Muz Üretimi İçin Muz Serası Kurma Maliyeti

MUZ, Türkiye’de sınırlı bir bölgede üretiliyordu. Üretiliyordu diyoruz, çünkü giderek yaygınlaşıyor. Muz üretimi denince ilk akla Mersin’in Anamur ilçesi gelir.

Bozyazı ve Aydıncık ilçelerinde de üretim yapılır. Şimdiye kadar üretim bu üç ilçe ile sınırlıydı. Ancak bu dönem geride kaldı. Şu sıralar Antalya’nın Alanya ve Manavgat ilçelerinde de önemli ölçüde muz seraları kuruluyor. Antalya’nın portakalıyla meşhur Finike ilçesinde de iki muz serası kurulmuş. Mersin’in Silifke ilçesinde de muz seraları görülüyor. Adana ve Hatay’da da hareketlilik var.

Muz üretimi 2000 başında 60 bin ton seviyesindeydi. Her yıl üretim katlanarak arttı. Bu sezon 500 bin tonu geçmesi bekleniyor. Türkiye’nin yıllık tüketimi ise 750 bin ton civarında. Üretim bu şekilde artarsa yerli muz, ithal muzu piyasadan silecek. Geçen hafta market ve pazarlarda bu izlenimi edindik. Pazarda ithal muz neredeyse kalmamış, marketlerde de çok az miktarda var. Fiyatı da çok cazip. Geçen yıl 12-13 TL’ye satılan yerli muzun fiyatı 6.5-8 TL’ye gerilemiş durumda. Üreticiden çıkış fiyatı ise 4-5 TL seviyesinde. Üretici ile tüketici fiyatları arasında anormal farklılık gitmiş. Her ikisinin de memnun olacağı bir fiyat oluşmuş. Peki, bu tablo nasıl oluştu? Tabii ki kooperatifleşerek. Anamurlu muz üreticileri bütün tarım kesimine örnek olabilecek bir başarıya imza atmışlar.

KADERİ KOOPERATİFLE DEĞİŞTİ

Anamur Muz Üreticileri Birliği Başkanı Haşan Çatkaya, muz üreticilerini kooperatif çatısı altında buluşturduklarını belirterek, kooperatif çalışmaları hakkında şu bilgileri verdi:

“Yeni yapıyı kurduk. Üreticinin muzu gerçek değerinde satı lacak. Tüketici de fahiş fiyatlarla almayacak. Tarlada muz şu anda 4-5 TL arasında. Pazarlarda ise 6-8 TL arasında satılıyor. Eskiden tarlada 2 TL, markette 10 TL olurdu. Yeni sistemde bunun önüne geçtik. Aracılar ortadan kalktı. Şimdi muz paketleme tesisleri kuruyoruz. Böylece marketin, pazarın talep ettiği ürünü doğrudan satacağız. Bu aşamadan sonra muzun raf ömrünü uzatacağız. Şu anda 15-20 gün. İlk etapta 30 güne çıkaracağız. Sarartma işlemi yapacak tesis kuracağız. Böylece çok uzaklardan gelip rekabet eden ithal muza karşı avantaj sağlayacağız. Rekolteler de çok iyi gidiyor. Böyle giderse bir iki yıla kadar muzda kendi kendimize yeter hale geliriz. Hatta hedefimiz muz ihracatı yapmak. Üreticimiz bunu başarabilecek güce sahip.”

Muz Bahçesi Kurma Maliyeti

Muz, çok yıllık bir bitki türü. Ağacını bir defa diktikten sonra 20 yıl meyve alabiliyorsunuz. Tek yapmanız gereken yeni çıkan filizleri seyrekleştirmek. Meyve veren kısımlar her hasat sonrasında çürüyor. Yandan çıkan 5-6 filizden yalnızca iki tanesi yeni dönem meyve vermesi için ayrılıyor. Yeni ağaç dikilmiyor ama filiz ayıklama yapılması gerekiyor. Aksi takdirde verimi düşük kalıyor. Muz narin bir ürün. Hava sıcaklığı 4 derecenin altına düştüğü an meyve zarar görüyor. Bu nedenle de üretim ağırlıklı olarak seralarda yapılıyor.

Bu nedenle bahçe maliyeti biraz yüksek. Bir dekar sera yaklaşık 50 bin TL’ye mal oluyor. Muz iyi para ettiği için arazisi de pahalı. Eğer arazi kendinizinse 80-100 bin TL gibi bir yatırım maliyeti var. Arazi için ayrıca 100 bin TL ödemeniz gerekebilir. Bir dekarda 30 bin TL gelir, 20 bin TL net kar elde ediliyor. Dönüm başına kar oldukça yüksek. 20 yıl gelir elde edilen bir bahçe için 150 bin TL’lik bir yatırım yapılması yeterli. Bahçede verimi yüksek yeni muz çeşidi Alata Azman varsa dekarda 10 ton alınabiliyor. Bu da 4 TL’lik fiyat ile 40 bin TL gelir demek. Burada net kar 25-30 bin TL’ye kadar yükseliyor. Muzdaki net karın hiçbir meyvede olmadığını belirtelim.

“NARDAKİ HATAYA DÜŞMEYELİM”

Yaklaşık 10 yıl önce narda ciddi bir hata yapıldı. Nara verilen teşvikler sonrasında peş peşe bahçeler kuruldu. Plansız bir büyümenin sonucu ise hüsran oldu. Birçok bölgede nar üreticileri bahçelerini sökmek zorunda kaldı. Manavgat da bu ilçelerden biri. Bu dönemde ise Manavgat’ta peş peşe muz bahçeleri kuruluyor. Manavgat Ziraat Odası Başkanı Rasim Metin, ilçede kurulan muz seralarının 6 bin dekar büyüklüğe ulaştığını belirtiyor. Muz üreticilerinin oldukça memnun olduğunu belirten Metin,

“Muz üretimi giderek yaygınlaşıyor. Üretici de memnun. Ancak planlama şart. Daha 20 bin dekar seraya ihtiyaç var. Bugün Manavgat’tan Hatay’a muz seraları kuruluyor. Üretim alanları genişliyor. Nardaki hataya düşmeyelim. Üretim sahalarını iyi belirleyelim ki sonrasında üretici üzülmesin” diyor.

Portakalıyla ünlü Finike’de de muz bahçeleri kurulmaya başlanmış. Henüz yolun çok başında. Finike Ziraat Orası Başkanı Halil Sarıçobanoğlu, da muz üretiminin ilçede yaygınlaşma potansiyelinin yüksek olduğunu vurguluyor.

Alanya Ziraat Odası Başkanı Tahir Göktepe de, Alanya’nın ciddi bir muz üretim merkezi olma yolunda ilerlediğini belirtiyor. Göktepe, “Alanya muz üretiminde önemli bir noktaya geliyor. Muz üretiminde söz sahibi olacağız” diyor.

İTHAL MUZ TAHTTAN İNECEK

Türkiye’de muz üretimi 2000-2018 arasındaki dönemde peyderpey artarak 64 bin tondan 498 bin tona yükseldi. Artışta örtü altı üretim etkili oldu. 2000 yılında örtü altı muz üretimi 35 bin 375 ton iken, bu rakam 2018’de 350 bin tona yükseldi. Örtü altı üretimle birlikte verimlilik de yükseldi. Peki, bu üretim artışı yeterli mi? Üretim tüketimi karşılıyor mu? Henüz değil. Türkiye’de gelir düzeyine bağlı olarak muz tüketimi de artıyor. Kişi başı muz tüketimi 1.5-2 kg’dan 5 kg’ın üzerine çıktı. Dolayısıyla yerli üretimin bu kadar artış göstermesine rağmen tüketime yetişemiyor. Halen muz ihtiyacı 750 bin ton dolaylarında. Bunun 498 bin tonu iç üretimle, 252 bin tonu ise ithalatla karşılanıyor. Üretimdeki artış ve yeni seralarla birlikte bir iki yıl içinde yerli muz iç tüketimin tamamını karşılayacak noktaya gelecek. Tabir yerinde ise yerli muz harekatı yaşanıyor.

KAÇAK MUZU DA BİTİRECEK

Yerli muz üreticilerinin yıllardır gündeme getirdiği bir konu var: Kaçakçılık… Kaçak muzla ilgili kesin bir ölçüm yapılamıyor. Yıllardır Suriye üzerinden giren kaçak muzların yeni adresinin İran olduğu söyleniyor. Peki, kaçak muzlar ülkeye nasıl giriyor? Muz üreticilerine göre, muzlar önce sınırın öbür yakasındaki köylere kamyonlarla geliyor. Sınırı ise hava karardıktan sonra eşek ve katırlar üzerinde geçiyor. Ayrıca sınır ticareti görüntüsüyle de yapılıyor. Sınır ticareti yasal. Sadece iki sınır komşusu şehir arasında sınırlı ürünlerde yapılması gerekiyor. Muzlar da sınır ticareti çerçevesinde fakat sınırların üstünde miktarlarda giriyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya kaçak yolla giren bu muzlar daha sonra İstanbul’a kadar ulaşıyor. Yerli üretim artar ve fiyatlar makul seviyede kalır ise kaçak muz girişi de cazibesini yitireceği için kendiliğinden bitecek.

Alata Azman, dayanıklı ve verimli

Muz konusunda Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne (TAGEM) bağlı Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ar-Ge uzmanları özel çalışmalar yapıyor. Enstitü verim ve kalitesi yüksek yeni muz çeşitleri geliştirmek amacıyla 2007Jden bu yana Muz Seleksiyonu I ve Muz Seleksiyonu II projesini uygulamış ve proje sonunda Alata Azman muz çeşidi tescil ettirilmiş. Diğer muz çeşitlerinde dekarda 6 ton verim alınırken bu muz çeşidinde verim 10-11 tona kadar çıkıyor.

TÜBİTAK destekli mutasyon ıslahı ile çeşit geliştirme projesi devam ediyor. Muzlarda üreticiden tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen süreçte yüzde 30 civarında kayıplar oluşuyor. Bu kayıpların azaltılması ve muzlarda kısa olan raf ömrünü uzatmak amacıyla “Derim Sonrası Çeşitli Uygulamaların, Muz Muhafazası ve Raf Ömrü Kalitesi Üzerine Etkisi” adlı proje tamamlanmış ve bu sayede raf ömrü uzatılmış durumda. Yerli muzun raf ömrü bu çalışmalarla 20 günün üzerine çıktı. Enstitü adına tescilli Anamur Muzu, Grand Nain, Dwarf Cavendish, Erdemli Muzu ve en son geliştirilen Alata Azman olmak üzere beş tane yerli çeşit bulunuyor.

Yüksek seralarda Grand Nain ve Alata Azman ön plana çıkarken, alçak seralarda kısa boylu Dwarf Cavendish ve Anamur muzu ön plana çıkıyor. Biri Dwarf Cavendish, diğeri Grand Nain orjinli olmak üzere iki muz çeşidi tescil çalışmaları devam ediyor. Bu çeşitler 2021 yılında sektörün hizmetine sunulacak. Enstitünün dışında da üreticilerin kendi çalışmaları mevcut. Anamurlu bir üreticinin üç yıl üzerinde çalıştığı muz çeşidi Malkoçoğlu 33 de pazarda adından söz ettiriyor.

İdriz Çokal