İranda Yatırım ve İş Fırsatları

Türkiye – İran Tercihli Ticaret Anlaşması yılbaşında devreye girdi. Anlaşma birçok sektörde ihracatın lokomotifi oldu. Hazır giyimden inşaata, otomotivden kimyaya birçok sektör İran’a ticaret heyetleriyle çıkarma yapmaya hazırlanıyor…

DIŞ pazarlardaki talep daralması ve parkedeki düşüş yılın ilk iki ayında Türkiye’nin ihracatını olumsuz etkiledi. Ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9.8 daralan ihracat, şubat ayında ise yüzde 13 düştü. Bu düşüş birçok pazarda kan kaybına neden oldu. Öyle ki, ihracatımızın düşmediği önemli pazar kalmadı. Ancak en çok ihracat yaptığımız 30 ülke arasında en yüksek ihracat artışı, şubat aymda yüzde 19.9 ile İran’a oldu. Ocakta da tablo farklı değildi. Yaşanan genel ambargoya rağmen son iki aydaki performansıyla İran, en çok ihracat yaptığımız altıncı ülke oldu. İran’a şubat ayında ihracatımız, bir önceki yılın aynı ayma göre yüzde 19.86 artarak 276 milyon 596 bin dolar oldu. Asıl patlama ise ocak ayında olmuştu. Ocak 2015’te İran’a ihracatımız 2014 yılının aynı ayma göre yüzde 63.82 artarak 399 milyon 885 bin dolar olarak gerçekleşti.

ARTIŞIN NEDENİ YENİ ANTLAŞMA

Peki ne oldu da ihracatçılarımız İran pazarında atağa geçti? Geçen yılın kasım ayında İran ile yapılan Tercihli Ticaret Anlaşması (TTA), 1 Ocak 2015 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Bu anlaşmayla Türk tarafından 140, İran tarafından 125 olmak üzere toplamda 265 üründe gümrük vergileri yüksek oranlarda düşürüldü ya da sıfırlandı. Bu anlaşmanın meyvelerini Türk iş dünyası aldı ve bundan sonra da almaya devam edecek. Tekstilden hazır giyime, elektronik sanayinden otomotiv yan sanayine kadar birçok sektörün ürünlerinde yüzde 30-40 oranında gümrük indirimi oldu.

Şimdi bu TTA’nın “serbest ticaret anlaş-ması”na çevrilmesi amaçlanıyor. Ekonomi yönetimi ve bürokratları bu konu üzerinde çalışıyor. İran’daki Ticaret Müşavirliğini geçtiğimiz günlerde güçlendiren Ekonomi Bakanlığı, ülkede bir Türk Ticaret Merkezi kurmayı planlıyor. 25-35 arası yeni üründe daha yılsonuna kadar gümrüklerin düşürülmesi ve ya sıfırlanması için de müzakereler devam ediyor.

Bu arada İran’a para transferi de biraz rahatladı. Para daha çok Halk Bankası ve Ziraat Bankası üzerinden, Dubai’deki birkaç bankayı dolaşarak gidip geliyor. Hatta İngiliz bankalarının bile transfere aracı oldukları belirtiliyor.

HAREKETE GEÇİN!..

Ekonomi Bakanlığına göre, halihazırda 13-14 milyar dolar aralığında olan iki ülke dış ticaret hacminin 2015 sonunda iki katına yükseltilmesi hedefleniyor. Zaten TTA’mn imzalanmasını haber alır almaz Türk iş dünyası harekete geçip İran bağlantılarını yeniledi. Hatta İstanbul Ticaret Odası 1-4 Şubat 2015’te İran’ın başkenti Tahran’da ilk kez Türk Hazır Giyim ve Konfeksiyon Fuarı düzenledi. 64 firmanın katıldığı fuardaki bağlantıların önümüzdeki aylarda rakamlara daha net yansıması bekleniyor.

Tercihli ticaretle birlikte hazır giyimde uygulanan yüzde 100’lük gümrük vergisinin yüzde 40’a düştüğünü hatırlatan İTO Başkam İbrahim Çağlar, Türk firmalarının İran kapısını aralamak için acele etmesi gerektiğini söylüyor. TTA’nın yürürlüğe girmesinin iki ülkenin ticari ilişkilerini olumlu etkilediğini belirten Çağlar, “Diğer kritik gelişme ise İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri arasındaki nükleer müzakerelerin 30 Haziran 2015’e kadar uzatılması. Bu süreçte İran’a yönelik ambargo esnetildi. Güven tazeleme aşamasında problemler yaşanmazsa, anlaşma kalıcı hale gelecek ve yaptırımlar daha da gevşeyecek. Bu iki gelişme İran ile ticari ilişkilerimizde yepyeni bir dönemin kapısını aralıyor. Bu fırsatı iyi değerlendirmeliyiz” diyor.

İRANLILARA ÖZEL FUAR

Şubat ayında İran’a hazır giyim ve konfeksiyon ihracatımız bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 200.77 oranında artarak 14 milyon 70 bin dolar olarak gerçekleşti. İran’a tekstil ve hammaddeleri ihracatımız ise aynı ay içinde yüzde 38.4 artarak 34 milyon 236 bin dolar oldu. Türkiye’den bu ülkeye resmi ihracatın yanı sıra ciddi bir bavul ticareti de var. Iranlılar, Merter ve Laleli’den daha çok bavul ticareti ile mal götürüyorlar.

Parayı peşin veren İranlıların mallarını kargoya vererek ülkelerine ulaştırdığını belirten MESİAD (Merter Sanayici ve İşadamları Derneği) Başkan Yardımcısı Faruk Güvenç, “İran piyasasından gelen talepte artış var. Yıllık bavul ticaretiyle en az 200 milyon dolarlık hazır giyim ihracatı olduğunu tahmin ediyoruz” diyor. ITO’nun düzenlediği fuara Merter’den de şirketlerin katıldığım söyleyen Güvenç şu değerlendirmelerde bulunuyor:

“İranlılar, kendi ülkelerinde ortak üretim yapmak istediklerini belirtmişler. İran’da genç ve dinamik bir nüfus var. Orada Zara, Mango gibi markalar yokmuş. Türk markalarına ilgi var. Biz de MESİAD olarak İran’ı hedef pazarlardan biri olarak belirledik. Halen bir ticari heyet oluşturup İran’a götürme düşüncemiz var. Ayrıca İranlı işadamlarını özel olarak Merter’e davet edip bir fuarda buluşturmak istiyoruz.”

BEYAZ EŞYANIN YOLU AÇILDI

İran’a şubat ayında en çok ihracatı artan sektörlerden biri elektrik ve elektronik oldu. 2014 un aynı ayına göre İran’a yapılan elektrik ve elektronik ürünleri ihracatı yüzde 92.48 artarak yaklaşık 27 milyon dolar oldu. Bu artış hızıyla sektörün bu yıl 500 milyon dolarlık ihracat yapması olası görülüyor.

Türkiye’nin en büyük kablo üreticilerinden olan Yılmazlar Kablo ve Elektrik Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı Sami Yıl-İ maz, İran’da sektör açısından önemli bir potansiyel olduğunu düşünüyor. Sektördeki firmaların İran’a ilgilerinin arttığını gözlemlediğini belirten Yılmaz, “İran’a eskiden kablo gitmiyordu; bundan sonra satışlar artacaktır. Ayrıca trafolar, elektriği dengeleyici şaftlar gibi ürünlerin ihracatına da talep var. Eskiden Vestel ve Arçelik gibi firmalarımız beyaz eşyada İran ile hiç çalışmazdı. Şimdi beyaz eşyalardan LCD televizyonlara kadar birçok ürün satılabilir. İranlIların Türk ürünlerine ilgisi var” bilgisini veriyor.

Sami Yılmaz’m ortak olduğu Radyal Isıtma Sistemleri, alüminyum radyatör üretiyor. Bu ürünün İran’a ihracatına başladıklarını belirten Yılmaz, İranlı bir firma ile de partnerlik anlaşması yapmak üzere olduklarını söylüyor. Yılmaz, “Şu anda İran ile ciddi ihracat bağlantılarımız var. 10 milyon dolar ihracatı rahat yaparız. Partnerlik anlaşmamız gerçekleşirse rakam daha da artar” diye konuşuyor.

PAZARLAMA TAKIMLARI GİTTİ

İran’a ihracatı istikrarlı bir şekilde artan sektörlerden biri de yapı malzemeleri. Geçen yıl Türkiye’nin yapı malzemeleri ihracatı 665.5 milyon dolar oldu. Sektör 2011’de yakalanan 750 milyon dolarlık yapı malzemeleri ihracatını bu yıl da hedeflemiş durumda.

İMMİB (İstanbul Metal ve Maden İhracatçılar Birliği) Yapı Malzemeleri Komitesi Başkanı Serdar Urfalılar, Türkiye-İran Tercihli Ticaret Anlaşması’nın da etkisiyle 2015’te İran’a ihracatın artma belirtiyor. Türkive’nin bina ve mobilyalar için çeşitli donanımlar, alümin- serdar yum çubuk ve profiller, bakırdan saç ve levhalar, demir çelik mutfak eşyaları gibi alanlarda ihracatının arttığını vurgulayan Urfalılar, İran’a geçen yılın ilk iki ayma göre bu yılın aynı döneminde ihracatlarının yaklaşık yüzde 15 artışla 32 milyon dolar olduğunu söylüyor. Urfalılar, ‘İran’a firmalarımızın ilgisi son zamanlarda ciddi oranda arttı. İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği olarak İran’a ilk iki ayda firmaların katılımıyla yurtdışı pazarlama takımları gezisi düzenledik. Bunu mutfak sektöründe çalışan firmalar ile bağlantı elemanları kilit ve el aletleri alanında gerçekleştirdik” diye konuşuyor.

MOBILYACILAR UMUTLU

Tercihli Ticaret Anlaşması kapsamında önümüzdeki günlerde bazı ürün kalemlerinde daha gümrüklerin düşürülmesi için Ekonomi Bakanlığının girişimleri sürüyor. İran pazarında günden güne kan kaybeden Türk mobilyacıları da bu konuda gelecek iyi haberi bekliyor.

Alfemo Mobilya Yönetim Kurulu Başkanı Ramazan Davulcuoğlu, “Son 10 yıldır İran pazarında firma olarak varız. İran kendi iç pazarını büyütmek için Türk mobilya ürünlerine gümrük vergileri ve kotalarlâ engel koydu, Pazarımız çok küçüldü. Biz de vergilerin düşürülmesini bekliyoruz” diyor. Davulcuoglu’nun verdiği bilgiye göre, İranlı kadınlar kaliteli ürünlere ilgi duyuyor. Pazar tasarımı güçlü ve kaliteli ürünler için ideal. Ancak Türk şirketleri şu anda daha çok yarı mamul olarak ürün gönderiyor ve orada montaj yapıyor. Bu nedenle yapılan ihracatın katma değeri düşük oluyor. Davulcuoğlu, “Irak lllgjlflf her yıl 400-500 milyon dolar, Azerbaycan 2110 milyon dolar Türk mobilyası alıyor. İran’a ne-den 400-500 milyon dolarlık ihracat yapamayalım” diye konuşuyor.

Murat AKYÜZ / İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhr. Başkanı
Potansiyelin yüzde 25’i kullanılıyor

İran, temizlik ve hjjyen maddeleri, ambalajları, kendi üretimlerinde kullandıkları boyar maddeler gibi hammaddeler açısından iyi bir ihracat pazarı olma yolunda. Kozmetikte de önemli bir pazar. Zaten resmi ihracatta en çok ihracat birliğimiz üzerinden yapılıyor. Bu yılın ilk iki ayında İran’a birliğimiz üzerinden yaklaşık 150 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Biz halen bu ülkeye gerçek potansiyelin yüzde 25’ini kullanabiliyoruz. Bu arada İran’dan petrol türevi ürünler olan plastik hammaddelerinde ciddi ithalat yapıyoruz. Tercihli Ticaret Anlaşması ile iki ülke arasında ticaret katlanarak artacaktır. İran bence yalnızca ülke pazarı olarak algılanmamalı. Uzun yıllar savaşsalar da Irak ile İran arasında serbest ticaret sürüyor. Türkiye’nin İran’a yaptığı ihracat, irak’taki rakamlarımıza da yansıyabilir.

Orhan SABUNCU / Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği Başkanı
Sektörel ticaret heyeti oluşturuyoruz

İran, otomotiv endüstrisi için çok önemli bir pazar. Bundan 3-4 yıl öncesine kadar İran’a sektörümüzün ciddi bir ihracatı vardı ama ambargo nedeniyle çok azaldı.

Sektörümüz para transferlerindeki sıkıntılardan etkileniyor; dolambaçlı yolları kullanmayı tercih etmiyoruz. Bu yılbaşında devreye giren Tercihli Ticaret Anlaşması he İran’a 125 ürünün gümrük vergileri düşürüldü. Bunlar arasında otomotiv parçaları da var. İran’a ambargonun gevşetilmesiyle ihracatımız artacaktır. İran’da Renault ve Peugeot’un lisansıyla üretim yapıldığı gibi Khodro ve Saipa otomobil fabrikaları da var. Bence sektörümüzün kısa sürede ihracatı 500 milyon dolara ulaşabilir. Birlik olarak sektörel dış ticaret heyeti oluşturmaya karar verdik. Üç ay içinde heyetimizde yer alan işadamlarımızı, İran’daki muhataplarıyla buluşturacağız.