Kendi Kendini İmha Eden Sivrisinekler
Her yıl sivrisinekler, şiddetli baş ve eklem ağrısına yol açan dengue ateşini 400 milyon kişiye bulaştırıyor. 2009’da Key VVest’teki bir salgından bu yana Florida Keys Sivrisinek Kontrol birimi birincil vektör olan Aedes aegypti’yi (Sarı humma sivrisineği) ortadan kaldırmak için her yıl 1 milyon dolar harcıyor, Geçtiğimiz yılın Temmuz ayında ABD kıyıların sivrisinekle yayılan yeni bir virüs, chikunguya ulaştı.
Yetkililer artık radikal -ve çok tartışmalı- bir yöntemle tropik hastalıkların yayılmasını kontrol altına almayı planlıyor: Genetiği değiştirilmiş sivrisinekler.
Aedes aegypti sivrisineği kentsel bölgelerde çoğalıyor ve böcek ilaçlarına karşı yüksek derecede dayanıklı. “İnsan aracılar sayesinde başarıyla tüm dünyaya yayıldı” diyor böcek kontrol şirketi Oxitec’ten Andy McKemey. “Hayvanlar aleminde sıçana denk bir hayvan.”
Nüfusu kontrol altında tutmak için Oxitec böceklerin genetiğini değiştirdi. Sivrisinek yumurtalarına, kendini kısıtlayan bir kod içeren sentetik DNA enjekte ettiler, Bu, sivrisinekleri doğrudan öldürmese de, yavrularının yetişkinliğe erişip çiftleşmesine engel oluyor.
“Yerel türlere baskın gelecek sayıda erkek sivrisineği salıyoruz,” diyor McKemey. “Bu gen, gelecek nesillere aktarılıyor.” Modi-fiye sivrisineklerin tekrar tekrar salınmasıyla doğadaki popülasyonun tehdit oluşturmayacak kadar azaltılması sağlanıyor.
Oxitec modifiye sivrisineği Panama, Brezilya, Malezya ve Cayman Adaları’nın dengue hastalığıyla boğuşan bölgelerinde test etti. Sonuçlar, popülasyon baskılanma oranının %90’ın üstünde olduğunu gösteriyor. Oysaki böcek ilaçlarında bu oran %30 civarında.
Oxitec bu yıl Keys için denemeler planlıyor, FDA’dan ve yerel yetkililerden onay bekliyor. Kaygılı sakinler ise genetiği değiştirilmiş böcekleri doğaya bırakmanın önceden kestirilemeyen sonuçlarından korkup onları engellemek için lobi faaliyetleri yürütüyor.
İş dengue hastalığıyla bitmiyor. Kansas Eyalet Üniversitesi’nde Biyogüvenlik Araştırma Enstitüsü müdürü olan Step-hen Higgs, “Chi-kungunya virüsü mutasyona uğrayabiliyor ve Amerika kıtasında tutunmuş durumda,” diyor.
Bu hastalık 2014’te 2.300’den fazla yolcu tarafından yurt dışından getirildi ve Florida’da 11 adet yerel bulaşma vakası var. “Bir sonraki adımını bilmiyoruz ama ABD’de yaygınlaşabilir” diye ekliyor Higgs,
Ama sivrisineklerin kökünü kazımak kusursuz bir çözüm değil, “Etkili bile olsa, bu tekniğin sivrisinek popülas-yonunu azalttığı ispatlandı, hastalığı değil,” diyor Yale Üniversitesi’nden epidemiyolog Durland Fish.
Bu virüsler çok kurnaz. “İşi bir defada bitmiyor.”
