SANAYİ üretiminde pozitif trend Ocak ayında da devam etti. Sanayi üretim endeksi Ocak’ta yıllık yüzde 7.9 artışla 105.9 oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2020 Ocak’ta madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi geçen yılın aynı ayma kıyasla yüzde 8.5, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 8.2 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 3.8 arttı. Sanayi üretiminde yıllık yüzde 10.4 artışla ara malı, yıllık yüzde 8.4 artışla dayanıksız tüketim mallarının etkisi hissedilirken, bu dönemde dayanıklı tüketim mallarında yüzde 3.5, enerjide yüzde 5.7, sermaye malında yüzde 3.5 artış gözlendi. Koronavirüs nedeniyle pazarın kaydığı, tekstil ürünlerinde yüzde 13.7, giyim eşyaları imalatında yüzde 10.1 ve ana metal sanayinde yüzde 9.2’lik artışlar dikkat çekti. Şubat’ta yıllık bazda ileri teknoloji üretimi yüzde 9.7 artış gösterdi. Sanayi üretimi aylık bazda ise yüzde 0.2 azaldı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda koronavirüsün küresel etkilerinin tam olarak ortaya çıkmadığı Ocak’ta sanayi üretiminin yıllık yüzde 7.9’luk artışla pozitif trendini sürdürdüğünün altını çizerek, “Ara malı ve dayanıksız tüketim mallarındaki artışların bu performansta etkili oldu” dedi.
TOPLAM CİRO YÜZDE 20.5 ARTTI
TÜİK geçen hafta Türkiye’de ekonomik durumun değerlendirilmesinde kullanılan önemli bir kısa dönemli gösterge olan ciro endekslerini de açıkladı. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Ocak’ta yıllık yüzde 20.5 artışla 181.4 oldu. 2020 Ocak’ta yıllık sanayi sektörü ciro endeksi yüzde 20.1, ticaret ciro endeksi yüzde 27, hizmet ciro endeksi yüzde 20.8 artarken, inşaat ciro endeksi yüzde 17.9 azaldı. Toplam ciro aylık yüzde 0.8 arttı.
Geçen hafta perakende ticaret sektöründe farklı tür ve büyüklükteki girişimlerin satışlarını aylık olarak ölçen perakende satış endeksi verileri de açıklandı. 2020 Ocak’ta perakende satış hacmi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9.6 arttı. Gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 5.5, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 13.6, otomotiv yakıtı satışları yüzde 5.8 artış gösterdi.
Cari fiyatlarla perakende ciro 2020 Ocak’ta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 20.6 arttı. Gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 17.7, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 23.2, otomotiv yakıtı satışları yüzde 18.9 arttı. Şııbat’ta bir önceki aya göre perakende satış hacmi aylık yüzde 0.8 azalırken, perakende ciro aylık yüzde 0.2 artış gösterdi.
İŞSİZLİK ORANI YÜZDE 13.7
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2019 Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 92 bin kişi artarak 4 milyon 394 bin kişi, işsizlik oranı 0.2 puanlık artışla yüzde 13.7 oldu. Manşet işsizlik oranında dört aydır devam eden gerileme süreci Aralık itibarıyla yerini artışa bıraktı. Aralık döneminde Bir önceki ay ile kıyaslandığında ise arındırılmamış işsiz sayısı 86 bin kişi, işsizlik oranı ise 0.4 puan yükseldi. TÜIK verilerine göre Kasım, Aralık 2019, Ocak 2020 dönemini kapsayan Aralık döneminde tarım dışı işsizlik oranı 0.2 puanlık artış ile yüzde 15.8 düzeyinde gerçekleşti. Aralık’ta mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı ise bir önceki döneme göre 0.1 puan azalarak yüzdel3.1, işsiz sayısı 43 bin kişi azalarak 4 milyon 267 bin kişi olarak açıklandı. Ajralık dönemi itibarıyla son bir yılda (arındırılmamış verilerle) işgücü 95 bin kişi artarak 32 milyon 52 bin kişi, işgücüne katılma oranı 0.6 puanlık azalışla yüzde 51.8, istihdam edilenlerin sayısı 3 bin kişi artarak 27 milyon 658 bin kişi, istihdam oranı ise 0.7 puanlık azalışla yüzde 44.7 oldu. Aralık’ta genç nüfusta işsizlik oranı 0.5 puan artışla yüzde 25, ne eğitimde ne de istihdamda olanların oranı ise 0.5 puan artışla yüzde 25.4 düzeyinde gerçekleşti. Genç istihdamı oranı ise 0.5 puan azalarak yüzde 31.9 oldu
“SEYRİ VİRÜS BELİRLEYECEK”
İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, 2019 Aralık ayı işgücü verilerinde bir yandan mevsim etkilerini diğer tarafta ise son çeyrek toparlanmasının etkilerini gözlemlendiğini vurgulayarak, “Mevsim etkisiyle inşaat ve tarım sektörlerindeki istihdam azalışı, ekonomik toparlanma etkisiyle istihdamın arttığı sanayi ve hizmetler ile dengelenmiş görünüyor. Öte yandan işgücüne katılımdaki düşük seyir Aıalık’ta devamlılık göstermiş. Ocak’ta işgücüne katılımda artış ve sanayide Aralık düzeyinin biraz altında toparlanma ile muhtemelen manşet işsizliğinde yatay bir seyir gözlemleyeceğiz. 2020 Şubat ve devamında ilk altı ayda ise koronavirüsün global etkileri içeriye de yansıyacak. Haziran ve sonrasında olası ekonomik toparlanma ile istihdam olanaklarında da tekrar artışla yılı yüzde 12 düzeyinde işsizlik oranıyla kapatabiliriz” dedi.
2020’de işsizliğin seyrinin, büyük ölçüde koronavirüsün yaratacağı dünya ölçeğindeki talep ve arz şoklarına bağlı olacağını söyleyen Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Özer ise, bulaşma korkusu ile hava yolu taşımacılığı ile turizm sektörleri talebinin önemli ölçüde düşeceğini ve ihtiyat amaçlı tasarruf artışlarının ek talep azalması yaratacağını kaydetti. Özer, “Çok sayıda insanın ya tecritten ya da korku nedenle-riyle işe gitmemesi, küresel tedarik zincirlerinin kopması, sınırların kapatılması ve n dünya ticaretinin azalması ile arz yönünde önemli şoklar yaşanacak. Bu olumsuz koşullarda imalat sanayi üretimi ithalata dayalı Türkiye ekonomisinde önemli daralmalar yaratabilecek. Bu ise işsizlik üzerinde olumsuz etki yaratabilecek. Bu nedenlerle, işsizliğin 2020’de kötü bir eğilim izlemesi olasılığı yüksek. Buna karşılık, bu talep ve arz şoklarının etkisiyle zorlaşan ve pahalılaşan ithalat yerli üretimi teşvik edebilir. Bu da iktisadi faaliyetlerde artış ile işsizlik konusunda olumlu gelişme yaratabilir” dedi.
CARİ DENGE FAZLA VERDİ
Cari işlemler açığı, Ocak’ta geçen yılın aynı ayına göre 1.5 milyar dolar artarak 1.8 milyar dolar oldu. 12 aylık cari işlemler dengesi ise 6.5 milyar dolar fazla verdi. Aylık geliş mede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı yıllık bazda 1.99 milyar dolar artarak 3.2 milyar dolara yükselmesi etkili oldu. Hizmetler dengesi kaynaklı girişler bir önceki yılın aynı ayma göre 78 milyon dolar artarak 1.59 milyar dolar olarak gerçekleşti. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, Ocak’ta geçen yılın aynı ayına göre 112 milyon dolar tutarında artarak 1.1 milyar dolara yükseldi. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, geçen yılın aynı ayma göre 310 milyon dolar azalarak 223 milyon dolar oldu, ikincil gelir dengesi kalemi kaynaklı girişler ise 95 milyon dolar artarak 195 milyon dolar şeklinde gerçekleşti. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, geçen yılın aynı ayına göre 26 milyon dolar azalarak 765 milyon dolar olarak gerçekleşti. Portföy yatırımları 1.2 milyar dolar tutarında net çıkış kaydetti. Resmi rezervlerde bu ayda 2.9 milyar dolar net azalış gözlendi.
Prof. Dr. Sinan ALÇIN / İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Canlanan ekonomideki ısınma devam ediyor”
Gerek sanayi üretim endeksi gerekse de ciro endeksleri ve perakende satış endekslerindeki ortak eğilim, Kasım ve Aralık aylarında özellikle tüketici kredilerindeki artışın da etkisiyle canlanan ekonomideki ısınmanın yavaşlayarak devam ettiği yönünde. Perakende kısmında internet satışlarındaki güçlü azalmada muhtemelen ocak ayında Çin’de etkisini yaygınlaştıran koronavirüsün tedarik hatları üzerinde yarattığı tahribatın etkisi bulunuyor. Ciro endeksini Ocak’ta bir önceki aya göre geriye çeken ise inşaat sektöründeki yıllık yüzde 17.9’lık düşüş olduğu görünüyor. Sanayi üretiminde baz etkisiyle yıllık yüzde 7.9’luk artış ve aylık bazda da yüzde 0.2’lik azalmanın gerisinde canlanmanın henüz sermaye malı üretimine kayamamış olmasının etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Şubat ayı ile gündemimizde reel bir soruna dönüşen koronavirüs riski nedeniyle muhtemelen ilk çeyreğin devamında ekonomik aktivitelerin genelinde bir yavaşlama ama perakende ve sağlık sektörlerinde de aşırı ısınma gözlemleyeceğiz ve toplamda yüzde 3 civarında bir ilk çeyrek büyümesiyle süreci tamamlayabileceğiz.
Prof. Dr. Mustafa ÖZER / Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Olumlu ve olumsuz etkiler söz konusu”
Sanayi üretiminde yıllık bazda yüzde 7.9’luk artışta, Çin’de ortaya çıkan virüs nedeniyle pazarın kaydığı, başta üretimini yüzde 14 artıran tekstil sektörü olmak üzere, giyim ve ana metal gibi sektörler önemli rol oynadı. Buna karşılık otomotiv, elektrikli makine, kimya, plastik gibi ihracatçı sektörlerin hız kesmesi olumsuz bir durum yaratıyor. Her ne kadar, sanayi üretimi ile GSYH kapsamındaki sanayi sektörü yüzde yüz örtüşmese de bu artış büyüme üzerinde olumlu etki yaratacak. Virüs nedeniyle sanayi üretiminin Çin’de azalması, bu virüsün yaratacağı ve yaratmaya başlayacağı arz ve talep şokları sonucu oluşacak darboğazlar Türkiye ekonomisinde büyüme üzerinde önemli kısıtlar oluşturacak. Petrol fiyatlarındaki düşüşle başlayan olumlu hava ise yoğunlukla ithal girdi kullanan ve ara malı ithal etmeden üretim yapamayan sanayimizde önemli üretim kesintilerine neden olacak. Bu virüsün yarattığı olumsuz etkiler daha çok Şubat ve Mart aylarında hissedilecek. Bu nedenle PMI ile başlayan ve onu izleyen sanayi üretim endeksi ile devam eden ekonomideki olumlu havanın, Şubat ve Mart aylarında devam etme olasılığı düşük.
Dr. Tolga DAGLAROGLU / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Tarihsel ortalamalardan daha olumlu bir seyir”
İşsizlik, Aralık döneminde yüzde 13.7 olarak gerçekleşti. 2018’de yüzde 11 olan 12 aylık işsizlik rakamı 2019’da yüzde 13.7’ye yükseldi. Yıllık bazda tarım sektöründe 225 bin kişi, inşaat sektöründe 119 bin kişi istihdamda azalma görülmesine karşılık sanayi sektöründe 225 bin kişi ve hizmet sektöründe 122 bin kişilik bir artış görüldü. Mevsim etkisinden arındırılmış verilere göre işsizlik oranı Kasım dönemine kıyasla 0.1 puan gerileyerek yüzde 13.1 oldu. Bu rakam, Temmuz 2019 sonrasında kaydedilen üst üste beşinci gerilemeye işaret etti. Son aylarda açıklanan işsizlik rakamlarının net bir biçimde Türkiye ekonomisinin tarihsel ortalamalarından daha olumlu bir seyre işaret ettiği görülüyor. Bunun yurtiçinde ekonomik aktivitedeki toparlanma eğilimine bağlı olarak kademeli de olsa işgücü istatistiklerine olumlu yansımaya devam edeceğini söyleyebiliriz.
İslam MEMİŞ / Altın ve Para Piyasaları Uzmanı
“Altın, çıkışını sürdürüyor”
Son 10 yıldır olduğu gibi altın, yatırımcısına kazandırıyor. Gram altın, 10 yılda yatırımcısına yüzde 450 getiri sağlayan ve birinciliği elden bırakmayan en çok kazandıran yatırım aracı olmayı sürdürüyor. 2019’da yüzde 34 değer kazanan gram altının, 2020’nin ilk çeyreğinde yüzde 17 değer kazandığını gördük. Şubat’ta fınansal yatırım araçları içinde en çok kazandıran altının, önümüzdeki yıllarda da kazandırmaya devam edeceğini söyleyebilirim. Suudi Arabistan ile Rusya arasında petrol fiyatları savaşının başlamasıyla haftanın ilk işlem gününde yeni zirvelerini test eden altın fiyatları, haftayı sert düşüşlerle tamamlıyor.
Hem ay hem de gün içinde geniş bant aralığında işlemler gerçekleştiren altın fiyatlarında düşüşlerin bittiğini söyleyemeyiz. Önümüzdeki haftalarda tekrar toparlanma bekliyoruz. Kısa vade için altının gram fiyatı 317 TL seviyesine kadar gerileyebilir. Düşüşlerin 317-313 TL seviyesiyle sınırlı kalacağını, toparlanma isteğiyle 340 TL’ye kadar yükseleceğini tahmin ediyoruz.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
