği görüşünde. Erkan, TCMB’nin 21 Mayıs’ta 50 baz puan faiz indirmesini beklediklerini söyledi. Erbaş ise politika faizinde 75 baz puan indirim beklentisinde. Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun Öztürkler ise enflasyon baskısının azalmış olmasının TCMB’nin faiz konusunda elini güçlendirse de, döviz kurları konusundaki gelişmeler nedeniyle bu ay faizlerde bir değişikliğe gitmemesi olasılığını artırdığı görüşünde.
TOPLAM CİRO YÜZDE 5.2 ARTTI
TÜIK geçen hafta Türkiye’de ekonomik durumun değerlendirilmesinde kullanılan önemli bir kısa dönemli gösterge olan ciro endekslerini de açıkladı. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Mart’ta yıllık bazda yüzde 5.2 artarken, aylık bazda yüzde 9 geriledi. Toplam cironun alt detaylarına bakıldığında Mart’ta yıllık sanayi sektörü ciro endeksi yüzde 5.2, ticaret ciro endeksi yüzde 11.5 artarken, inşaat ciro endeksi yüzde 21.4, hizmet ciro endeksi yüzde 2.2 azaldı.
TÜlK’in geçen hafta açıkladığı verilerden biri de perakende satış endeksleri oldu. Endeks, salgının tüketime etkisini de ortaya koydu. Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi Mart’ta yıllık yüzde 0.2, aylık yüzde 8.1 azaldı. Mart’ta aylık bazda otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 17.8, otomotiv yakıtı satışları yüzde 6.9 azalırken, gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 8.9 arttı. Cari fiyatlarla perakende ciro Mart’ta yıllık yüzde 8.1 artarken, aylık yüzde 8.1 daraldı. Mart’ta bir önceki aya göre gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 10.7 artarken, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 16.5, otomotiv yakıtı satışları yüzde 15.5 azaldı.
İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 13.6
TÜÎK verilerine göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsayan 2020 Şubat döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 502 bin kişi azalarak 4 milyon 228 bin kişi, işsizlik oranı 1.1 puanlık azalış ile yüzde 13.6 oldu. Bir önceki ay ile kıyaslandığında arındırılmamış işsizlik oranı 0.2 puan, işsiz sayısıl34 bin kişi azaldı. Şubat’ta geçen yılın aynı dönemine göre tarım dışı işsizlik oranı 1.5 puanlık •azalışla yüzde 15.4 düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde genç nüfusta işsizlik oranı 1.7 puan azalışla yüzde 24.4, istihdam oranı ise 2.5 puan azalarak yüzde 29.5 oldu. Aynı dönemde işgücüne katılma oranı 4.2 puanlık azalışla yüzde 39.1 seviyesinde gerçekleşti. Şubat itibarıyla son bir yıllık dönemde istihdam edilenlerin sayısı 602 bin kişi azalarak 26 milyon 753 bin kişi, istihdam oranı ise 1.7 puanlık azalış ile yüzde 43.1 oldu. Son bir yılda işgücü 1 milyon 102 bin kişi azalarak 30 milyon 982 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 2.6 puanlık azalış ile yüzde 49.9 olarak gerçekleşti.
CARİ AÇIK 4.9 MİLYAR DOLAR
Geçen haftanın önemli verilerinden biri de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı ödemeler dengesiydi. TCMB verilerine göre geçen yıl Mart’ta 120 milyon dolar açık veren cari denge 2020 Mart’ta 4 milyar 923 milyon dolar açık verdi. Bunun sonucunda 12 aylık cari işlemler fazlası 1.46 milyar dolara geriledi. Bu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının geçen yılın aynı ayma göre 3.55 milyar dolar artarak 4.89 milyar dolara ulaşması, hizmetler dengesi kaynaklı net gi-rişlerin 918 milyon dolar azalarak 735 milyon dolara gerilemesi ve geçen yılın aynı ayında 131 milyon dolar net giriş gözlemlenen ikincil gelir dengesi kaleminde bu ay 197 milyon dolar net çıkış gerçekleşmesi etkili oldu. Seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, geçen yılın aynı ayına göre 529 milyon dolar azalarak 514 milyon dolar olarak gerçekleşti. Mart’ta doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, geçen yılın aynı ayma göre 14 milyon dolar azalarak 796 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları 5.5 milyar dolar tutarında net çıkış kaydetti.
Prof. Dr. Berrin CEYLAN ATAMAN / Altınbaş Üniversitesi iktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi “DekanıPandemi etkisi işgücü verilerine yansıyacak”
Şubat ayı işgücü verilerini pandemi etkisinin öncülleri olarak kabul edebiliriz. Her ne kadar Şubat verileri işsiz sayısının 502 bin kişi azalmış olduğunu gösterse de işsiz sayısındaki azalma 1 milyon 102 bin kişinin artık iş aramaktan vazgeçmesinden dolayı işgücü piyasasından çekilmesinin bir sonucu. İşsizlikteki azalmanın ekonomideki iyileşmeden değil istihdam edilenlerin sayısının 601 bin kişi azalmış olmasından da anlaşılıyor. Mart, Nisan ve Mayıs aylarında pek çok işletmenin işçi çıkartmaktansa kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin uygulamalarına başvurması işsizliğe bir tampon işlevi görecek. Mayıs itibarıyla başlayan ve Haziran’da artacak olan ‘normalleşme’ adımlarında işletmelerin işçi çıkarmaları kaçınılmaz olacak. Ortaya çıkacak ek işsizliğe hazır olmak gerekecek.
Prof. Dr. Harun ÖZTÜRKLER / Kırıkkale Üniversitesi Öğr. Üyesi
“Daralma ikinci çeyrekle sınırlı olacak”
Türkiye salgınla mücadeleye Mart’ın ikinci yarısında başladı. Bu nedenle, Mart ayına ait ekonomik göstergelerde salgının etkisi Türkiye’nin dış ticaret ortaklarındaki olumsuz gelişmelerin dış ticaret kanalıyla yansımasını içeriyor. Salgının ekonomik etkilerini ikinci İlk çeyrekle gözlemlemeye başlayacağız. Mart’ta sanayi üretimindeki daralmanın büyük öcüde dayanıklı tüketim malı üretimindeki daralma aPfflB ve ilk şokun yatırım planlarını etkilemesi sonucu sermaye malları üretiminde azalmadan vğ kaynaklandığını gözlemliyoruz. Ara malı üretiminin artmış olmasının önemli Olduğu ve arz zincirinin kırılmadığını yansıttığı vurgulanmalı. Haziran’da ekonominin açılırsa, daralma büyük ölçüde İkinci vHp çeyrekle sınırlı olacak yılsonunda büyümedeki daralma IMF senaryosuna yakın bir biçimde yüzde 4-5 aralığında kalacak.
Dr. Cahit SÖNMEZ / TOBB ETÜ Öğretim Üyesi
“Pandemi kaynaklı bozulma oldu”
Sanayi üretiminde pandeminin olumsuz etkisini rahatlıkla izleyebiliyoruz. Yüzde 7.1 oranındaki aylık gerileme sonrası yıllık düşüş yüzde 2. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hizmet sektörünün bir kısmı kapatıldı. Dolayısıyla sektör belirgin şekilde ciro kaybına uğradı. Perakende satışlar Mart’ta yüzde 8.1 düştü. Gıda dışındaki tüm ürünlerin ticareti azaldı. 2020 birinci çeyrek büyüme performansı pek iyi gelmeyecek. Büyük olasılıkla negatif oran göreceğiz ama küçülme fazla yüksek olmayacak. Ödemeler dengesinin temel kalemi cari işlemlerde Mart’ta 4.9 milyar dolar açık verildi. Pandemi kaynaklı bozulma iç performansla sınırlı kalmadı; her ülke dış taleplerini bıçak gibi kestiğinden ihracatlar olumsuz etkileniyor. Turizmden de beklenen döviz girişi elde edilemedi.
