Kısa çalışma ödeneği ve uygulaması
ULUSAL veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkilediği görülüyor. Ekonomik zorluk dönemlerinde işletmelerin süreci yönetebilmesi için seçeneklerinden biri de işçilerin iş sözleşmelerinin feshedilmesi ve yerine kısa çalışma ödeneğinden yararlanılmasıdır. Zor anda işçi çıkarmak yerine “kısa çalışma”ya geçilmesiyle ilgili, mevcut düzenlemede bazı değişiklikler yapıldı. İlgili değişiklik, 9 Kasım 2008 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma ödeneği Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile yürürlükte.
İŞVEREN VE İŞÇİNİN YAPMASI GEREKENLER
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Kısa çalışma kapsamında, işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ve genel sağlık sigortası primleri ödenmesi olmak üzere iki hizmet sağlanıyor.
a) İşyerinde kısa çalışma uygulanabilmesi için işverenin genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve iş müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekiyor.
b) İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için
■ İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması,
■ İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son iiç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),
■ Kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması gerekiyor.
İşverenler gerekçeleriyle birlikte, ‘Kısa Çalışma Talep Formu’nu ve kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi manyetik ve yazılı ortamda doldurarak kısa çalışma başvurusunda bulunulabiliyor. Başvuru, İŞKUR Yönetim Kurulu’nca değerlendirilerek karara bağlanıyor. Ayrıca, işverenin kısa çalışma talebinin uygunluğuna ilişkin iş müfettişleri tarafından uygunluk tespiti gerçekleştiriliyor. Uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendiriliyor.
ÖDENEĞİN SÜRESİ, MİKTARI VE ÖDENMESİ
Günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödeniyor.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadar oluyor ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup ediliyor. Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkili.
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil ediliyor. Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesiliyor.
Piyasa koşulları dikkate alındığında, işverenlere çok önemli bir destek olarak görülen bu uygulamanın detaylarına, yukarıda belirttiğimiz yönetmelik veya İŞ-KUR bürolarından ulaşılabilir.
TALHA APAK
