Silikon Vadisi’nde yatırım süreci nasıl ilerliyor?

Yatırım, şirketinize karşılıksız verilen bir hediye değildir. Her yatırım aldığınızda şirketinizin bir parçasından daha vazgeçiyorsunuz.”

Yatırım, belirli bir kaynağın ya da değerin daha büyük gelir sağlamak amacıyla kalıcı bir biçimde kullanılmasıdır. Yatırım, şirketinize karşılıksız verilen bir hedive değildir. Tipik bir girişim, birkaç yatırım turuna girer ve her tıırda şirketi bir adım ileriye taşıyabilmek için yeterli parayı toplamaya çalışır. AirBnb ve Mail Chimp gibi örnekler, yatırım turlarını başarılı bir şekilde yönetmiş vc-yatırım aldıktan kısa bir süre sonra hızla büyümeye geçmiştir. Eğer bir yatırımın nasıl çalıştığım bilirseniz bu süreçte kolayca ilerlemeniz mümkündür.

Her yatırım aldığınızda şirketinizin bir parçasından daha vazgeçiyorsunuz demektir. Daha fazla yatırım aldıkça şirketinizden daha fazla pay vereceksiniz. Burada pay olarak söz edilen şirketin özkaynakları, yani hissesidir. Hisse verdiğiniz her kişi şirketin ortağı haline gelir.

Pastanın bölünmesi

Şirket hisselerini temel olarak bir pastanın dilimlere bölünmesi gibi düşünebilirsiniz. Bir işe başladığınızda pastanız oldukça küçüktür. Yüzde 100 une sahip olduğunuz bu pastayı, bir lokma olarak düşünebilirsiniz. Dışarıdan yatırım aldıkça şirketiniz, dolayısıyla pastanız da büyür. Daha büyük pastadaki sahip olduğunuz pay, yüzde 100 e sahip olduğunuz pastadan çok daha büyüktür. Sergey ve Larry, Google’ı halka arz ettiğinde her birinin sahip olduğu pay yüzde 15’ti. Fakat bu yüzde 15’lik pay oldukça büyük bir parçaydı.

YATIRIM EVRELERİ

Fikir evresi: Fikir üstüne çalışmaya başladığınız gün, değer üretmeye başladınız demektir. Bu değer, ilerleyen aşamalarda şirketin özkaynaklarına, hisselerine dönüşecektir. Fakat şu anda tek başınasmız, bu fikrin yüzde 100 une sahipsiniz. Henüz şirketinizi kurmadınız ve hisseler üzerine düşünmeye başlamadınız bile.

Ortaklık evresi: Bir başka insanın yeteneklerinden faydalanabileceğinizi biliyorsunuz. Bu yüzden bir ortak arayışına girdiniz. Hem hevesli hem zeki bir ortak buldunuz.

Fakat bu aşamada ortağınızın katkılarına karşılık bir ödeme yapamayacak durumdasınız. Bu yüzden ona yapacaklarının karşılığında iyi bir hisse önermeniz gerekiyor. Pastanızın yüzde kaçlık dilimini teklif edeceksiniz? Yüzde 20 mi teklif edeceksiniz yoksa bu oran çok mu az? Yüzde 40? Günün sonunda bu girişime hayat veren sizin fikriniz. Fakat ardından fikir aşamasındaki girişiminizin ortaya büyük bir değer koymadığını anladınız ve ortağınız da bu fikir için kendini büyük bir riske atıyor. Aynı zamanda ortağınız işin diğer yarısını yapabilecek kabiliyette. Bu yüzden yüzde 50de karar kıldınız.

Gerçek ortaklık karşılıklı saygı üzerine kurulur. Saygı da adalet üzerine gelişir. Adil olmayan her ortaklık er ya da geç bozulacaktır. Bu durum muhtemelen girişiminizi kurarken hayal ettiğiniz son şeydir. Bu yüzden ortağınıza yüzde 50 verin.

Ortaklığınızdan 6 ay sonra günde 3 öğün makarna yediğinizi fark ettiniz. Yatırım almanız gerekiyor. Doğrudan bir risk sermayesine gitmeyi tercih ederdiniz, fakat ortaya henüz çalışan bir ürün koyamadınız. Bu yüzden diğer seçenekleri araştırmaya başladınız.

Şirket kurma evresi: Bir tanıdığınıza şirketin yüzde 5’ini verip şirketinizi kurmak için gerekli işlemleri hallettiniz.

Eğer Silikon Vadisindeyseniz şirket kurmak için ya LegaZoom online hizmetine 400 dolar ödediniz ya da avukat bir arkadaşınıza 2 bin dolar vererek gerekli işlemlerin yapılmasını sağladınız. Tanıdığınıza vereceğiniz yüzde 5’i ve gelecekteki çalışanlarınız için yüzde 20’lik bir dilimi opsiyon havuzu tanımladınız. Opsiyon havuzu tanımlamış olmanızın 2 sebebi bulunmaktadır:

1. Gelecekteki yatırımcılar, böyle bir yapılanmanızın olmasını isteyecektir.

2. Bu stok sizin ve ortağınızın hiçbir şey yapamayacağı güvenli bölgedir.

Tanıdıklarınızdan aldığınız para 6 ay içerisinde bitecek gibi görünüyor. Bu yüzden şimdiden kendinize yeni yatırım kaynakları aramanız gerektiğini fark ettiniz. Eğer paranız biter ve yatırım alamazsanız şirketiniz ölür. Bu yüzden aşağıdaki seçeneklere göz atmaya başladınız:

1. Kuluçka merkezleri ve girişim hızlandırıcılar, girişim şirketlerine genellikle çalışma alanı, mentor ve yatırım desteği verir. Bu yerlerin yatırım desteği, genellikle şirketin yüzde 5-10’una karşılık 25 bin dolar civarıyla sınırlıdır. Fakat Y Combinator’den Paul Graham gibi mentorlar bir girişim için paradan çok daha kıymetlidir.

2. 2013 yılının ilk çeyreğinde melek yatırım turu, ortalama 600 bin dolar civarındaydı. Bu iyi haber. Kötü haber ise melek yatırımcılar, bu parayı bir girişimin değerlemesi 2,5 milyon dolar civarındaysa veriyor. Bu yüzden eğer şirketinizin değeri 2,5 milyon dolarsa meleklerden para isteyebilirsiniz.

Peki şirketinizin değerlemesini nasıl mı yapacaksınız? En iyi senaryonuza bakın. Diyelim ki şirketi daha yeni kurdunuz, fakat prototipi tamamlamaktan çok da uzak değilsiniz. Bu prototipe bakıp 1 milyon dolar edebileceğini düşünen bir melek yatırımcı buldunuz. Bu yatırımcı şirketinize 200 bin dolar yatırım yapmayı kabul etti.

Şimdi bu melek yatırımcıya vereceğiniz yüzdeyi hesaplayalım. Bu değer yüzde 20 değildir. Para öncesi değerlemeyi ve yatırım sonrası değeri hesaplarsak: 1 milyon dolar + 200 bin dolar= 1 milyon 200 bin dolar (yatırım sonrası değer) Önce parayı alıp sonra hisseyi vermişsiniz gibi düşünün.

Eğer yatırım öncesi değere göre verilecek yüzdeyi hesaplarsanız, melek yatırımcıya şirketinize katılmadan önceki değer üzerinden pay vermiş olursunuz.

Şimdi yapılan yatırımı, yatırım sonrası değere bölerseniz: 200 bin dolar / 1 milyon 200 bin dolar = 1/6 = Yüzde 16,7 Melek yatırımcı şirketinizin Yüzde 16,7’sini ya da 1/6’sım alır.

YATIRIM NASIL ÇALIŞIR?

Nihayet ürününüzün ilk versiyonunu geliştirdiniz, bir miktar kullanıcınız ve trafiğiniz var. Artık risk sermaye’,! yatırımcılarına yaklaşabilirsiniz. Bir risk sermayesi yatırımcısı size ne kadar verecek? En az 50t îin eolar. (yelim ki bir yatırımcı şirketinizi 4 milyon dolar oiarak değerledi. Bu sizin yatırım öncesi değerinizdir. Ve bu kişi size 2 milyon dolar yatırım yapmak istediğini söyledi. Melek yatırım turundaki aynı matematiği kullanacak olursak bu yatırımcı şirketinizin yüzde 33,3’ünü alacaktır. Evet, düşündüğünüz gibi artık şirket onun şirketi…

İlk risk sermayesi yatırım turunuz Seri A olarak adlandırılmaktadır. Seri A’yı tamamiadıktan sonra Seri B ve C’ye de gidebilirsiniz. Burada 3 farklı senaryo değerlendirilebilir: Eğer kimse size yatırım yapmak istemezse şirketiniz ölür.

2, Yeterli yatırımı alır, şirketi büyütür ve satarsınız.

3. Çok sayıda yatırım turundan sonra şirketinizi halka arz edersiniz.

Aile ve arkadaşlardan YATIRIM ALMAK

Gazeteye, “Parlak bîr girişime yatırım fırsatı” şeklinde bir ilan vermeyi düşündünüz. Fakat bir avukat arkadaşınız bazı yasatan ihlal edebileceğiniz konusunda sizi uyardı. Çünkü siz bu durumda “halktan para isteyen özel şirket” durumuna düşüyorsunuz ve özel şirketlerin bunu yapması yasak. Peki kimden para alabilirsiniz?

1.AKREDİTE YATIRIMCILAR

Akredite yatırımcılar, banka hesabında 1 milyon dolar olan ya da yıllık 200 bin dolar kazanan insanlardır. Devlet, onların sizinki gibi riskli şirketlere yatırım yapabilecek kadar zeki ve tecrübeli olduğunu düşünür. Böyle birini tanıyorsanız şanslı gruptasınız demektir.

2. AİLE VE ARKADAŞLAR

Aileniz ve arkadaşlarınızdan para istemek kolaydır, çünkü yıllardır onları tanıyorsunuz. Yeteneklerinizi „ ve neler yapabileceğinizi onlara daha kolay t anlatabilirsiniz. Buradaki dezavantaj ise iş ile kişisel yaşamınızın birbirine karışmasıdır.

Evrim KARAHAN