Romanya çok cazip yatırım ve iş fırsatları

20 milyonluk nüfusuyla Romanya doğal güzellikleri kadar ekonomik potansiyeliyle de dikkat çekiyor. Pek çok Türk yatırımcı gözünü bu pazara dikmiş durumda. Ülke Avrupa’ya yönelik üretim konusunda çok cazip fırsatlar sunuyor…

TOPLAM nüfusu İstanbul’dan biraz fazla; 20 milyonun altında. Toplam yüzölçümü ise yaklaşık 240 bin kilometrekare; yani Türkiye’nin üçte biri kadar. 2007 yılından bu yana AB üyesi Romanya Uluslararası Göç Örgütü’nün verilerine göre, ülke dışında çalışan Romen sayısı 2 milyon civarında. 2015 yılında GSYİH’i 177.3 milyar dolar olan Romanya’da bu yıl için beklenen rakam 188.1 milyar dolar. 1999 yılında kayıtlı işsizliğin en yüksek seviyesine çıkarak toplam işgücünün yüzde 11.8’ine ulaşmasından sonra işsizlik rakamları giderek düşüyor. 2015 yılı itibariyle yüzde 6.8’e gerileyen işsizlik oranının 2017’de yüzde 5.9’a düşmesi bekleniyor.

Romanya son yıllardaki istikrarlı büyüme rakamları ile de dikkat çekiyor. 2011 yılında GSYİH’i yüzde 2.5 büyüyen ülke geçen yıl yüzde 3.7 büyüdü. Bu yıl için ülkenin büyüme beklentisi ise yüzde 4.2. Kısacası Romanya hem genç nüfus yapısı hem de arz ettiği ekonomik potansiyel ile yatırımcıların hedefinde. Romanya’da yaşayan 25 binin üzerindeki Türk de bu ilginin bir diğer sebebi. Türk vatandaşlarının toplam nüfus içindeki payı az olsa da çoğunun kendi işinin sahibi olduğunu belirtelim.

TÜRKLERİN GÖZÜ ROMANYA’DA

Romanya’nın öğrenci kentlerine sahip olması ve pek çok Türk öğrencinin de bu kentlerde yaşıyor olması da bir diğer ilgi çekici nokta. Hatta bunun son örneklerinden biri yakın zaman önce Atlas Global’in başlattığı Cluj-Napoca seferleri. Yeşili ile göz kamaştıran Transilvanya Bölgesi’nin en büyük kenti olan Cluj-Napoca nüfusunun dörtte birini öğrenciler oluşturuyor. Bu nedenle kentte gençlere yönelik etkinlik ve festivaller eksik olmuyor.

Cluj-Napoca’da dolaşırken Garanti Bankası’na rastlamanız ya da Koton mağazasına denk gelmeniz an meselesi. Pek çok Türk markasını sadece Cluj-Napoca’da değil Romanya’nın farklı yerlerinde de görmeniz olası. Başta da belirttiğimiz gibi ülke son yıllarda Türkiye’den pek çok firmanın yatırım yaptığı bir yer. 2015 Aralık itibariyle Romanya’da Türklerin sahip olduğu 14 bin ticari işletme bulunuyor ve bunların toplam yatırımlarının cirosu 6 milyar doları aşıyor.

Son 10 yılda Türkiye’den doğrudan yatırımın üç kat arttığını görüyoruz. 2007’den bu yana Türkiye’den Romanya’ya yatırım 80 milyon euro’yu aşarken buraya yatırım yapan firmalar arasında Banvit, Sütaş, Yıldız Entegre, Acıbadem Sağlık, Hayat Holding/Kastamonu Romanya, TrakyaCam/Şi-şecam, Kanal D Romanya, Anadolu Sağlık, Kervan Gıda, Garanti Bankası, Eti ve Ar-çelik, Damat gibi firmalar yer alıyor.

TÜRK YATIRIMCI SAYISI ARTIYOR

Ağaç sektörü için Romanya başlıca yatırım yerlerinden biri. Bu alana yatırım yapan firmaların başında Yıldız Entegre geliyor. Ağaç grubunda Romanya, Bulgaristan ve Hırvatistan’da yatırım ve satın alma planlarına devam eden Yıldız Entegre, Romanya’da yaklaşık 150 milyon euro’ya mal olacak MDF üretim tesisi yatırımı yapıyor. Tesisi 2017 yılının ikinci çeyreğinde tamamlamayı hedefleyen Yıldız Entegre, Romanya’ya yatırım kararını iki yıl önce almış.

“Birçok Balkan ülkesindeki fırsatları inceleyerek yatırım için doğru adreslerden birinin Romanya olduğuna karar verdik” diye konuşan Yıldızlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Genel Sekreteri ve İş Geliştirme ve Teknoloji Direktörü İlkay Ünal, özellikle son 20 yılda Romanya’daki Türk yatırımcı varlığının ciddi ölçüde arttığına işaret ediyor. Ünal, Türkiye ile arasındaki ilişkilerin pozitif olması, coğrafi yakınlık, Avrupa’nın AB üyesi ülkeler arasında son dönemde büyüme trendi en yüksek ülkelerinden biri olması gibi sebeplerin Romanya’yı yatırımcı için cazip haline getirdiğini anlatıyor.

NİTELİKLİ İŞGÜCÜ

Özellikle genç nüfusun eğitim seviyesinin yüksek oluşunun, bir yatırımcı için nitelikli ve ekonomik işgücü istihdamı için olmazsa olmazlarından olduğunu ifade eden Ünal, “İşletme maliyetleri açısından bakıldığında da ciddi rekabetçi unsurlara sahip olduğunu görüyoruz. Zira yatırımlarımız için fizibilite çalışmalarım yaparken bizden önce buralara gelmiş, yerleşmiş pek çok güzide sanayicimizle de istişarelerimiz oldu. Aldığımız kararın ne kadar isabetli olduğunu bugün görüyoruz” diye konuşuyor.

Kastamonu Entegre ilk yurtdışı yatırımını buraya yapmış. Elbette bu tesadüf değil. “Yüksek odun hammadde kapasitesi ve jeopolitik açıdan Ukrayna ve Rusya’ya göre daha Batı’ya yakın bir konumda olması sebebiyle Orta Avrupa’yı ve Balkanları besleyebilecek bir pozisyonda” diye konuşan Kastamonu Entegre CEO’su Haluk Yıldız, bu kapsamda 1998 yılında ülkenin Reg-hin bölgesinde yer alan Prolemn S.A, tesisini satın aldıklarını belirtiyor. Burada 100 milyon euro’luk yatırım yaparak, 19.5 milyon adet/yıl kapasiteli, dünyanın üçüncü büyük kapı paneli tesisini kurduklarını söyleyen Yıldız, Romanya’da üretilen ”Dorpan” markalı kapı panellerinin bugün 40 ülkeye ihraç edildiğini dile getiriyor.

135 MİLYON EURO CİRO

Yine aynı bölgede şirketin ikinci büyük yatırımı dört yıl önce gerçekleşti. 130 milyon euro yatırım bedeliyle 500 dönümlük arazide, yonga levha üretim hattını devreye alan şirket, yıllık 560.000 metreküp kapasiteli bu yeni yatırımla, Romanya iç pazarının yanı sıra Balkan ülkeleri için de yonga levha üretimi yapmaya başladı. Romanya’da istihdam ettikleri kişi sayısının 800’e yaklaştığı bilgisini veren Yıldız, “Kastamonu Romania fabrikamız 2015 yılında 135 milyon euro ciro gerçekleştirdi. Bu cironun yaklaşık yüzde 65’i ihracat pazarlarına yapılan satış lardan elde edildi” diyor.

10 MİLYON DOLARLIK YATIRIM

Romanya pazarının hazır giyime olan ilgisi hazır giyim markalarının gözlerini bu ülkeye çevirmesine yol açıyor. Bunlardan biri de Koton. Romanya’ya 10 milyon dolar değerinde yatırım yapan Koton, iki yıl içinde 2 milyon dolar daha yatırım yapmayı he defliyor. Bu pazara doğru zamanda giriş yaptıklarını kaydeden Koton Yurtdışı Mağazacılık Satış Direktörü Onur Baykal, marka algılarının yüksek olduğunu kaydediyor. AB üyeliğinden sonra Romanya’da AVM yatırımlarının onur Bavka’ arttığını vurgulayan Baykal, bu büyümeye paralel olarak Türk markalarının da Romanya pazarına yapmış olduğu yatırımların çoğaldığını söylüyor. Romanya’daki tüketicinin, Türk tüketicilere çok benzer beğenilere ve özelliklere sahip olduğuna dikkat çeken Baykal, bu nedenle Romanya pazarında da Türk pazarına benzer bir strateji izlediklerini anlatıyor. “Ama izlediğimiz iş politikası gereği de faaliyet gösterdiğimiz pazarlarda müşteri beklenti ve beğenilerini göz önüne alarak pazara uygun olabilecek ürünlerimizi sergiliyoruz ve hatta ihtiyaçlara uygun özel koleksiyonlar hazırlıyoruz” diyen Baykal Romanya hedeflerinin de iki yıl içinde ülkedeki üç lider markadan biri olmak olduğunu dile getiriyor.

ALTI MAĞAZA DAHA AÇACAK

Tüm dünyayı etkileyen ve halen etkilerini devam ettiren 2008 krizi Orka Holding için başka bir anlam taşıyor. Zira Orka tam da bu tarihte Romanya’ya yatırım yapmış hatta aynı yıl içinde kurduğu iki şirket ile üç mağaza açmış. “Romanya’nın ilgi görecek bir pazar olduğunu çok önceden fark ettik” diye konuşan Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orak-çıoğlu şu an Romanya’da dokuz mağazaları olduğunu ifade ediyor. Bugüne kadar ülkeye yaklaşık 10 milyon TL’lik yatırım yaptıklarını belirten Orakçıoğlu, Bükreş dahil Romanya’nın önemli şehirlerinde mağazaları olduğunu dile getiriyor.

Geçtiğimiz haftalarda Köstence’de yeni bir mağaza açtıklarını söyleyen Orakçıoğlu mağazalarının gördüğü ilgiden oldukça memnun. Önümüzdeki yılsonunda mağaza sayısını dokuzdan 15’e çıkartacakları bilgisini veren Orakçı-oğlu “Şirketlerimizi karlı ve performansı yüksek şirketler haline getireceğiz” diye konuşuyor.

TURİZME DE YATIRIM YAPACAK

Romanya pazarında 15 yılı geride bırakan Dosso Dossi Holding günümüzde ülkenin salça ve ketçap ihtiyacının yüzde 50’sini karşılayan bir noktaya ulaşmış.

Romanya’daki üretimiyle Avusturya, Polonya, Rusya, Macaristan ve Ukrayna’ya ihracat gerçekleştiren şirket, ülke genelinde 35 distribütör aracılığı ile dağıtım yapıyor.

“Halen 35 milyon dolar olan ciromuzu yeni yatırımların devreye girmesiyle önümüzdeki yıl 50 milyon dolara çıkaracağız. Çalışan sayımız da 250’den 400’e yükselecek” diye konuşan Dosso Dossi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Hikmet Eraslan, Romanya’daki üretim tesislerinde yıllık 10 bin ton hammadde işlendiği bilgisini paylaşıyor. Salça ve ketçabın yanı sıra fasulye, reçel, bezelye, mayonez ve hardal üretimi için yatırım süreçlerinin devam ettiğini kaydeden Eraslan, bir yıl içinde bu ürün gamlarında da üretim ve ihracata başlayacaklarını ifade ediyor. Hedeflerinin Romanya’da olduğu gibi Avrupa genelinde de tüketilen ve hatta aranan bir marka olmak olduğunu belirten Eraslan, gıdanın yanı sıra Romanya’da turizm alanında da büyüme hedefleri olduğunu söylüyor ve “Sahibi olduğumuz 50 bin ve 30 bin metrekarelik iki arazide otel yatırımı planlıyoruz” diyor.

Fatih Karamancı / DEİK/Türkiye-Romanya İş Konseyi Başkanı
Yatırımcılar için fırsat çok

ElU’e göre 2015 yılında Romanya’da gerçekleşen doğrudan yabancı yatırım miktarı 3.9 milyar dolar iken söz konusu yıl itibariyle ülkedeki toplam doğrudan yatırım stoğu miktarı 72.2 milyar dolar oldu. Romanya ve Türkiye arasında artan bir ikili ticaret hacmi gözlemleniyor. 2016 itibariyle 2 milyar dolar civarında bir ticaret hacminden söz ediliyor. Hem Türkiye hem de Romanya, bölgede cazibe merkezi haline geldi. Karadeniz taşımacılığı ve Avrupa için bir lojistik merkezi konumunda bulunan Romanya, yatırım açısından elverişli bir pozisyona ulaştı. Romanya’nın doğrudan yatırımcılar için yüzde 16 gelir vergisi ile AB içerisinde Bulgaristan ile beraber en düşük vergi avantajını sunduğu söylenebilir. Eximbank Romania yatırımcılar için çeşitli destekler sunuyor. Yabancı yatırımların yüzde 50’si sanayi alanında, yüzde 13’ü finans ve sigortacılık, yüzde 11’i ticaret, yüzde 10’u inşaat ve emlakçilik alanlarında gerçekleşti. Türkiyeli yatırımcılar için otomotiv ve otomotiv yedek parçaları, makine sanayi, gıda, tekstil, madencilik, bilişim, bankacılık, turizm ve sağlık turizmi, ulaştırma ve telekomünikasyon, mobilya, lojistik, tarım ve hayvancılık, enerji üretimi ve yenilenebilir, altyapı ve müteahhitlik, sağlık ve sağlık turizmi sektörlerinde işbirliği ve yatırım imkanı bulunuyor. Bu sektörlerle beraber Romanya’da altyapı ve özelleştirme çalışmaları da fırsatlar sunuyor.