Serbest Ticaret Anlaşmaları

■ And Topluluğu (Andean Community)

Güney Amerika ülkelerinden Bolivya, Kolombiya, Ekvador ve Peru’yu içine alan gümrük birliği. 1969’da kuruldu. 105 milyon kişinin yaşadığı bir bölge. Merkezi, Peru’nun başkenti Lima’da. Üye ülkelerde kişi başına düşen gelir, ortalama 9 bin dolar.

■ ASEAN Serbest Tic. Bölg. (ASEAN Free Trade Area- AFTA)

1992’de Singapur’da imzalanan anlaşma ile yürürlüğe girdi. Üyeleri Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN) tarafından kabul edilmiş ticari bir blok.

■ Asya Pasifik Ticaret Anlaşması (Asia-Pacific Trade Agreement – APTA)

1975’ten itibaren 30 yıldır Bangkok Anlaşması olarak biliniyordu. 2005’te bugünkü adını aldı. Asya-Pasifik bölgesinde en eski ticaret anlaşması. Üyeleri Çin, Hindistan, Güney Kore, Laos, Sri Lanka, Moğolistan, Bangladeş. Sekretaryası hala Bangkok’ta ama Tayland üye değil.

■ Orta Amerika Bütünleşme Sistemi (Sistema de la Integracion CentroAmericana – SICA)

1991’de kuruldu. Üyeleri Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua, Kosta Rika, Panama, Belize, Dominik Cumhuriyeti. Bölgesel gözlemci statüsündeki devletler; Meksika, Şili ve Brezilya. Bölge ülkeleri 1907’den beri dayanışma içinde.

■ Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (Central European Free Trade Agreement – CEFTA)

Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerin aralarında kurduğu ticaret anlaşması. Önceleri Polonya, Macaristan ve Çekoslovakya tarafından kurulmuştu. 2013 yılından itibaren üyelerini Arnavutluk, Bosna Hersek, Makedonya Moldova, Karadağ, Sırbistan ve Kosova oluşturuyor. Kurucu üyeler artık Avrupa Birliği üyesi.

■ Bağımsız Devletler Topluluğu Serbest Ticaret Bölgesi [Commonvvealth of Independent States Free Trade Area -CISFTA)

1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra önerildi. Anlaşma 2011’de imzalandı, bir yıl sonra da yürürlüğe girdi. Üye ülkeler; Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Özbekistan, Moldova, Ermenistan, Kırgızistan, Kazakistan. Henüz Azerbaycan ve Özbekistan birliğe katılmadı. Tacikistan ise anlaşma şartlarını yerine getirmeye çalışmakla meşgul.

■ Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (Common Market for Eastern and Southern Africa – COMESA)

1994’te kuruldu. Üyeleri Cibuti, Eritre, Etiyopya, Mısır, Libya, Sudan, Komor Adaları, Madagaskar, Mauritius, Seyşeller, Burundi, Kenya, Malavvi, Ruanda, Uganda, Swaziland, Zambia, Zimbabwe, Kongo Demokratik Cumhuriyeti.

■ G3 Serbest Ticaret Anlaşması (G3 Free Trade Agreement)

Kolombiya, Meksika ve Venezuela’nın 1995’te kurduğu ticaret anlaşması. Toplam 490 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklüğe sahip. Fakat Venezuela, 2006’da bloktan ayrıldı.

■ Büyük Arap Serbest Ticaret Bölgesi (Greater Arab Free Trade Area – GAFTA)

1997’den beri yürürlükte. 14 ülke tarafından kuruldu: Bahreyn, Mısır, Irak, Kuveyt, Lübnan, Libya, Fas, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Sudan, Suriye, Tunus ve BAE.

■ Doğu Afrika Topluluğu (East Af rican Community – EAC)

1967’de kuruldu, 1977’de çöktü. 2000 yılında tekrar canlandırıldı. Üyeleri Burundi, Kenya, Ruanda, Güney Sudan, Tanzanya ve Uganda. Toplam 550 milyar dolarlık bir ekonomik potansiyeli bulunuyor.

■ Avrupa Ekonomik Bölgesi (European Economic Area – EEA)

Malların, hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin serbestçe dolaşımını hedefleyen anlaşma. 1994’te yürürlüğe girdi. Avrupa Birliği’nin 28 üyesinin yanı sıra İzlanda, Liechstenstein ve Norveç de anlaşmaya dahil.

■ AB Gümrük Birliği (European Union Customs Union – EUCU)

1958’de oluşturuldu. Avrupa Birliği’nin 28 üyesi de Gümrük Birliği kapsamında. Andorra, San Marino ve Türkiye, ikili anlaşmalar çerçevesinde birliğe dahil. AB dışından tek üye ise Monako. Resmi olarak üye olmamakla birlikte Monako, AB’nin bazı politikalarına katılıyor.

■ Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (European Free Trade Association – EFTA)

1960’ta imzalandı ve yürürlüğe girdi. Sadece dört üyesi var. Onlar da İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre. Ama Avrupa Birliği ile aynı yönde hareket ettiklerinden güçlü bir ticaret anlaşması.

■ Körfez İşbirliği Konseyi (Gulf Cooperation Council – GCC)

Bölgesel bir ekonomik birlik. Merkezi Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da. Altı üyesi bulunuyor: Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri.

■ Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (North American Free Trade Agreement – NAFTA)

1994’te ABD ve Kanada arasındaki serbest ticaret anlaşmasına Meksika’nın katılmasıyla oluştu. Ekonomi analistlerine göre bu anlaşmadan ABD ve Kanada biraz fayda sağlıyor. En kazançlı ortak, Meksika.

■ Pasifik İttifakı (Pacific Alliance Free Trade Area – PAFTA)

Pasifik Okyanusu’na kıyısı olan Güney ve Orta Amerika ülkelerinden Şili, Kolombiya, Meksika ve Peru’nun ortak olduğu serbest ticaret alanı. Bu ittifakın dünyanın dört bir köşesinden Türkiye dahil, 44 gözlemcisi bulunuyor.

■ Güney Ortak Pazarı (Mercado Comun del Sur -MERCOSUR)

Güney Amerika’nın güçlü birliklerinden. Arjantin, Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Venezuela üyeleriydi. 2016’nın sonunda Venezuela’nın üyeliği askıya alındı. Ortak konumundaki ülkeler Bolivya, Şili, Peru, Kolombiya, Ekvador ve Surinam. Meksika ve Yeni Zelanda ise gözlemci konumunda.

■ Trans Pasifik Ortaklığı (Trans-Pacific Partnership – TPP)

Avustralya, Brunei, Kanada, Şili, Japonya, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Peru, Singapur, ABD ve Vietnam’ın üyeliğinde oluşturuldu. 2016’nın şubat ayında imzalanmıştı. Bir yıl sonra ABD üyelikten ayrıldı. Gayrısaf i iç hasılalar toplamının en az yüzde 85’ine karşılık gelen üyeler tarafından onaylandığında yürürlüğe girecek.