Yatırım Fonları Dosyası
Yatırım Fonları Dosyası – 2
Yatırım fonları para ve sermaye piyasalarında işlem gören menkul kıymetlere yatırım yaptıkları için bu piyasalardaki dalgalanmalar fiyatını etkiler. Bu nedenle fonu alırken potansiyel risklerin neler olduğu göz önüne alınmalı…
GEÇEN hafta yatırım fonlarını bireysel emeklilik ve portföy yönetim şirketlerinin kurduğundan söz etmiştik. Fonun kuruluşunda portföyün oluşturulması için bu kurumlar fona avans veriyordu. Fon katılma payları halka arz edildikten sonra da verdikleri avansı geri alıyorlardı. Bu aşamadan sonra, fon kurucuları, aslında fonun katılma paylarına sahip olmadıkları halde, bir nevi fonun sahibiymiş gibi faaliyetlerine devam ediyorlar.
Buna ‘inançlı mülkiyet’ deniyor. İnançlı mülkiyet esasıyla fon kurucusu, yasal süreçte fonun sahibiymiş gibi davranma hakkına sahip olurken, fonun en iyi şekilde yönetilmesi, kaynaklarının doğru kullanılması, fon varlıklarının saklanması, fondan yapılacak giderlerin kontrolünün sağlanması vb. konulardan fonun sahibiymişçesine sorumlu oluyor.
FONU KİM YÖNETİR?
İster bireysel emeklilik fonu, ister yatırım fonu olsun, bütün fonların portföyünün.yönetimi işi portföy yönetim şirketlerinin sorumluluğunda. Fonu kuran portföy yönetim şirketi fonu illaki kendisi yönetmek zorunda değil, bu işi başka bir portföy yönetim şirketine devredebilir. Kurucu olan bireysel emeklilik şirketi veya portföy yönetim şirketi fonun malvarlığının yönetilmesi işi için portföy yönetim şirketiyle bir sözleşme imzalar. Bu sözleşmeye istinaden fonun portföyüne yapılacak işlemlerin sorumluluğu portföy yönetim şirketine geçer. Portföy yönetim şirketi yönettiği her bir fonun yatırım stratejilerine uygun davranmak ve çıkarlarını ayrı ayrı gözetmek zorundadır.
FONLARIN GİDERLERİ NELERDİR?
Fonların üç farklı türde gideri olabilir. Bunlardan birincisi, fonun alış-satış fiyatları farklı olabilir. Aynen döviz gibi, altın gibi alım-satım fiyatları farklı belirlenebilir. Bu durumda fona yatırım yapan katılımcı alım-satım komisyonu ödemiş olur. Komisyon uygulaması zorunlu değildir ama bu uygulamayı benimseyen fonların içtüzüklerinde komisyon hesaplamalarının nasıl yapılacağına ilişkin açıklama bulunması zorunludur.
Fonların ikinci gider kalemi, kurucuya ödenen fon yönetim gideri kesintileridir. Kurucu, fonun operasyonel işleri için personel tahsis etti, fonun portföyünün yönetimi işini portföy yönetim şirketine verdi. Kendisi fonun sahibi olmamasına karşın fonun temsil ve gözetimini yapmakla yükümlü. Bütün bu işlerin karşılığında fon yönetim gider kesintisi, günlük olarak portföyden indirilir ve dönem sonunda kurucuya ödenir Genel olarak fonlardan yapılan ödemelerin en büyüğü bu kesinti olduğu için fon yönetim gider kesintileriyle ilgili üst sınırlar vardır.
Üçüncü gider kalemi ise, fonun operasyonel işlemlerinin gerçekleştirilmesi için portföyden yapılan harcamalardır. Her yıl fon toplam değerinin yüzbinde beşi kurul ücreti olarak SPK’ya, tescil edilen belgeler için ticaret siciline, yıllık dönemleri itibariyle hazırlanan bağımsız denetim raporları için denetçiye, fon varlıklarının saklaması için saklayıcı kuruluşa, fonun vergi yükümlülüğü var ise vergi dairesine yapılan ödemeler fonun portföyünden indirilerek yapılır. Aracı kuruluşlara ödenen alım-satım komisyonları, alınan kredilerin faizleri, karşılaştırma ölçütü giderleri ve kurulca uygun görülen diğer harcamalar da fonun portföyünden ödenir. Bütün bu harcamalar fonun gelirini azaltan etki yapar. Toplam giderlerin portföye oranının ne olması gerektiği fonların içtüzük ve izahnamelerinden öğrenilebilir.
FONUN BİLGİLERİNE NASIL ERİŞİLİR?
Fonların içtüzüğü şirket ana sözleşmesi gibidir. Ticaret siciline kaydı yapılır. Ticaret sicili gazetesi ve KAP’ta ilan edilir. Halka arz sürecinde katılımcılara fonu tanıtmak için izahname hazırlanır. İzahname fonun satış dokümanıdır. Halka arz öncesi KAP’ta (Kamuoyu Aydınlatma Platformu) ilan edilir. Yatırımcı Bilgi Formu da halka arz sürecinde hazırlanır ve kurucu tarafından sürekli güncellenerek fona yatırım yapacak katılımcılara bilgi vermeyi amaçlar. Ayrıca her yıl aynen bir şirket gibi fonun da bağımsız denetimden geçmiş mali tabloları KAP’ta yayınlanır. Fonun portföyündeki değişimleri yatırımcıların takip edebilmesi için de portföy dağılım raporları her ay katılımcıların görebilmesi için KAP’ta ilan edilir.
FON UNVANI NASIL BELİRLENİR?
Yatırım fonlarında unvan, ad belirlenirken fonun içeriğindeki varlıkları, sektörü, coğrafi bölgeyi temsil etmesi esas alınır. Fon portföyündeki varlıkları temsil eden sihirli oran yüzde 80’dir. Örneğin hisse fonlar, portföylerinde en az yüzde 80 oranında hisse senedi tutmak zorundadır. Kıymetli madenler fonlarının portföylerinin en az yüzde 80’i altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenler ve bunlara bağlı sertifikalardan oluşur. Fonun portföyünde en az yüzde 80 oranında kamu borçlanma aracı var ise unvanı, kamu borçlanma araçları fonu, olur. Bu kamu borçlanma araçları en az yüzdeSO oranında eurobond’lardan oluşuyor ise bu kez fonun unvanı kamu dış borçlanma araçları fonu olarak ifade edilir.
NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Fonların geçmiş dönem performanslarının gelecek döneme devam edeceğinin garantisi olmadığı gibi gelecekte getiri sağlayacağının da herhangi bir garantisi yoktur. Ancak yine de geçmiş dönemde eşik değerle korelasyonu yüksek olan fonları başarılı kabul etmek gerekir.
Yatırım fonları para ve sermaye piyasalarında işlem gören menkul kıymetlere yatırım yaptıkları için bu piyasalardaki dalgalanmalar fiyatım etkiler. Bu nedenle fonu alırken potansiyel risklerin neler olduğu göz önüne alınmalıdır. Fonun risk düzeyi yüksek ise getiri potansiyeli de yüksektir. Risk düzeyi düşük olan fonun getiri potansiyeli de düşüktür. Fonun risk düzeyiyle ilgili bilgiye yatırımcı bilgi formundan erişilebilir.
Fonların toplam gideri fonun getirisini doğrudan etkilediği için, dikkate alınması gereken bir konudur. Bireysel emeklilik fonlarında en yüksek fon toplam gider oranı yıllık yüzde 2.28 ile hisse fon, katılım fonu, karma fon, fon sepeti fonu, değişken fonlar ve yaşam Bireysel emeklilik sisteminde katkı payının sözleşmede belirtilen vadelerde ödenmesi esastır. Katkı payının ödeme tarihini takip eden üç ay içinde hesaba yatırılmaması durumunda sözleşmeniz düzensiz ödeme statüsüne girer.
Bu durumda katılımcı yapılacak olan kesinti iadelerinden faydalanamaz. Ödemediğiniz katkı paylarının tamamını bir defada sisteme yatırmanız düzensiz ödeme statüsünden çıkmanızı sağlar.
Ne yapmalı?
1 – Geçen yıl çalıştığım işyerinde otomatik katılım kapsamına alındım.
Bu işimin yanında bu yıl yeni bir şirkette daha çalışmaya başladım. Her iki OKS sözleşmemden dolayı alacağım devlet katkılarının üst sınırı nedir? Bunu kim takip edecek? B. KAYACAN / İZMİR
OKS kapsamındaki sözleşmelerin devlet katkısı üst sının her iki sözleşme birlikte değerlendirilerek hesaplanacak, üst sınırı aşan kısma devlet katkısı hesaplanmayacaktır. Otomatik katılım kapsamındaki çalışanlar birden fazla işveren ile çalıştıklarında bu sözleşmelerinin devlet katkısı açısından takibi EGM tarafından yapılmaktadır.
2 – Bankadan geçen yıl bireysel emeklilik sözleşmesi yaptırdım. İstediğiniz zaman çıkabilirsiniz, hiçbir masrafı yok dediler. Şimdi sistemden ayrılmak istiyorum, ertelenmiş giriş aidatı keseceklermiş. Param kuşa döndü. Ne yapmalıyım? Y. KIRGIZ / İSTANBUL
Gönüllü bireysel emeklilik sisteminde, bireysel emeklilik şirketi giriş aidatı alabilir. Bunun bir kısmını peşin bir kısmını ertelenmiş giriş aidatı olarak ayrı bir hesapta takip edebilir. Katılımcıların giriş aidatı ile ilgili bir problem yaşamaması için önceden araştırma yapması ve hangi tür sözleşmelerden giriş aidatı alınmadığına dair bilgisinin olması gerekir. Genellikle grup emeklilik sözleşmelerinden giriş aidatı alınmaz. Ayrıca bireysel emeklilik şirketlerinin internet sitelerinde giriş aidatı alınmayan sözleşmelere ilişkin açıklayıcı / bilgiler bulunmaktadır.
BjreySeı emeklilik sisteminden gelen yazıda sözleşmemin ‘düzensiz ödeme’ statüsüne geçtiği yazıyor. ‘Düzensiz ödeme’ ne demek? Benim ne yapmam gerekiyor? D. ÇAYIR BAŞI / ANKARA
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
