Serbest bölgeler “cazibe merkezi” olacak

Serbest bölgeler eski “güzel” günlerine tekrar kavuşuyor. Yeni düzenlemeyle serbest bölgelere stratejik, büyük ölçekli yatırımlar çekilecek. Buralara yatırım kolaylaşacak. Yurtdışmda serbest bölge ve dış ticaret merkezi kurulabilecek…

SERBEST bölgeler, ihracatı ve üretimi artırmak, yabancı yatırımları çekmek için cazibe merkezine dönüştürülecek. Türkiye ekonomisinin ihtiyaç duyduğu, cari açığı azaltacak “stratejik, öncelikli veya büyük ölçekli yatırımlar” serbest bölgelere çekilecek. Yeni düzenlemeyle serbest bölgelere yatırım kolaylığı getirilecek. Stratejik, öncelikli veya büyük ölçekli yatırımlara özel hesap ücreti ve stopaj esnekliği sağlanacak. Serbest bölgelerde yaşanan işleyiş sorunları giderilecek. Yurtdışmda serbest bölge, dış ticaret merkezi, özel bölge ve lojistik merkez kurulabilecek. Bu bölge ve merkezlere yapılacak Türk yatırımlarına devlet yardımı verilebilmesi konusunda Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Tamamı yurtdışma verilmek kaydıyla, serbest bölgelerden verilecek lojistik hizmetlere gelir ve kurumlar vergisi istisnası sağlanacak.

ihracatın geliştirilmesi ve Türk malı algısının dünya pazarlarında güçlendirilmesini sağlamak amacıyla Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) nezdinde Türkiye Tanıtım Grubu oluşturulacak. Bakanlar Kurulu, serbest bölge ilan edilen yerlerdeki arazi ve tesislerin acele kamulaştırılmasını kararlaştırabilecek. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler ile bunlar üzerinde bulunan bina ve tesisler kiralanabilecek veya aynı süre ile kullanma izni verilebilecek. Serbest bölgeler, inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren beş yıl süre ile geçici muafiyetten faydalandırılacak.

STRATEJİK YATIRIMLAR GELECEK

TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda kabul edilen Serbest Bölgeler Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’nın, önümüzdeki günlerde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesi bekleniyor. TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Ziya Altunyaldız, komisyon görüşmeleri tamamlanan kanun tasarısıyla uygulamada yaşanan sorunların çözümüne yönelik adımlar atıldığını vurguladı. Altunyaldız, tasarı ile serbest bölgelerin yatırım yeri olma statüsünün kuvvetlendirilmesi, stratejik, öncelikli ve büyük ölçekli yatırımların serbest bölgelere çekilebilmesi, serbest bölgelerin Türkiye’nin lojistik potansiyeline katkısının artırılması gibi açılım mahiyetinde düzenlemelerin de hayata geçirildiğini ifade etti.

TİCARET HACMİ 20.3 MİLYAR DOLAR

İhracatın artırılması, üretimin teşvik edilmesi, yabancı yatırımcının Türkiye’ye çekilmesi, know-how transferi, teknoloji girişinin hızlandırılması anlamında serbest bölgelerin önemine dikkat çeken Altunyaldız, serbest bölgelerin, serbest ticarete sağladıkları destek hizmetleri, yeni teknolojileri uygulama kapasiteleri ve istihdam imkanlarıyla, küresel ölçekte ve Türkiye’de önemli kalkınma ve dış ticaret politikası araçları arasında yer aldığını belirtti. Bugün Türkiye’de 18 serbest bölgede yüzde 25’i yabancı, yüzde 75’i yerli firmalardan oluşan yaklaşık 2 bin 100 firmanın faaliyet gösterdiğini söyleyen Altunyaldız, bu bölgelerde 65 bin kişinin istihdam edildiğini kaydetti.

Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, 2011 yılında 22 milyar 646 milyon dolar düzeyinde bulunan serbest bölgelerin ticaret hacmi, 2012’de 23 milyar 53 milyon dolar, 2013’te 23 milyar 240 milyon dolar, 2014’te 22 milyar 432 milyon dolar oldu. 2015’te serbest bölgelerin dış ticaret hacmi bir önceki yıla göre yüzde 9.7 azalışla 20 milyar 261 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Serbest bölgelerin ticaret hacminin 2016 yılında 20 milyar doların altında kalması bekleniyor.

ACELE KAMULAŞTIRMA

Tasarıya göre Bakanlar Kurulu kararıyla serbest bölge ilan edilen yerlerdeki arazi ve tesisler acele kamulaştırılabilecek. Arazi ve tesislerin kamulaştırılmasında kamulaştırma bedelleri ile kamulaştırma işlemlerinin gerektirdiği diğer giderlerin işletici tarafından karşılanması Bakanlar Kurulu’nca kararlaştırabilecek.

Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerle bunlar üzerinde bulunan bina ve tesisler kiralanabilecek veya aynı süre ile kullanma izni verilebilecek. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanımına tahsis edilen arazi ve binalar için Milli Savunma Bakanlığı’mn (MSB) görüşü alınacak. Arazisi özel mülkiyete ait serbest bölgelerde kullanıcı niteliğine haiz olmayan mülk sahipleri, aidat ve benzeri bölge katılım bedelleri bakımından kullanıcılarla aynı mali yükümlülüklere tabi olacak.

Komisyon çalışmaları sırasında tasarıya bir önergeyle eklenen düzenlemeyle, vergi muafiyeti ile vergi dışı teşviklerden işleticilerin de yararlanması sağlanıyor. Tasarıya göre bu kanun kapsamında kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna tutulan kullanıcılar ve işleticiler, yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek vergi dışı teşviklerden yararlandırılacak. Serbest Bölgeler Kanunu kapsamında kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna tutulmayan kullanıcılar ile işleticiler, yatırım ve işletme safhalarında bu Kanun kapsamında yararlanılmayan vergi ve vergi dışı teşviklerden ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yararlandırılacak.

ÖZEL HESAP ÜCRETİ TAHSİLATI

Tasarıyla bölge içi satışlarda özel hesap ücreti tahsilatı esasları net-leştiriliyor. Tasarıya göre ücrete tabi olarak yurtdışından getirilen mallar ile imalatçı kullanıcılar tarafından üretilen malların, bölge içinde satılması ve iç piyasaya çıkarılması durumunda ücret alınacak. Bakanlar Kurulu, stratejik, büyük ölçekli veya öncelikli yatırımlar ile konusu, sektörü ve niteliği itibarıyla proje bazında desteklenmesine karar verilen yatırımlara yönelik oranları bölge, sektör, faaliyet alanı veya yatırım türü itibarıyla sıfıra kadar indirmeye, farklılaştırmaya veya artırmaya yetkili olacak.

Serbest bölgelerde faaliyette bulunan işletmelerde, yatırım amaçlı olarak kullanılan makine ve ekipmanların bakım ve onarım ihtiyaçlarının Türkiye’nin diğer yerlerinde karşılanması, bölge faaliyetleri sonucu ortaya çıkan atık ve hurdaların Türkiye’ye çıkarılması, Türkiye’nin diğer yerlerinde yapılacak film çekim faaliyetlerinde kullanılacak araç-gereç ve ekipmanların bölgeden geçici çıkışı ve benzeri özellik arz eden durumlarda vergi mükellefiyetine ilişkin hükümler hariç olmak üzere, iş ve işlemlerin basitleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar, Ekonomi Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca belirlenecek.

BEŞ YIL MUAFİYET

İşletme sözleşmeleri yenilenecek, değiştirilecek ve süresi uzatılacak. Tasarıya göre, işletme sözleşmesinin sona ermesinden önce, işletici tarafından sözleşmede belirtilen taahhütlerin yerine getirilmiş olması ve Ekonomi Bakanlığı’nın geleceğe yönelik yatırım taleplerinin kabul edilmesi halinde, mevcut sözleşmelerdeki hükümler yeniden düzenlenerek sözleşme süresi bakanlıkça uzatılabilecek. Şartların sağlanamaması nedeniyle işletme sözleşmesi sona erecek serbest bölgelerde, işletme izni 49 yılı geçmemek üzere yeniden verilebilecek. Serbest bölgelerdeki binalar, inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren beş yıl süre ile geçici muafiyetten faydalandırılacak.

YURTDIŞINDA SERBEST BÖLGE KURULMASI

Tasarıyla yurtdışmda serbest bölge, dış ticaret merkezi, özel bölge ve lojistik merkez kurulmasının yasal altyapısı oluşturuluyor. Tasarıya göre bölgeleri, özel bölgeleri, dış ticaret merkezlerini ve lojistik merkezlerin yurtdışmda kurulacağı ülkeleri belirlemeye, yurtdışmda kurulan bölgelere Türkiye’de yerleşik şirketlerce yapılacak yatırımlara yönelik devlet yardımlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Bu bölgelerin, Türkiye’de yerleşik bir şirket eliyle kurulmasına ve işletilmesine Bakanlar Kurulu’nca izin verilecek.

“Büyük ülkeler büyük düşünmeli” diyen Türkiye Serbest Bölgeler Platformu Başkanı, Mersin Serbest Bölge Kullanıcıları Derneği (MESBAK) Başkanı Ekrem Sağlam, ekonomide söz sahibi olunacaksa dünyanın muhtelif yerlerinde köşe başlarının tutulması gerektiğini vurguladı. Sağlam, “Kendi girişimcimize açacağımız yeni kapı, birçok fırsatları da beraberinde getirecektir. Bu anlamda alman karar son derece isabetlidir” dedi.

VERGİ İSTİSNASI

Düzenlemeyle stratejik, büyük ölçekli ve öncelikli yatırımlar özel muamele görecek. Yüzde 85 ihracat şartına bağlı stopaj istisnasında Bakanlar Kurulu’nun yüzde 50’ye kadar indirme yetkisi; stratejik, büyük ölçekli ve öncelikli yatırımlar özelinde bölge, sektör, faaliyet alanı itibarıyla farklılaştırabilmesine ve kademelendirebilmesine imkan sağlanacak.

Tasarıya göre serbest bölgelerde üretim yapan mükelleflerin bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları ile serbest bölgelerde bakım, onarım, montaj, demontaj, elleçleme, ayrıştırma, ambalajlama, etiketleme, test etme, depolama hizmeti alanlarında faaliyette bulunan ve hizmetin tamamını Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurtdışmda bulunanlara veren hizmet işletmelerinin, söz konusu hizmetlere konu malların serbest bölgelerden Türkiye’ye herhangi bir şekilde girişi olmaksızın yabancı bir ülkeye gönderilmesi şartıyla bu hizmetlerden elde ettikleri kazançları, gelir veya kurumlar vergisinden muaf olacak. Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az yüzde 85’ini yurtdışına ihraç eden mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden muaf tutulacak. Bu oranı yüzde 50’ye kadar indirmeye ve kanuni seviyesine kadar yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.

TÜRKİYE TANITIM GRUBU

Tasarıya göre ihracatın geliştirilmesi ve “Türk malı” algısının dünya pazarlarında güçlendirilmesi amacıyla TİM bünyesinde Türkiye Tanıtım Grubu oluşturulacak.

Tanıtım Grubu’nun gelirleri, ihracat işlemleri üzerinden FOB bedelin on binde 3’üne kadar Ekonomi Bakanlığı’nca belirlenen oranda kesilen katkı paylarından oluşacak.

İhracatçı birlikleri nezdinde faaliyet gösteren tanıtım gruplarının tasfiyesi ile gelirleri ve diğer hak ve kıymetlerinin Türkiye Tanıtım Grubu’na devrine ilişkin usul ve esaslar Ekonomi Bakanlığı’nca yönetmelikle belirlenecek. Edinilen bilgiye göre TİM, Türkiye Tanıtım Grubu’nun oluşturulması ve uygulamasına yönelik esaslarla ilgili olarak Ekonomi Bakanlığı ile görüşmelerini sürdürüyor.

Ziya Altunyaldız, tasarıyla ihracatçı birlikleri nezdinde ayrı ayrı tanıtım grupları oluşturulması yerine, tanıtım faaliyetlerinin tek elden yürütülmesi amacıyla TİM nezdinde Türkiye Tanıtım Grubu’nun oluşturulacağını vurguladı. Böylece tanıtım faaliyetlerinin çok daha etkin ve güçlü bir şekilde yapılabileceğini vurgulayan Altunyaldız, Türk malı ve Türkiye imajının güçlendirileceğini kaydetti.

EGİAD RAPOR HAZIRLIYOR

Ege Genç işadamları Derneği (EGIAD), Başbakan Binali Yıldırım’a sunmak üzere hazırladığı raporda, serbest bölgelerde ihracatçı üreticilere uygulanan gelir vergisi teşviki ile ilgili sorunlara dikkat çekecek. EGİAD Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Buğra Ilter, serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan ve ürettiği ürünlerin yüzde 85’ini ihraç eden şirketlerin istihdam ettiği personele ilişkin, işveren lehine sağlanmış olan gelir vergisi teşvikinin uygulaması ile ilgili sıkıntılar yaşandığına dikkat çekti. Iş mahkemelerinde konunun ruhu ve teşvikin getirilme amacı bir yana bırakılarak, devletin tahsilinden vazgeçtiği gelir vergisinin işçiye ödenmesi gerektiğine ilişkin kararlar verildiğini vurgulayan Ilter, “Bu kararlar, devletin serbest bölgelere yatırım çekmek için senelere sari olarak uyguladığı teşvik stratejisine aykırıdır ve geriye yönelik tüm serbest bölge şirketlerinin üzerinde Demokles’in kılıcı gibi sallanmaktadır” dedi.

Serbest bölge işleticisi firmaların sağladığı hizmetlerin döviz bazında ve sabit komisyonlar ile sunulmasının yatırımcılarının maliyetlerini yükselttiğine dikkat çeken Ilter, bu hususta, mevcut konjonktür içerisinde hizmet bedellerinin TL olarak ve artan tutarlar için azalan yüzdeler mantığı ile uygulanacak bir sistemin yürürlüğe sokulması gerektiğini vurguladı. “Serbest bölgelere giriş çıkış bürokrasisi azaltılmalı” diyen Ilter, serbest bölgede mukim şirketlerin elektrik tüketimleri ile ilgili serbest tüketici olarak enerji şirketleri ile doğrudan anlaşmalar yapmasının önünün açılması ve kendi enerjilerini üretmesi ile ilgili netlik kazandıracak düzenleme yapılması gerektiğinin altını çizdi.