Reel sektör artık daha umutlu
Yeni sezonda hazır giyimden kırtasiyeye, küçük ev aletlerinden perakendeye birçok sektörde işlerin yüzde 10-15 artması bekleniyor. Mobilya ve küçük ev aletleri üreticileri KDV ve O TV indirimi süresinin uzatılmasını talep ediyor…
“HER son yeni bir başlangıçtır” demişler. Evet yaz bitti, iki bayram geride kaldı ve tatiller tükendi. Piyasalar için yeni sezon şimdi başlıyor. Yazm rehavetinden çıkan reel piyasalardaki birçok sektör için ‘eylül’ ayı sezon başlangıcı kabul edilir. Okulların açılmasının da etkisiyle eylül ayının ikinci yarısından itibaren reel piyasalarda hareketin artması bekleniyor. Türkiye, Nisan ayında yapılan referandumdan sonra derin bir nefes aldı. Siyasi istikrar algısı pekişirken piyasalara ‘güven’ geldi. Bunun da etkisiyle Mayıs ayından itibaren toparlanmaya başlayan reel piyasalar, eylül ayıyla birlikte daha da hareketlenmeye hazırlanıyor. İkinci çeyrekte yüzde 5.1 gibi güçlü bir oranda büyüdüğü geçen hafta açıklanan Türkiye ekonomisi, iş dünyasının bu beklentilerinin karşılanacağının işaretlerini fazlasıyla veriyor.
Iş insanları ve sektör temsilcileri bu yılın son çeyreğinden geçmiş yılların aynı dönemlerine göre daha umutlular. Bayramın eylül ayının başına sarkması ve okulların eylül ayının ikinci yarısında açılması nedeniyle canlılığın eylülün ikinci yarısında ve ekim ayında yaşanmasını bekleyen sektör temsilcileri “Bu yılın son çeyreği geçmiş iki yıla göre daha iyi olacak” değerlendirmesinde bulunuyorlar. Hazır giyimden kırtasiyeye, perakendeden küçük ev aletlerine birçok sektörde geçen yıla göre işlerde yüzde 10-15 artış bekleniyor.
EN AZ 6 MİLYAR TL’LİK PASTA
Eylülde piyasalara en büyük dopingi şüphesiz okulların açılması yapacak. Özel okullar 5 Eylül’den itibaren açıldı zaten. 11 Eylül’de anasınıfı ve birinci sınıflar eğitim-öğretime başlarken birçok üniversite 11 Eylül’de yeni akademik yıla girdi. 18 Eylül’de ise ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri eğitim halkasına eklenecek. Böylece en az 20 milyon öğrenci okullarına giderken, piyasalara da para akacak.
İlköğretim ve ortaöğretimdeki bir öğrencinin okula başlamak için defterden kaleme ayakkabıdan çantaya birçok ihtiyacı oluyor. Ailenin ekonomik durumuna göre okula başlangıç masrafları 200 ila 500 TL arasında değişiyor. Ortalama 300 TL’lik bir öğrenci alışverişinin piyasaya 6 milyar TL sıcak para girişi sağlayacağı hesaplanıyor. Bu nedenle kırtasiye sektörü başta olmak üzere birçok sektör okul alışverişini dört gözle bekliyor. Kırtasiye sektöründe ciddi bir oranda ithalat olsa da yerli üretim de azımsanmayacak boyutta. Sektör 3-4 ay öncesinden alman siparişleri üretti ve perakende noktalarına ağustos ayında sevk edildi. Birçok kırtasiye vitrinlerini ağustos ayında yeniledi. Ardından da yılın son seyreğinde ofis kırtasiyesi satışlarında artış yaşanması bekleniyor.
DÜĞÜN SEZONU CANLI
Okul alışverişi giyimden ayakkabıya perakendenin birçok bölümüne de önemli katkı , sağlıyor. Orka Holding Genel Koordinatörü Osman Arar, “Piyasa canlı ve hareketli. Ertelenmiş talepler devreye giriyor. Daha çok üretme ve satma gündeminden ayrılmamak gerekiyor” diyor. Beşinci aydan itibaren perakende piyasasında canlılığın başladığını belirten Arar, değerlendirmelerini şöyle sürdürüyor:
“Yılın sekiz ayı geride kaldı. Hedeflerimizi tutturmak üzereyiz. Bayramları da atlattık. Okul dönüşünden sonra da piyasa canlılığını korur. Düğünlerle birlikte damatlık satışlarımız da artıyor. Eylül ve ekimde düğünlerin büyükşe-hirlerde hız kesmeden süreceğini tahmin ediyoruz. Geçmiş sezonlara göre daha iyi bir sezon yaşayacağımızı ümit ediyoruz. Ülkenin psikolojisi iyi olursa tüketicinin psikolojisi de iyi oluyor.
Ekonomi ne kadar istikrarlı olursa alışveriş o kadar canlı oluyor.”
İNDİRİM SÜRÜYOR
Spor ayakkabıdan deri ayakkabıya kadar birçok öğrenci ihtiyacı ayakkabı sektörüne iş artışı olarak dönecek. İnci Deri Yönetim Kurulu Başkanı Ali Murat Kızıltaş, “Bayram öncesinde yoğun bir dönem geçirdik. Şimdi de okula dönüş alışverişi ve kış sezonunun başlaması sektöre katkı sağlayacaktır” diyor, Referandumdan sonra tüketici psikolojisinde rahatlama olduğunu belirten Kızıltaş, şu değerlendirmelerde bulunuyor:
“Yaşanan tüm olumsuzluklar ekonomiyi de olumsuz etkiliyor. Geçtiğimiz yılın ikinci yansı kabus gibi bir dönemdi. O dönem geride kaldı. Perakendede keyifli bir sonbahar bekliyorum. Okul alışverişi başladı.
Ayrıca ekimde yeni sezon başlayacak. Şimdi indirimli yaz ürünleri satılıyor ama asıl kışın yeni sezon ürünleri devreye girecek. Perakende yeni sezona umutlu başlıyor.”
“AVM KAMPANYALARI BAŞLAR”
Eylül ayı ile birlikte büyükşehirlere dönüş hızlanırken alışveriş merkezlerinin kapı girişleri de artmaya başladı. Perakendenin nabzının arttığı yerler olan AVM’ler de yeni sezon için hazırlıklarını hızlandırdılar. Özellikle yazın yaşanan kayıpların son çeyrekte telafi edilmesi amaçlanıyor.
İstanbul’daki Airport AVM, Zonguldak’taki Westalife, Diyarbakır’daki Ceylan Karavil ve Şanlıurfa’daki Urfacity AVM’nin ortağı olan Apleone’un Alışveriş Merkezleri Direktörü Burçin Bendegül, “Eylül’ün ikinci yarısından itibaren alışveriş merkezlerinde kapı girişi artacaktır. Ekim-Kasım-Aralık zaten hareketli aylar. Yılbaşı alışverişiyle birlikte işler daha da yükselecek” diyor. Bu yıl Anadolu’daki AVM’lerin yazı daha iyi geçirdiğini vurgulayan Bendegül, “Zonguldak, Kayseri, Konya gibi şehirlerde satışlar düşmedi. İki bayramın yaz dönemine denk gelmesinin de etkisiyle Anadolu’ya gurbetçi akını vardı. Buna karşın organize perakendenin yüzde 55’ini oluşturan Ankara, İstanbul ve İzmir’de yazın daha büyük düşüşler gördük” bilgisini veriyor. Eylül ayı ile birlikte son çeyrekte yapılan kampanyalarla kayıpların telafi edilmeye çalışılacağını belirten Bendegül, şöyle konuşuyor:
“AVM’lerin birçoğu araç çekiliş kampanyalarına yakında başlar. ‘Back to school’ dediğimiz okula dönüş kampanyalarına da ağırlık verileceğini göreceğiz. Belirli miktarda alışveriş yapanlara çanta hediye edilmesi bu kampanyalara bir örnek olabilir. Çocuklar için etkinlik alanları oluşturuluyor ki anneler babalar rahat alışveriş yaparken çocuklar da eğlensinler… Ayrıca bu dönemde okulları da çekmek için özel sergiler yapılabiliyor. Tüm bu kampanyalarla AVM’ler yeni sezonda müşteriyi daha fazla çekmeye çalışacaklar.”
“KDV İNDİRİMİ UZATILSIN”
Zücaciyeden küçük ev aletlerine gıda perakendesinden mobilyaya kadar birçok sektör için eylül dört gözle beklenen bir ay.
Yazlıklardan evlere dönüş, yapılan düğünlerle yeni kurulan evler, bu alana yönelik ürünlerin satışlarını artırıyor. Hatırlanacağı üzere mobilya sektöründe KDV, şubat ayında yüzde 18’den 8’e düşürülmüş, ardmdaı ikinci bir kararla uygulama eylül sonuna uza tılmıştı. Sektör temsilcileri şimdi sezon başlangıcında bu desteğin en azından yılsonuna kadar uzatılmasını talep ediyorlar. “KDV indirimi mobilya sektöründe ciroları yüzde 20-25 artırdı. Arzumuz bu desteğin bu ay sonunda bitmemesi” diyen MOBSAD (Mobilya Sanayi İşadamları Derneği) Başkan Vekili Cüneyt Yanıkçıoğlu, yeni sezonda da sektördeki hareketliliğin sürmesini istediklerini söylüyor.
Mobilya sektörünün 3 milyar dolara yakın ihracatı varken, iç pazar büyüklüğü 6 milyar doları buluyor. 30 bin kişinin istihdam edildiği sektörde iki sezon başlangıcı var. Nisan ayından haziran sonuna kadar devam eden ilk sezonun ardından yaz durgunluğu bu yıl hafif atlatılırken, eylül ayında ise ikinci sezon başladı. Sektörde eylülde başlayan hareketin aralık sonuna kadar devam ettiğini belirten Yanıkçı-oğlu, “Böylesine bir canlılığın içine gireceğimiz dönemde KDV’nin yüzde 18’den 8’e çekilmesi kararının uzatılmasını bekliyoruz” diye sözlerini sonlandırıyor.
“DÖRDÜNCÜ ÇEYREK DAHA İYİ GEÇER”
Zücaciye sektörü son 5-6 aydır stabil durumdaydı. Sektörde son çeyrekte işlerin artması bekleniyor. ZÜCDER (Zücaciyeci-ler Derneği) Başkanı Ömer Ertuğrul Erdoğan, “Okulların açılmasıyla birlikte yazlıklardan evlere dönüş gerçekleşecek, normal hayat başlayacak. Bu nedenle sektör için dördüncü çeyreğin daha iyi geçeceğini düşünüyorum” diye sözlerine başlıyor.
Erdoğan’ın verdiği bilgiye göre, 21-24 Eylül’de TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde sektörün en büyük fuarı ZLJ-CEX gerçekleştirilecek. Sektör bu fuar öncesinde hazırlıklarını tamamlayıp iş ivmesini artırmaya başlıyor. 500 firmanın katılacağı fuarın sektörü heyecanlandırdığını belirten Erdoğan, yılın son çeyreği ile ilgili öngörülerini şöyle açıklıyor: “Geçtiğimiz yıllara göre bu yıl, yurtiçinde sektör yüzde 10-15 cirolarını artıracaktır. Son yıllarda yaşanan sıkıntılı sürecin yaraları da böylece sarılacak. Şu anda ülkemizde ekonomi ön planda gibi… Bu bizi memnun ediyor. KGF teminatları, verilen teşvikler ve aflar ekonomiye can suyu oldu. Piyasaların hareketlenmesinde verilen bu desteklerin de katkısı olduğuna inanıyorum.”
GIDANIN YAPISAL SORUNU
Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Mustafa Altunbilek, bayram ve tatil nedeniyle eylül ayının ilk 10 gününün kaybedilmesine rağmen eylülün kalan döneminde ve ekim ayında gıda perakendesinde de büyükşehirlere dönüşle birlikte artış olmasını bekliyor. Temmuz-Ağus-tos aylarına göre cirolarda yüzde 10-15’lik artış olacağını öngören Altunbilek, “Tatil dönemlerinde Ankara ve İstanbul gibi şehirlerde market cirolarında yüzde 25-30 kayıp olurken Anadolu’daki marketlerde ciro artışı yaşanıyor” diye konuşuyor. Eylül ve ekimin ‘bereketli’ aylar olmasını bekleyen Altunbilek, gıda perakendesindeki yapısal bir sıkıntıyı ise şöyle anlatıyor:
“Gıda perakendesinde yerel zincirler, geçtiğimiz yıllara göre maalesef enflasyon oranında büyüyemiyor. Nüfusumuz ve hane harcamaları artmasına rağmen bu gerçekleşiyor. Bunun nedeni indirim mağazalarının plansız ve çok hızlı büyümesi… Sektörde dengeli büyüme açısından korucuyu yasaların olması gerekir.”
EKİMDE ‘SAĞLIK’ DÖNEMİ
Eylül ayının bereketi ekonominin en kılcal damarlarına kadar sirayet ediyor. Yazın ihmal edilen ve ötelenen sağlık problemlerinin çaresi bile eylülle birlikte aranmaya başlıyor. Bu durum, yazın kamu ve özel hastanelerin iş yükünün daha hafiflemesinden de anlaşılıyor. Türkiye’nin önemli görüntüleme merkezlerinden Echomar Sağlık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Serdar Mutlu, “Aciliyeti olmayan sağlık problemleri genellikle yaz döneminde öteleniyor. Okulların açılmasıyla birlikte insanlar büyükşehirlere dönüyor. Eylül ayı okul hazırlıkları ile geçiyor. Ekim ayından itibaren ise hastanelerde ve görüntülüme merkezlerinde yoğunluk artıyor” şeklinde konuşuyor.
Murat ŞAHSUVAROĞLU / OYDER [Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği) Başkanı
Ötelenen talep devreye girecek
Ağustos ayında otomotiv satışları 72 bin 500 oldu. Geçen yılın ağustos ayına göre pazar yüzde 2.5 geride. Döviz hareketlerine de bağlı olarak eylül-ekim-kasım ayları yılın en canlı aylarıdır. Geçen seneyi 1 milyon 20 bin adetle kapattık. Bu yıl geçen senenin benzeri rakamlar bekliyoruz. Ağustos geride gözükse de geçen senenin rakamlarına yakın rakamlara ulaşıp bu yıl da sektör rüştünü ispat edecektir. Son çeyrekte şirketler kendi araçlarını değiştiriyorlar.
Ticari araçlarda değişimler oluyor. Türkiye artık klasik bir tatil ülkesi oldu. Ramazanla başlayan dinginlik eylüle kadar devam etti. Bence bu kadar tatil fazla. Ötelenen işler, talep, yılın son çeyreğinde devreye giriyor. Euro biraz aşağı olursa satışlara katkısı olur. Yılsonunda kampanyalar devreye girer ama tüketici elde ne varsa onu almak zorunda kalır. Eylül ve ekim ayları tüketicinin tam istediği renk, aksesuar, döşeme vb. alabileceği aylardır. Kasım-aralıkta ise elde ne varsa onu almak zorunda kalırlar.
Emrullah TURANLI / Taşyapı Yönetim Kurulu Başkanı
Asıl iyileşme gelecek yıl yaşanır
İnşaat sektörü açılıyor, konut satışları artıyor. Eylül-ekimde tam ne olur bilemem ama önümüzdeki senenin daha iyi olacağını tahmin ediyorum. Konut satışlarının mevsimsellikle ilgisi yok. Bu iş motivasyonla ilgili. Türkiye çok hadiseler yaşadı. Çok şükür millet endişelerini artık attı. Eylül-ekimde çok fazla etkisi görülmese de marttan sonra hızlı iyileşme bekliyorum. İhtiyacı olan varsa bence hemen almalı. Satışlar artmaya başlayınca fiyatlar da artar. Bu aralar Avrupa’nın bize kırgınlığı var ama bunlar aşılır. Faizlerin düşmesi lazım. Bu konuda çalışmalar var. Vadenin uzaması da gerekiyor. Zaten ev almak isteyenlerin tamamını kredi kullanması doğru değil. Birikimin üstüne kredi kullanılmalı. Hepsi kredi kullanılırsa bu kez diğer harcamalarında sıkıntı oluyor; bu da ekonomiye zarar veriyor. Biz sektör olarak zor zamanlarda toplu kampanyalar da yaptık. Yine gerektiğinde kampanyalar yapıyoruz. Vadeyi uzun tutup, karı minimize edecek kampanyalar yapacağız.
RAHİME BAŞ UÇAR
