Yenilenebilir Enerji Sektörü 2021’den Umutlu

“HEDEFİMİZ 2 BİN MWE”

JESDER Başkanı Ufuk Şentürk, salgın sürecinin gecikmelere neden olduğunu ancak gece gündüz demeden yapılan özverili çalışmalar sayesinde enerji sektörünün kesinlikle sekteye uğramadığını söyledi. Şentürk, “Normal olarak jeotermal enerji sektörü de bundan payını aldı diyebiliriz. Her sene küçük de olsa büyük de olsa bir gelişme kat eden dünya jeotermal sektörünün kurulu güç grafiği bu sene biraz daha durağan fakat kısa bir zaman sonra her şeyin yoluna gireceğine dair umudumuz tam. 2020 yılı içerisinde devreye alınan santral ünitelerimiz olacak, bunun yanında ikincil yatırımlar için geliştirilen projelerden bir kısmı hayata geçti ve geçmeye devam ediyor. Bu çerçevede en büyük yatırım planlarımız arasında olan birleşik elektrik üretim tesisleri ile ilgili Bakanlığımızdan uygulanabilir bir karar çıkmadı. Yetkililerle hibrit yönetmeliği olarak bilinen düzenlemenin uygulanabilir bir hale getirilmesi için görüşmelerimiz olumlu bir çerçevede devam ediyor” dedi.

Şentürk, 2019’un ilk sekiz ayında yaklaşık 200 MWe’lık santral yatırımlarının devreye alındığını anımsatan, 2020’nin ilk sekiz ayında ise YEKDEM kaynaklı hali hazırda var olan finansmanı sağlanmış yatırımlar için Eylül ve Ekim’de 200 MWe santralin devreye alınmasının planlandığını söyledi. Sektörün 2020 hedefini YEKDEM’in daha erken açıklanacağını varsayarak 2 bin MWe olarak öngördüklerini vurgulayan Şentürk, “Pandemi döneminde ithal ekipman temininde sıkıntılar yaşadık. Bu sebeple finansmanı yapılmış hali hazırda yedi proje için az bir zamanımız kaldı. Şu an 2021 sonu için hedefimiz 2 bin MWe dolaylarında.”

YATIRIMLARIN ARTMASI BEKLENİYOR

Tüm dünya genelinde yenilenebilir enerjiye olan ilginin her geçen gün arttığını belirten GENSED Başkanı Demirdağ, sadece ülke ekonomilerinin değil, doğanın ve insanların yeşil enerjiye ihtiyacı var. Covid-19 gerçeği, bu konuya sadece cari açıkla mücadele gibi doğrudan fayda perspektifinden değil, çevre açısından da bakılması gerektiğini çok net bir şekilde ortaya koyduğunu vurgulayan Demirdağ, “Birçok ülke artık sadece yeşil eneıjiye yatırım yapacağını açıkladı. Avrupa Birliği karbon nötr bir gelecek için hazırladığı Green Deal programı ile yeni hedefini yüzde 32 yeşil enerji olarak belirledi. ABD de benzer şekilde yenilenebilir enerji yatırımlarını her geçen gün artırıyor. Bu bağlamda hem ülkemizde hem de dünya genelinde yatırımların daha da artmasının beklendiğini söyleyebiliriz” dedi.

Demirdağ, 2020 için YEKA’lar hariç bin MW’hk kurulum hedefi bulunan güneş enerjisi sektörünün, pandemi nedeniyle maalesef bu yılı yaklaşık 800 MW kurulum ile tamamlamasının beklendiğini söyledi. Demirdağ, “ETKB’nin her yıl bin MW, 10 yılda ise toplam 10 bin MW’lık kurulu güç hedefi doğrultusunda, 2021 için de YEKA’lar hariç yıllık bin MW kurulum hedefimiz mevcut. Sektör olarak altyapımız ve deneyimimizle bu hedefi gerçekleştirecek güce ve isteğe sahibiz. Normalleşme süreciyle 2021’deki bin MW’lık GES kurulumu hedefimizi gerçekleştireceğimizi düşünüyoruz, önümüzdeki beş yıllık süreçte mevzuatta yapılan düzenlemeler ile birlikte 2025 yılı sonunda toplam GES kurulu gücünün 15 bin MW’lara ulaşacağı ön görülüyor” diye konuştu.

Enerjisa Üretim’e 650 milyon euro kredi

Eneıjisa Üretim, yedi bankayla 650 milyon euro’luk “Sürdürülebilirlikle Bağlantılı Kredi Sözleşmesi” imzaladı. Sözleşme kapsamında firma tüm dünyada pandemiye rağmen hız kesmeyerek Ağustos’ta toplam hacmi 1.5 trilyon doları geçen sürdürülebilir borçlanma araçlarından biri olan sürdürülebilirlikle bağlantılı kredi mekanizmasından faydalanacak.

Kuruluş aşamasında aldığı uzun vadeli kredileri bu yeni finansmanla değiştirerek sağlam bilanço yapısını daha da güçlendiren Eneıjisa Üretim, bu sözleşmeyle toplam borç miktarını düşürürken yakın dönemde devreye alacağı yenilenebilir enerji yatırımlarına da güçlü bir destek sağladı. Sürdürülebilir Kredi Mekanizması kurallarına göre Enerjisa Üretim’e finansman sağlayan bankalar olan Akbank, Garanti BBVA, İş Bankası, HSBC, ING, TEB ve İşbank AG’den yapılan ortak açıklamada şu ifadelere verildi:

“Bu sözleşme, Türkiye’ye ve Türkiye’nin enerji piyasalarına olan güvenimizin önemli bir işaretidir. Sektörün lider oyuncusu Enerjisa Üretim’in bugünkü sağlıklı bilançosu ile düzenli nakit yaratırken, özellikle yenilenebilir büyüme yatırımlarını da hayata geçirecek olması bizim için de bir gurur kaynağıdır.”

Bugün yüzde 56’sı yerli ve yenilenebilir kaynaklardan oluşan 21 santral yatırımı e enerjinin kesintisiz arzı için üretmeye devam ettiklerini vurgulayan Enerjisa Üretim CEO’su İhsan Erbil Bayçöl, konuya ilişkin yaptığı açıklamada geçtiğimiz yıl İkincisi yapılan Rüzgâr Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) ihalesinde projeleriyle 500 MVV’lık kapasite kazandıklarının altını çizdi. Bayçöl, Aydın ve Çanakkale bölgelerine yapacakları rüzgâr santralleri yatırımlarıyla, toplam üretim kapasitelerini 4 bin 107 MW’a yükseltme ve portföylerindeki yeşil yatırımların payını çok daha yukarılara çekme potansiyelini yakaladıklarını belirtti.

Sektör, pandemi sonrası ilk kez ICCI Dijital’de buluşuyor

Enerji sektörü pandemi sonrası ilk kez ICCI Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı’nda buluşacak. Covid-19 önlemleri nedeniyle bu yıl djjital formatta 14-16 Ekim tarihleri arasında düzenlenecek olan 26’ncı ICCI, enerji sektörünün tüm oyuncularını bir araya getirecek. ICCI Digital, zengin online konferans oturumlarıyla, sektörün, pandeminin başından bu yana beklemede olan odak konularının detaylı olarak ele alınmasına imkan verecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Mustafa Elitaş, EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, MÜSİAD Genel Başkanı Abdurrahman Kaan, DEİK Enerji İş Konseyi Başkanı Haluk Kalyoncu ve Türkiye Kojenerasyon Derneği Başkanı Yavuz Aydın’ın konuşma yapacağı etkinliğin açılış oturumu, 14 Ekim Çarşamba sabahı 10:00-11:00 saatleri arasında Zoom platformu üzerinden gerçekleştirilecek.

ICCI Dytal’de, olağanüstü dönemlerde enerji yönetimi, enerji diplomasisi, elektrik piyasalarında djjitalizasyon, 2021 ve sonrası destek mekanizmaları gibi çok geniş bir yelpazeyi kapsayacak konuşma ve oturumlar gerçekleştirilecek.

Mehmet ÖZOKUMUŞOĞLU / Elginkan Holding Yönetim Kurulu Başkan Yrd., Emas Makina Sanayi A.Ş. Genel Müdürü
“Uzun soluklu yatırım planlarını hayata geçiriyoruz”

Yoğuşmalı kombiler, hermetik yoğuşmalı şofben, panel, dizayn, alüminyum ve pik döküm radyatörler, havlupan, yoğuşmalı yüksek kapasiteli duvar tipi kazanlar, duvar, kaset ve salon tipi klimalar, boyler ve oda kontrol aksesuarları ürün yelpazemizi oluşturuyor. Üretimde önceliğimiz her zaman tüketici beklentisi ve ihtiyaçları doğrultusunda hareket etmek. Başarıyı yakalayabilmek adına tüketici beklentilerini göz önüne alarak ürün tasarımlarını ve ürün iletişimlerini yapıyoruz.

Grubumuzun stratejisine paralel olarak uzun soluklu yatırım ve büyüme planları hayata geçiriyoruz. Ar-Ge başta olmak üzere fabrika, üretim ve bayi kanallarımız için ciddi yatırımlar gerçekleştiriyor, her geçen yıl istikrarlı bir şekilde üretim kapasitemizi arttırarak ürün yelpazemizi genişletiyoruz.

Yeni ürünlerimizi küçük boyutları, üstün teknolojisi ve yüksek tasarruflu özellikleri ile tüketicilerimizle buluşturuyoruz. Manisa’daki bin 168 metrekarelik Ar-Ge merkezimizde yaklaşık 30 mühendisimiz projelerimizle yakından ilgileniyor. İnovasyona ayırdığımız pay ile doğru orantılı olarak katma değerli ürünlere ağırlık veriyoruz. Fabrikalarımızdaki test imkanlarımızı çeşitlendirmek için de ayrı çalışmalar yapıyoruz. İklimlendirme sektöründe faaliyet gösteren kuruluşumuzun tüm segmentlerinde her yıl ortalama 3 farklı ürün piyasaya sürüyoruz.

Mevcut tesislerimizde kullandığımız üretim sistemlerimizin akıllılaştırılması, otomasyon seviyemizin artırılması ve insan-robot etkileşiminin geliştirilmesi yönündeki çalışmalarımızı hızlandırarak bu değişimlere olanak sağlayacak bilgi teknolojileri altyapımızın sürekli bir gelişim halinde olması adına ciddi projeler yürütüyoruz.

Halil DEMİRDAG / Güneş Eneıjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED) Yönetim Kurulu Başkanı
“Yerli üretici, fiyat baskısından korunmalı”

YEKDEM her ne kadar yatırımcıları teşvik amacını taşısa da, sektörün güçlenmesini sağlayarak dolaylı olarak teknolojinin gelişmesi için uygun bir habitat yaratıyor, yeni teknolojilerin üretilip kullanılmasının önünü açıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nca yürütülmekte olan, yenilenebilir eneıji üretiminde yerli akşamın desteklenmesi için yerli katkı ilave fiyatı uygulaması da destek mekanizmasının önemli unsurlarından biri. Bu destekle yenilenebilir eneıji üretiminde kullanılan ancak Türkiye’de üretimi yapılmayan, ithal olarak temin edilen aksam ve komponentlerin yerli olarak üretilmesi amaçlanıyor. TÜBİTAK da destek programlarında son yıllarda, AB proje hibeleriyle paralel olarak, yenilenebilir enerji alanındaki proje çağrılarına yer veriyor. Bu desteklerin amacına ulaşması ancak yerli üreticinin ithal ürünlerin oluşturduğu fiyat baskısından korunmasıyla mümkün olabilir.

Cem ÖZKÖK / Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği [GÜYAD] Yönetim Kurulu Başkanı
“Eskalasyon dövize endeksli olmalı”

Biz GÜYAD olarak destek konusuna iki açıdan bakıyoruz: Destek talep eden yatırımcılar ve destek talep etmeyen yatırımcılar. Jeotermal, hidrolik eneıji veya madenlerle ilgili hüküm ve tasarruflar devletimize aittir. Ancak güneş ve rüzgar tabii servet değil. Bu nedenle bazı yatırımcılar, aynı doğalgaz santrallerinde olduğu gibi, devletten herhangi bir alım garantisi veya kamulaştırma yapılmasını talep etmeksizin Türkiye’de kendi arazisi üzerine kendi GES santralini kurup kendi müşterisine satış yapma hakkı tanınmasını istiyor. Devletten destek talep eden yatırımcılar ise, kısa zamanda ülkemize daha fazla MW yatırım yapmak isteyen yatırımcılar. Bu portföyün büyük bir kısmını dış kaynaklı kredi kullanan yatırımcılar ya da doğrudan yabancı yatırımcılar oluşturuyor. Cari açık nedeniyle dış kaynaklı kredi veya yabancı yatırımcıya yani dışarıdan döviz girişine ihtiyacımız var. Konu yabancı yatırımcı ya da dış kaynaklı kredi olduğunda kur yabancı para kuru olmak ya da eskalasyon dövize endeksli olmak zorunda. Döviz kurunun agresif olarak dalgalandığı piyasalarda yabancı yatırımcının ya da finans kurumlarının başka türlü cezbedilmesinin şansı maalesef yok.

Elektrik gücü kapasitesi üç kattan fazla arttı

Türkiye’nin kurulu elektrik gücü kapasitesi son 20 yılda üç kattan fazla arttı. PwC Türkiye ve APLUS Enerji’nin Türkiye Elektrik Piyasasına Genel Bakış raporuna göre, rekor büyümenin gerçekleştiği Türkiye elektrik piyasasında, yatırımcılar ve düzenleyici kurumlar ortak bir hedefe doğru ilerlemek adına işbirliği yaparak bu sonuca ulaştılar. Yenilenebilir teknolojilerin devreye girmesi, piyasalarda serbestleşme ve özelleştirmeler gibi gelişmelerle beraber efektif regülasyonlar ve yeni kanunlar sayesinde toplam kurulu güç 2001 yılında 28 GW seviyesinden 2020 yılında 90 GW üzerine çıktı. Bu dönemde yerli kaynaklardan üretilen elektriğin toplam üretilen elektrik içerisindeki payı artarak

2019 yılında yüzde 62 seviyesine ulaştı. Yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam üretim içerisindeki payı ise 2000’de yüzde 25’lik düzeyinde 2019 yılında yüzde 44 seviyesine geldi.

Hakan YILDIRIM / Türkiye Rüzgar Eneıjisi Birliği (TÜREB) Yönetim Kurulu Başkanı
“Döviz cinsinden alım garantisi verilmeli”

En önemli teşvik mekanizması YEKDEM ile beraber devrede olan yerli aksam teşvikidir. Bu sayede YEKDEM gelirine RES’lerde 2.1 cent [USD)/kWh katkı alınabilmektedir ki yatırımcılar için önemli bir değerdir. Yenilenebilir kaynaklardan enerji üretiminin teşvik edilmesi ve dolaylı olarak da yerli sanayinin ve istihdamın gelişmesi açısından önemli olduğu değerlendirilen, devlet tarafından yatırımı teşvik edici uygulamalar vardır. Bunlardan bazıları, orman izin bedellerinde ilk 10 yıl yüzde 85 indirim uygulanması, TEİAŞ tarafından alınan sistem kullanım bedellerinde işletmeye girişten itibaren ilk beş yıl yüzde 50 indirim uygulanması, EPDK nezdinde lisans bedellerinde işletmeye girişten itibaren ilk sekiz yıl lisans bedeli alınmaması şeklinde. Bundan sonraki süreçte döviz cinsinden sektörün ihtiyacını karşılayacak şekilde alım garantisi içeren yeni YEKDEM mekanizması ve onu takiben gelebilecek yeni yerli aksam katkısı en önemli destek mekanizması olabilecek.

48 HES’in inşası devam ediyor

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2019-2023 yıllarını kapsayan Stratejik Planı’na göre Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılında yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik kurulu gücünün toplam kurulu güce oranının yüzde 59’dan yüzde 65 seviyesine yükseltilmesi hedefleniyor. 2023’te güneş enerjisinde 10 bin MW, rüzgâr enerjisinde 11 bin 883 MW, hidroelektrikte 32 bin 37 MW ve jeotermal ile biyokütlede 2 bin 884 MW olmak üzere toplamda yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı 56 bin 804 MW güç öngörülüyor. Türkiye’nin kurulu gücü 2020 Ağustos sonu itibarıyla 93 bin 22.7 MW’a ulaşırken, bunun 29 bin 779.3 MW’ını (yüzde 32] hidroelektrik oluşturuyor. Halihazır işletmedeki RES kurulu gücü yaklaşık 8 bin 288 MW. Temmuz 2020 itibarıyla yaklaşık 2 bin 450 MW’lık tesisin inşası devam ediyor. TUREB verilerine göre, ayrıca inşasına başlanmamış 688 MW lisanslı ve 4 bin 536 MW da önlisanslı proje var. Türkiye,jeotermalde bin 526 MWe kurulu güç kapasitesiyle ABD, Endonezya ve Filipinler’in ardından dördüncü sırada. 2019 Aralık verilerine göre üretim geçen sene 8 bin GWh düzeyindeyken, sektörün 2023 hedefleri 3 bin MWe dolaylarında. 2020’nin ilk sekiz ayında yapılan 300 MW’ lık GES kurulumu ile Ağustos ayı sonu itibarıyla toplam GES kurulu gücü 6 bin 295 MW oldu.

Fahrettin Amir ARMAN / Hidroelektrik Santralları Sanayi İşadamları Derneği (HESİAD) Yönetim Kurulu Başkanı
“Yeni yatırımlar, arz talep dengesine göre şekillenir”

Şu anda tüm enerji yatırımlarına karşı kamuoyunda bir tepki mevcut. Elektrik eneıjisi olsun ama benim bölgemde yapılmasın diye bir algı var. Bu algı kamunun desteği ile yapılacak bilgilendirmelerle yıkılmalı. Bu santraller özel sektörün değil ülkemizin değerleri. Yılın ilk iki ayında enerji talebindeki artış Mart ayı itibariyle azalışa geçti. Mayıs’ta ise azalış bir önceki yıla göre yüzde 16 oldu. Normalleşmenin etkileriyle Temmuz itibarıyla tüketimi bir önceki yılın seviyelerine geldi. Ancak hala ilk yedi ay itibarıyla elektrik tüketimindeki azalma yüzde 3. Bu durum sektörün 2020 için yaptığı finansman planlamalarında satış gelirlerinin düşmesi ve dövizdeki yükselme nedeniyle kredi geri ödemelerinde olumsuzluk yarattı. Bunun daha ne kadar devam edeceği belirsiz. Şu bir gerçektir ki farklı bir yaşam düzeni oluşacak.

Yeni düzende enerji talebinin ne şekilde gelişeceğini görmek gerekir. Bu nedenle yeni enerji yatırımlarının yapılması oluşacak olan arz talep durumuna göre olacak.

Akkuyu NGS’de çalışmalar tam gaz

Türkiye’nin gözü kulağı uzun süredir Mersin’in Gülnar İlçesi’nde devam eden Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS] inşaatında. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un yapımını üstlendiği Akkuyu NGS’de, temelinin atıldığı 3 Nisan 2018’den bu yana önemli gelişmeler yaşandı. Cumhuriyetin kuruluşunun 100. yıl dönümü olan 2023’e kadar ilk ünitenin tamamlanması bekleniyor. Halen inşaat çalışmaları üç güç ünitesinde devam ediyor. Yazın, birinci güç ünitesi reaktör binasının iç koruma kaplamasının ikinci kat montajı tamamlandı. Eylül’de nükleer santralde güvenliği sağlayan kuru reaktör koruyucu birinci güç ünitesine monte edildi. Reaktör binası ve türbin binasının temel plakaları için beton dökme çalışmaları bitirildi. İkinci ünitenin pasif güvenlik sisteminin önemli elemanı kor tutucu geldi. Kasım’da monte edilmesi planlanıyor. Bu yıl içerisinde, birinci güç ünitesinin +26.0 kotuna kadar dış duvar inşası tamamlanacak.

Gelecek yıl ise, reaktör basınç kazanı monte edilebilecek. Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Türkiye’nin enerji ihtiyacını karşılamada önemli rol oynayacak. Tesis toplam 4 bin 800 megavat kurulu güce sahip, VVER-1200 tipi 3+ nesil dört reaktörden oluşacak. Yılda yaklaşık 35 milyar kWh elektrik üretecek olan santral, Türkiye’nin toplam elektrik ihtiyacının yüzde 10’ununu tek başına karşılayacak. Nükleer santralin işletme ömrü, uzatma imkânı ile en az 60 yıl olacak.

Korkut ÖZTÜRKMEN / IC İçtaş Enerji Grubu Başkanı
“Portföyümüze güneş ve rüzgar kaynaklı projeleri de katıyoruz”

Yurtiçinde 10 adet HES’den oluşan toplam 400 MW büyüklüğündeki yenilenebilir enerji portföyü işletiyoruz. Portföydeki 274 MW kurulu güce sahip HES kendi ekiplerimiz tarafından geliştirilerek işletmeye alındı. 2020’de hibrit enerji santral yatırımları kapsamında Bağıştaş HES rezervuar alanında Türkiye’de sınıfının ilk örneklerinden olacak bir Yüzer GES Projesi geliştiriyoruz. İlgili mevzuatlar ışığında yapılan ön mühendislik çalışmalarımıza göre 42 MWp/30 MWe kurulu güce sahip olacak bu proje için mühendislik çalışmalarımız devam ediyor.

Bu projemiz dışında kısa dönemde yenilenebilir enerji sektöründe satın alma hedeflerimiz de var. EBRD ortaklığımızla sağladığımız sinerji ile portföyümüze güneş ve rüzgar kaynaklı projeleri de katmak amacındayız. Depolama alanında da üzerinde çalıştığımız projeler var, en kısa sürede bu konuda da bir yol planı çizeceğiz.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA