Körfez Ülkelerinde İş Kurmak

Bahreyn’deki toplantı Körfez ülkelerinin sunduğu yatırım imkanlarını daha iyi tanımamıza fırsat verdi. Melek yatırımcılar bölgede hızla örgütleniyor…

Körfez bölgesi çok şey vaat ediyor

GEÇEN hafta Bahreyn’de düzenlenen MENA Melek Yatırımcılık Zirvesi’nde konuşmacı olarak davetliydim. Four Seasons Hotel’de Bahreyn Ekonomik Kalkınma Ajansı ve TENMOU-Bahreyn Melek Yatırım Ağı tarafından düzenlenen zirvede 30 ülkeden 200’ün üzerinde katılımcı vardı. Yaklaşık 40 startup’ın sunumlarından sonra – ki sunum yapan girişimcilerden biri Türkiye’den gelmişti – geçilen panel bölümünde “Melek Yatırımcılık Üzerine Global Perspektifler” panelinde Avrupa melek yatırım ekosistemiyle Körfez bölgesinin karşılaştırmalı analizini yaptık. Benim dışımda ABD, Hindistan, İsviçre’den gelen uzmanların katkılarıyla melek yatırımcılık ve girişimcilik üzerine beş kıtadan gelen dinleyicilere çok güzel bir bilgi kokteyli sunduk.

ORTADOĞU DA ÖRGÜTLENİYOR

TENMOU, Haşan Haider’ın öncülüğünde kurulan ve Bahreyn’in tek melek yatırım ağı. Şu ana kadar pek çok startup’a yatırım yapan bu ağ aynı zamanda Bahreyn’in de global pazarlardaki sesi konumunda. Bu yılki açılış konuşmasında MAIN-Middle East & Africa Angel Investor Network/MENA Melek Yatırımcılar Birliği’nin de kuruluşuna TENMOU ön ayak oluyor, işin özeti, Avrupa’da EBAN, ABD’de ACA, Uzakdoğu’da BANSEA olduğu gibi MENA’da da MAIN bölgesel bir federasyon olarak yapılanıyor. Merkezi Bahreyn’de olacak olan bu birliğin kurucu ülkeleri arasında Mısır, Katar, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin melek yatırım ağları var.

Bu arada MENA’nın açılımını da sîzlerle paylaşmak isterim: Ortadoğu ve Kuzey Afrika’nın tamamı MENA bölgesi olarak tanımlanıyor. Ayrıca GCC-Gulf Cooperation Council / Körfez Iş Birliği Konseyi şeklinde bir bölgesel tanım daha var. Bu da Avrupa Birliği benzeri, Körfez bölgesinde kurulmuş, kendi içlerinde bir ortak pazar geliştirmeyi hedefleyen bir yapılanma. Henüz AB’deki gibi ortak para birimine geçilebilmiş değil, ancak pek çok konuda GCC üyesi ülkeler ortak ekonomik politikaları devreye sokabiliyor. Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar ve Suudi Arabistan’ın üye oldukları GCC, bölgesel anlamda ortak ekonomik gelişim politikaları ortaya koymayı hedefliyor.

GCC’de ülkeler arasında hemen hemen her alanda gözle görülür bir yarış var. Bahreyn her ne kadar GCC ülkeleri arasında zenginlik açısından orta sıralarda yer alsa da, girişimcilik, bilgi teknolojileri gibi konularda liderliğe oynamaya aday. Vergilerin yüzde 0 olduğu bu ülkeler, en kaliteli insan gücünü en uygun birim-saat ücretiyle, en uygun ama kaliteli işyeri standartlarıyla ortaya koydukları için global yatırımcıların daha fazla ilgisini çekiyor.

VERGİ ORANLARI SIFIR

Sizlere birkaç rakam vermek istiyorum. Vereceğim bu rakamları dünyaca ünlü KPMG’nin hazırladığı ve bize Bahreyn Ekonomik Kalkınma Ajansı sunumu sonrasında verilen rapordan paylaşıyorum. Bu rakamları Türkiye’deki rakamlarla karşılaştırarak kısa bir analizi kendi kendinize yapabilirsiniz.

Genel olarak baktığımızda Bahreyn’de iş yapmanın maliyeti Dubai ve Katar’da iş yapmaktan yüzde 40 daha ucuz. Bunun temel nedeni işyerlerinin kira ve birim saat işçi maliyetlerinin Bahreyn’de daha düşük olması. Örnek vermek gerekirse, bizim Maslak’taki işyerlerinin dengi olan yerlerin Bahreyn’deki metrekare kirası 24 dolar. Bu rakam Dubai’de 56, Katar’da 66 dolar. Finans sektöründeki ortalama yıllık ücretler Bahreyn’de 58 bin dolar, Dubai’de 62 bin, Katar’da 70 bin dolar.

Bu rakamları çalıştığınızda, Türkiye’deki rakamlardan çok uzak olmayan, hatta kira ücretlerinde Türkiye’nin altında rakamların mevcut olduğu görülüyor. Vergi oranı da sıfır olunca Bahreyn gibi küçücük bir ada dünyanın finans merkezlerinden biri haline gelivermiş.

Türkiye’den sadece üç buçuk saatlik ve direkt uçuşla gidebileceğiniz Bahreyn’de, bir zamanlar Osmanlı toprakları içinde yer aldığından olsa gerek yiyecek ve içecek konusunda kendinizi Türkiye’de gibi hissedebiliyorsunuz.

Haftaya görüşmek üzere…

Baybars Altubtaş / Para

Pakistanda İş Kurmak başlıklı yazımızıda okumayı unutmayınız.