“Türkiye Uzay Ajansı” kuruluyor

ÖZEL SEKTÖRE DESTEK

Uzay Ajansı, uzay ve havacılık bilim ve teknolojilerinde dışa bağımlılığım azaltacak, uluslararası alanda rekabet gücünü artıracak, bilimsel ve teknolojik altyapıyı oluşturmak amaçlarıyla araştırma, geliştirme çalışmalarını yapacak, yaptıracak. Ajans, uzay platformları, uzay araçları, fırlatma tesis ve sistemleri, hava araç ve sistemleri ve bunlara ait her türlü alt sistemlerin geliştirilmesi, entegrasyonu, fırlatılması, izlenmesi ve operasyonu ile ilgili faaliyetleri yürütecek.

Ajans, deneysel amaçlı uydular, uzay ve hava araçları geliştirmek veya bunların geliştirilmesi amacıyla yerli veya yabancı tüzel kişilerle anlaşmalar yapacak. Uzayın keşfine yönelik araştırmalar yapacak, yaptıracak. Uzaya gönderilecek uydu ve uzay araçlarınm fırlatılmasına ve yörüngeye yerleştirilmesine ilişkin gerekli izinleri verecek ve koordinasyon sağlayacak. Uzay ve havacılık teknolojilerinin gelişimi ve kullanımında özel sektörün önemi göz önünde bulundurulacak, yapılan yatırımların kolaylaştırılması için finansal veya diğer önlemler almacak.

AJANSIN GELİRLERİ

Ajansın gelirleri arasında her yıl genel bütçeden aktarılan tutar, işletme ve şirketler ile diğer birimlerden aktarılan gelirler, yardım ve bağışlar, yetkilendirmelere ilişkin gelirler, taşmır veya taşınmaz gelirleri, hizmet ücretleri, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün yıllık gelirlerinden o yıla ilişkin her türlü giderlerin karşılanmasından sonra kalan miktarın yüzde 20’sinin aktarılması yer alacak.

Türkiye Uzay Ajansı’nca desteklenen projeler ile ajansın yürüttüğü dış destekli projeler için ön ödeme yapılabilecek. Ajans, kurumlar vergisi açısından iktisadi işletme sayılmayacak. Bağış ve yardımlar, beyan edilen gelirden veya kurum kazancından indirilebilecek. Türkiye Uzay Ajansı, vergilerden muaf olacak. Ajans bütçesinin yürürlüğe konulmasına kadar geçecek sürede Ajans tarafından ihtiyaç duyulan ödenek ve harcamalar, Başbakanlık bütçesinden karşılanacak.

Ajans veya Ajans’m şirketlerince yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile bilimsel ve teknolojik projelerin gerçekleştirilmesinde ortaya çıkan eser, buluş, tasarım, faydalı model ve entegre devre topografyaları gibi sınai mülkiyete konu her türlü ürün üzerindeki fikri mülkiyet hakları, Ajans’a ait olacak.

DESTEK PROGRAMLARI

Ajans, uzay ve havacılık teknolojileri alanında yenilik ve tasarım faaliyetleri dahil olmak üzere Ar-Ge ile ürün geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla destek programları uygulayabilecek. Desteğin miktarları ile yararlanma usul ve esaslarmı Uzay Kurulu belirleyecek. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı nezdinde oluşturulan kaynağın yüzde 20’si, ajans tara fmdan havacılık ve uzay teknolojileri alanında kullanılmak üzere Başbakanın onayıyla her yıl ocak aymın son gününe kadar ajans hesaplarına aktarılacak.

Ajans, faaliyetlerinin yerine getirilmesinde veya sözleşmeye tabi verilen işlerde, karşılaşılabilecek zarar ve risklerin telafi edilmesi için sigorta yaptırabilecek veya teminat isteyebilecek. Ajans, anlaşmalar çerçevesinde deneysel hava veya uzay aracını geliştiricisine, sorumluluk sigortası veya teminat sağlayabilecek.

İHTİSAS BÖLGELERİ KURULABİLECEK

Kanun ile uzay ve havacılık teknoloji ve sistemlerinin geliştirilmesi ve üretilmesi amaçlarına yönelik altyapılar, araştırma merkezleri gibi birimlerin ve bu alanda ekosistemi oluşturan özel işletmelerin yer alacağı Silikon Vadisi benzeri Uzay Teknolojisi Geliştirme Vadileri, Uzay Teknolojileri İhtisas Bölgeleri kurma imkanı getiriliyor. Düzenlemeye göre Ajans veya özel sektör ya da ilgili kurum ve kuruluşlarca uydu, uzay ve havacılık teknolojisi ile sistemlerinin geliştirilmesi ve üretilmesi amacıyla kurulan montaj, entegrasyon ve test merkezleri, laboratuvarlar, araştırma merkezleri, enstitüler, uçuş pistleri, test alanları, fırlatma rampa ve üsleri ve benzeri altyapı ve tesislerin, Ar-Ge merkezleri, kuluçka merkezleri ve benzeri araştırma altyapıları ile uzay ve havacılık teknolojileri ekosistemine dahil şirketler ile kişi ve kuruluşların yer alacağı ihtisas bölgeleri kurulabilecek.

“ÖZEL SEKTÖRÜN İLGİSİ ARTAR”

İzmir Ekonomi Üniversitesi Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Barış Özerdem, ihtisas bölgelerinin kurulmasının özel sektörün bu alana ilgisini arttıracağına dikkat çekti. Özerdem, ajansın ilgili kurum ve kuruluşlarla veya özel sektörle montaj ve entegrasyon tesisleri, test merkezleri gibi altyapıları içeren bu bölgeleri oluşturma yetkisine sahip olduğunu belirten Özerdem, bu bölgelerin yönetici şirketler eliyle yönetileceğine işaret etti.

Özerdem, “İhtisas bölgeleri ile uzay ve havacılık sektöründe birbirleriyle bir ürünü ya da hizmeti üretmek ile ilgili olarak bir araya gelmiş şirket ve kuruluşların oluşturduğu kümelenme gruplarının faaliyetleri de hızlanacak. Bu durum kurumlar arası sineıji ve işbirliği firsatlarmı arttıracak. Ayrıca, nitelikli kişilere iş ve girişimcilik imkanları yaratılarak beyin göçü engellenebilecek ve hatta bölgeye yabancı sermaye çekilebilecek” ifadelerini kullandı. Türkiye Uzay Ajansı’nın kurulmasıyla, ilgili alanda enstitü, Ar-Ge merkezleri ve laboratuvarlar gibi alt yapı oluşumlarının büyük bir ivme kazanacağını dile getiren Özerdem, bu olanaklarla yenilikçi tasarım faaliyetleri yanında Ar-Ge ve ürün geliştirme faaliyetlerine de destek verileceğinin görüldüğüne dikkat çekti.

MİLLİ MUHARİP UÇAĞI

Ankara Uzay ve Havacılık İhtisas OSB (HAB) Müdürü İbrahim Keskiner, HAB’m yasa tasarısında sözü edilen ihtisas bölgelerinden birisi olduğunu, hatta bu alanda mevcut ilk ve tek ihtisas bölgesi olduğunu vurguladı. Böyle bir bölgenin bir anda ortaya çıkmadığım dile getiren Keskiner şunları söyledi:

“Milli muharip uçağımız TF-X, Türkiye’nin en büyük havacılık ve uzay şirketi olan TUSAŞ’m HAB sınırları içinde bulunan arazisinde geliştirilip üretilecek. Aynı zamanda Türkiye’nin uzay alamnda en büyük tesis yatırımı olan Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi (USET) de sınırlarımıza komşu. Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve Türksat ortaklığında 100 milyon euro’nun üzerindeki bu yatırım, Türkiye’nin değil, aynı zamanda bölgenin en modem uzay sistemleri tesisi. Açıkçası bu imkanlar tam kapasiteli olarak değerlendirilmeden başka bir yerde ihtisas bölgesi kurulması bizim için sürpriz olur.”

İbrahim KESKİNER / Ankara Uzay ve Havacılık İhtisas OSB Müdürü
Çok başlılık ortadan kalkacak

Türkiye Uzay Ajansı’nın kurulması, ülkemizde uzay alanındaki bilimsel, teknolojik ve endüstriyel altyapının geliştirilmesine, böylece yurt dışı bağımlılığının azaltılmasına ve uluslararası alanda rekabet gücünün artırılmasına çok büyük katkı sağlayacak. Sektörde karar verici, regüle edici ve koordinasyonu sağlayıcı bir organ olması gerekiyordu. Böyle bir organizasyonun, tek elden yapılmış bir yol haritası ve eylem planının eksikliği çok hissediliyordu. Ajansın kurulması ile uzay faaliyetlerinin ülke çapında bir master plan dahilinde tek bir merkezden planlanması ve yönetilmesi sağlanacak, çok başlılık ortadan kalkacak. Eğer bu alanda biz de varız diyeceksek, bu alanda projeler yapılması, malzeme ve ürün geliştirilmesi, bunları yapacak bu alanda yetişmiş yurtiçi beyin gücünün bir araya getirilmesi, yurtdışındaki beyin gücünün Türkiye’ye çekilmesi ve tüm bu faaliyetlerin de devlet tarafından desteklenmesi gerekiyor.