Kırsal kalkınmaya 12 milyon 960 bin euro

TARIM ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), 2014-2020 IPARD Programı (IPARD II Dönemi) kapsamında Yerel Kalkınma Stratejilerinin Uygulanması-LEADER Yaklaşımı tedbirine yönelik 12 milyon 960 bin euro bütçeli çağrıya çıktı. Çağrı kapsamında faydalamcılara sağlanacak mali desteğin kaynağı, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti eş finansmanından oluşan IPARD progranuionu olacak. 12 ili kapsayan çağrıya, Yerel Eylem Grupları (YEG) tarafından hazırlanan Yerel Kalkınma Stratejisi için destek almak üzere başvurular kabul edilecek. Çağrıda toplam uygun harcamaların yüzde 100’ü geri ödemesiz olarak desteklenecek ve bunun yüzde 90’ı AB katkısı, yüzde 10’u T.C. katkısı şeklinde olacak. Çağrı kapsamında YEG’ler üç yıllık dönemde toplam 310 bin ila 410 bin euro destek alabilecek.

TÜRKİYE İLK OLACAK

Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanan ve çok başarılı örneklere imza atılan “Yerel Kalkınma Stratejilerinin Uygulanması-LEADER Yaklaşımı”, aday ülkeler arasında ilk defa Türkiye’de uygulanacak. Tedbir kapsamında yereldeki kamu kurumlan ile sivil ve özel sektör temsilcileri dernek statüsündeki YEG’ler kurarak yörenin topyekûn kalkınmasını amaçlayan yerel kalkınma stratejilerini hayata geçirecek.

Kırsal kalkınmada yeni bir anlayışı temsil eden LEADER’la merkezden belirlenen tek tip : programlar yerine yerel aktörlerin bir araya gelerek katılımcı bir anlayışla hazırladıkları yerel kalkınma stratejileri uygulamaya geçirilecek. Kırsal kalkınmada sorun ve çözümlerin yerel halk tarafından ele alındığı tabandan tavana bir anlayış hakim olacak, fonlar daha etkin bir şekilde kullanılabilecek. Kırsal turizmin geliştirilmesi, yerel ürünlerin katma değer kazanarak markalaşması konusunda adımlar atılabilecek. Program kapsamında YEG’lerin ofis kirası, uzman maaşları, ofis demirbaş alımı gibi işletme giderleri, yöre halkına yönelik tanıtım ve eğitim harcamaları, yörenin ortak faydasına yönelik makine-ekipman alımları ile kamu binalarının restorasyonu gibi faaliyet ve projeleri desteklenecek.

YEREL KALKINMA STRATEJİLERİ

TKDK, yerel oluşumların hazırlıklarını yapması için 12 Nisan 2019’da LEADER Yaklaşımı çağrı ön duyurusunu yayımlamış, Eylül’de çağrının açılacağı bilgisini vermişti. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan edinilen bilgiye göre LEADER Tedbiri hazırlık faaliyetleri kapsamında yürütülen teknik destek projesi sonucunda 12 ilde toplam 25 YEG kuruldu. Daha sonra bazı ilçelerin bu YEG’lerden ayrılarak kendi YEG’lerini kurmaları neticesinde toplam dört yeni YEG’in daha kuruluş sürcci tamamlandı. Ayrıca TKDK’nın yayımladığı LEADER Çağrı Ön Duyurusu neticesinde kendi inisiyatifleri ile 25 yeni YEG daha kurulmuş olup toplam YEG sayısı 54’e ulaştı. YEG’lerin büyüklükleri kapsadıkları ilçe ve nüfus sayısına göre belirlenmekte olup büyüklüklerine göre sıralandığında kurulmuş olan YEG’lerin dördü büyük ölçekli, 22’si orta ölçekli, 28 tanesi ise küçük ölçekli.

Yerel Kalkınma Stratejisi, YEG’lerin belirli bir coğrafi alan için bölgenin öncelikleri dikkate alınarak çok sektörlü LEADER yaklaşımı kuralları çerçevesinde hazırladıkları kalkınma belgesine deniliyor. LEADER yaklaşımı tedbiri için hazırlanan yerel kalkınma stratejisinde tüm faaliyetler altı tematik öncelikten bir veya daha fazlası ile bağlantılı olması gerecek. Bu öncelikler şöyle olacak: “Kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yönelik olarak kaliteli ürünleri, el sanatlarını ve diğer faaliyetleri içeren kısa tedarik zincirlerinin ve katma değerli ürünlerin geliştirilmesi, yerel, doğal ve kültürel kaynakların kullanımına dayalı kırsal turizm ürünlerinin geliştirilmesi, topluluğun kültürel ve sosyal yaşamının canlandırılması ve yerel örgütlerin, derneklerin ve STK’ların (kadın grupları dahil) desteklenmesi, köylerde kamusal alanların iyileştirilmesi, alandaki çevre standartlarının iyileştirilmesi ve toplum tarafından yenilenebilir enerji kullanımının teşvik edilmesi, Yerel Eylem Grupları Ağı, örnek uygulamaların paylaşımı, IPARD Programının yaygınlaştırılması ve kırsal kalkınmaya yönelik yeni yaklaşımların öğrenilmesi.”

Bakanlıktan edinilen bilgiye göre Yerel Kalkınma Stratejileri şu anda hazırlanma sürecinde olup 12 Ekim-12 Kasım 2019 tarihleri arasında TKDK’ya teslim edilecek.

12 İLDE ÇAĞRIYA ÇIKILDI

Bakanlıktan alınan bilgiye göre IPARD Programında LEADER tedbiri kademeli olarak uygulamaya geçirilecek. İlk aşamada Amasya, Ankara, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Kastamonu, Manisa, Ordu, Samsun ve Şanlıurfa olmak üzere 12 ilde çağrıya çıkıldı. Önümüzdeki yıl ikinci aşamada yer alan 12 ilde daha hayata geçirilecek. Böylece IPARD II döneminde LEADER’m uygulamaya geçeceği il sayısı 24’e ulaşacak. Kalan 18 ilde ise bir sonraki programlama döneminde LEADER’ın uygulamaya geçmesi planlanıyor.

LEADER yaklaşımı çerçevesinde başvurular 12 Eylül’den itibaren yatırımın uygulanacağı ilde bulunan TKDK İl Koordinatörlüklerinde kabul edilmeye başlandı. Online proje başvuru sistemi 9 Aralık 2019 saat 18.00’dc kapanacak. Başvuruların son teslim tarihi 12 Aralık 2019 olacak.

AB ülkelerindeki deneyimler, LEADER Yaklaşımı’nın kırsal kesimde yaşayan insanların yaşamlarına önemli değişiklikler getirdiğini gösteriyor. Örneğin, uygulanan pprojelerden biri “Yerel Ürünler İçin Online Satış Sistemi”. Portekiz’de sekiz farklı yerel eylem grubunun katılımı ile hayata geçirilen “PROVE Projesi” kapsamında yerel üreticiler tarafından üretilen taze sebze ve meyvelerin direkt son kullanıcıya uygun fiyat ve yüksek kalite ile satılması amaçlanıyor. Tüketiciler internet sitesi üzerinden 10 euro değerinde 6-8 kg’lık kasalar içerisinde taze meyve ve sebze siparişi verebiliyor. Projenin büyümesi ve gelişmesi ile 60 üreticinin ürünlerinin 20’den fazla dağıtım merkezinden satışının yapılması sağlandı. 500 bin euro tutarındaki toplam proje maliyetinin, 235 bin euro’su LEADER tarafından karşılandı.

“SERAMİK KÖYÜ”

Örneklerden bir diğeri Polonya’daki “Seramik Köyü” projesi. Projenin temel amacı, mesleki eğitim yoluyla kırsal alanlarda ve küçük kasabalarda işsizlere istihdam yaratmak. Bir iş planı hazırlanmasının ardından LEADER fonları dahil olmak üzere farklı fon kaynaklarının yanı sıra ulusal ve uluslararası vakıfların katkılarıyla, 2005 ve 2014 yılları arasında bir dizi faaliyet gerçekleştirildi. Geleneksel el sanatlarına yönelik olarak işsiz insanlar için mesleki ve X teorik eğitimler verildi. Özel işletmeler, bir meslek okulu, üç yerel hükümet ve dört sivil toplum kuruluşu dahil olmak üzere proje ortaklan çabalarını koordine ettiler ve projeye 150 bin euro tutarında destek veren sponsor bulmayı başardılar. Bu para ile el zanaatlarına yönelik atölye tesisleri inşa edildi, binalar yenilendi ve ekipmanlar satın alındı. Köyde üretilen ve satılan ürünler arasında seramik ve terzilik ürünleri, yöresel hediyelik eşyalar; kurumsal hediyeler, kağıt mendil, yapay çiçekler, cam boyama ve vitray gibi el zanaatları ürünleri yer alıyor. Düzenlenen eğitimlere katılan 108 kişiden 76’sı iş buldu. 40 bin 800 euro tutarındaki toplam proje maliyetinin, 32 bin 600 euro’su LEADER tarafından karşılandı.

NOCİÜNAİ AMBER SABUNU

Nociünai, Litvanya’da doğal cazibe merkezi olmadığı için turistler tarafından nadiren ziyaret edilen ve nüfusu giderek azalan bir köydü. Köy halkı, tarihsel değerler üzerine köyde bir tesis kurmak istedi ve köyün kadınları da bir sabun fabrikası kurmaya ve onu geliştirmeye karar verdi. Halkın buluşma yeri olan “Köy Evi” buna göre yenilendi. Nociünai halkı önce kendisi sabun yapımını öğrendikten sonra ziyaretçilerine de sabun yapmayı öğreten bir eğitim programı oluşturdu. Köylüler orijinal bir formül bularak sabuna “Nociünai Amber” adını verdiler. Yerel eylem grubu, köyün tanıtımına yardımcı oldu. Bugün Nociünai’nin sabun fabrikası, çeşitli eğitim faaliyetleri, sabun yapımı kursları vb. gibi faaliyetler düzenliyor. Her yıl sabunhane binden fazla kişi tarafından ziyaret ediliyor. Nociünai artık sadece “yolun yanında bir köy” değil, ilginç bir turistik yer ve sıra dışı bir aktivite merkezi haline geldi. Bu projede 39 bin euro’luk toplam proje maliyetinin 28 bin euro’sunu LEADER karşıladı.

ULUSAL PARK PROJESİ

Avusturya’nın Gesause bölgesindeki 17 yerleşim yerinin kamu kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve yerel işletmecileri bir araya gelerek bir yerel eylem grubu kurdu. Yerel Kalkınma Stratejisi ise, yerel eylem grubu bünyesinde istihdam edilen bilim insanları ve kalkınma uzmanlarından oluşan bir ekip tarafından iki yıllık bir araştırma ve hazırlık aşamasından sonra 2004’ten itibaren uygulanmaya başlandı. Strateji kapsamında 30 farklı proje ve aktivite ortak bir tema ve “Gesause Ulusal Parkı” markası altında birbirlerini tamamlayacak şekilde faaliyete geçti. 1 milyon 94 bin euro olan proje maliyetinin, 584 bin cur’osu LEADER tarafından karşılandı.

GELENEKSEL GIDALAR TANITILIYOR

Polonya’da “Geleneksel Gıda Ürünlerini Tanıtmak” projesi hayata geçirildi. Kurulan yerel eylem grubu, Radomka’yla birlikte Polonya’nın Mazovia Bölgesi’nde bulunan altı kırsal alanı kapsıyor. Bölgenin eşsiz doğal, kültürel ve tarihi varlıklarını öne çıkaran etkinlikler düzenlendi. “Mazovia Mutfak Mirası Yolu” projenin önemli bileşenlerinden biri. Yerel ve geleneksel ürünlerin tanıtımı kapsamında yerel ürünlerle ilgili pek çok yarışma, festival ve fuara katılım sağlandı. Yerel ağ (Mazovia Mutfak Mirası Yolu) oluşturmak için bir multimedya filmi ile bölgenin mutfak mirasının önde gelen üreticilerine ilişkin bir sunum hazırlandı. Geleneksel ürünlerin kırsal kalkınmadaki rolü, arıcılık, geleneksel et üretimi ve işlenmesi, kırsal turizmde mutfak mirası, yöresel ürünlerde markalaşma gibi pek çok konuda eğitim kursları ve atölye çalışmaları düzenlendi. Yöresel ürünlere yönelik yarışmalar düzenlendi. 14 bin 300 euro’luk toplam proje maliyetinin, 9 bin euro’su LEADER tarafından karşılandı.

10 milyar euro bütçeye sahip

Avrupa Birliği’nde 1991’den itibaren uygulanan LEADER Yaklaşımı Avrupa Kırsal Kalkınma Fonu’nun dördüncü ekseni olarak yaklaşık 10 milyar euro’luk bir bütçeye sahip. Bu süreç içerisinde LEADER giderek artan bir önem kazanıyor. Üye ülkelerde yaklaşık 3 bin civarında yerel eylem grubu kuruldu. Avrupa Birliği’nde LEADER uygulaması ulusal hibe programlarından yeterince destek alamayan küçük üreticilerin kırsal kalkınma fonlarından daha fazla faydalanmasına yol açtı. Ayrıca işsizlik nedeniyle sürekli göç veren kırsal alanlarda ekonomiyi canlandırarak dışarıya göçün azalması sonucunu doğurdu. Yine kırsal refahın arttırılmasına yönelik faaliyetler neticesinde yaşlılar ve engelliler gibi dezavantajlı kesimlerin yaşam koşullarında iyileşmeler yaşandı. LEADER yerel sorunlara yenilikçi yaklaşımları ve YEG’ler arasında işbirliğini teşvik ederek iyi uygulamaların yaygınlaştırılmasında ve tecrübe paylaşımında etkin bir rol üstlendi. Tüm bunların yanı sıra, LEADER kapsamında uygulanan stratejiler özellikle kırsal turizmin geliştirilmesi ve yerel ürünlerin katma değer kazanarak markalaşması konusunda önemli katkılar sağladı.

410 bin euro’ya kadar destek

Destek miktarı programda belirlenen uygun harcamalar kapsamında bütçe sınırları dikkate alınarak bütçe tahsisi için üç farklı kategoriye ayrılan YEG’ler için yıllık olarak belirlenecek. Tüm YEG’lere 2020 yılının Temmuz-Aralık dönemini kapsayan dönem için tahsis edilecek toplam tutar 60’ar bin euro olacak. 2021 ve 2022 yıllarında küçük, orta ve büyük olarak sınıflandırılan YEG’lere (her yıl için) sırasıyla 100 bin, 120 bin ve 140 bin euro maksimum destek sağlanacak. 2023 yılı Ocak-Eylül döneminde ise maksimum destek tutarı küçük YEG’ler için 50 bin, orta YEG’ler için 60 bin, büyük YEG’ler için 70 bin euro olacak. Özetle çağrı kapsamında YEG’ler 3 yıllık dönemde toplam 320 bin ila 410 bin euro destek alabilecek.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA