Yerli muzda hasat dönemi başladı

Yerli muzda hasat dönemi başladı. Verim oldukça iyi. Tarlada 2.2 TL’ye, markette 3-5 TL’ye satılıyor. Üretici durumdan memnun. Ancak muz ithalatçıları ucuza getirdikleri ürünleri piyasaya vermeye başladı. Muzda fiyat savaşları kapıda…

TÜRKİYE’NİN iklim koşulları, muzun sadece Mersin’e bağlı Anamur, Bozyazı ve Aydıncık ile Antalya’ya bağlı Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde üretilmesine imkan tanıyor. Antalya’nın Serik, Fenike, Kumluca gibi ilçelerinde de deneme üretimleri yapıldı ama istenilen verim alınamadı. Fakat son dönemlerde örtü altı üretimle Mersin’in diğer ilçelerinde de muz üretimi hızla yaygınlaşıyor. Muzda hasat dönemi şu günlerde başladı. Şu sıralar yerli muz üretiminde oldukça bol bir döneme girildi. Tam bu noktada ithal ve yerli muz arasında fiyat savaşları ilan edildi. Muz ithalatçıları fiyat düşürerek yerli muzun önünü kesmeye çalışırken, yerli üreticiler de kaliteye vurgu yapıyor. Biz de hem muz sezonunu hem de pazarın durumunu araştırdık.

Türkiye’de muz üretimi 2000-2015 döneminde 64 bin tondan 270 bin 500 tona yükseldi. Artışta örtü altı üretim etkili oldu. 2000 yılında örtü altı muz üretimi 35 bin 375 tonken, bu rakam 2015 yılında 200 bin 244 tona yükseldi. Örtü altı üretimle birlikte verimlilik de arttı. 2000 yılında dekar başına 3.7 ton olan muz üretimi geçen yıl 4.6 tona yükseldi. Yerli muz pazarda yer buldukça ekim alanları da hızla arttı. 2000 yılında 17 bin dekar olan muz alanları 2015 yılında 58 bin 380 dekara ulaştı.

KİŞİ BAŞI 5 KİLOGRAM TÜKETİLİYOR

Ülkemizde kişi başı muz tüketimi 1.5-2 kilodan beş kilonun üzerine çıktı. Dolayısıyla yerli üretim artış göstermese de tüketime yetişemiyor. Halen ülke muz ihtiyacı 470 bin ton dolaylarında. Bunun 270 bin tonu iç üretimle, 200 bin tonu ise ithalatla karşılanıyor. 2012’de 225 bin, 2013’te 235 bin, 2014’te 207 bin, 2015’te ise 201 bin ton muz ithal edildi. Bu ithalat için 2012’de 110.4 milyon, 2013’te 115.3 milyon, 2014’te 102.5 milyon, 2015’te ise 99.5 milyon dolar ödendi.

REFERANS FİYATLA KORUNUYOR

Bu yılbaşında bir muz haberi yapmış, ithal muzun Türkiye’ye kolayca girdiğini anlatmıştık. Muz üreticilerinin gümrüklerde yaşanan sıkıntıları bir rapor halinde ilgili bakanlıklara sunduklarını ve önlem alınmasını istediklerini belirtmiştik. Devletin ilgili makamları konuyu bir sonuca ulaştırmış. Artık yerli muz referans fiyat uygulamasıyla korunuyor. İthal muzlar 20 kilogramlık koli içinde 9.5 dolar referans fiyat ve yüzde 145.8 gümrük vergisiyle geliyor. Bu haliyle fiyat 23 dolara çıkıyor.

Bu yıl ithalatçı bir firma mahkeme kararıyla 5 dolar referans fiyatla muz ithal edince piyasada bir bolluk oluştu. İthal muzun koli fiyatı da 12 dolara geriledi. Yerli üretici de zarar etti. Bakanlık yetkilileri sonra bu durumu düzeltti ama halen piyasada bu sıkıntılı dönemden kalma muzlar mevcut.

“FİYAT FARKI KORUNMALI”

Türkiye Ziraat Odaları Birliği Başkanı Şemsi Bayraktar, referans fiyat uygulamasına harfiyen uyulmasıyla yerli üreticinin korunabileceğini söylüyor. Normal koşullarda yerli üreticinin muz üreticisi ülkelerin fiyatlarıyla rekabet etmesinin imkansız olduğuna dikkati çeken Bayraktar, “Ekolojik avantaj nedeniyle ülkemiz üreticisinin Ek-vador, Panama, Kosta Rika gibi ülkelerin üreticileriyle rekabet etmesi mümkün değil. O ülkeler iklim koşulları nedeniyle açıkta muz üretimi yaparken, ülkemiz ürettiği 270.5 bin ton muzun, dörtte üçünü örtü altında yetiştiriyor. Bunun maliyeti de üreticimizin üzerinde” diyor. Konuyla ilgili raporun, Gümrük ve Ticaret ile Ekonomi Bakanlıklarına sunulduğu bilgisini veren Bayraktar, denetimlerin artırılması ve dolardaki yükselme sonucu son günlerde ithal muz fiyatlarında bir miktar artış görüldüğüne dikkat çekiyor. Son günlerde büyükşehirlerde marketlerde yerli muzun 4 TL’den, ithal muzun ise 6-7 TL’den satıldığını söyleyen Bayraktar bu farkın korunması gerektiğini belirtiyor. Bayraktar sözlerini şöyle sürdürüyor:

“İthal muz fiyatı artınca, yerli muz fiyatı da üreticide 1.6 TL’den 2.1 TL’ye çıktı. Bu durum üreticimiz açısından olumlu bir gelişme. 1995 yılında bir kilogram muzun fiyatının 4 kilogram elma fiyatıyla aynı olduğunu düşündüğümüzde 4 TL’lik fiyat son derece yetersizdir. Bugün yerli muzun fiyatı elma fiyatıyla aynı. Yerli muz tüketimi ancak ve ancak fiyat avantajıyla artırılabilir. Bundan dolayı ithal edilen muza gözetim uygulaması getirilmesi, gümrüklerden muz geçişlerinde kırmızı hattın uygulanması önemli.

Türkiye’ye gelecek önemli muz ihracatçı ülkelerinden biri olan Ekvador’un heyetiyle de yapılacak görüşmelerde muz olayına özel hassasiyet gösterilmeli.”

“İRAN’DAN KAÇAK GİRİYOR

Muzun Türkiye’deki ana üssü Mersin’in Anamur ilçesinde şu günlerde hasat dönemi yaşanıyor. Anamur Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş, sezonun iyi başladığını, hem verimin hem de fiyatların üreticiyi memnun ettiğini belirtiyor. Muzun tarla çıkış fiyatı 2-2.2 TL seviyelerinde. Markette ise 3-5 TL’den satılıyor. İthal muz ise 7 TL’ye satılıyor. Gümüş, “Referans fiyat ile ilgili sıkıntılar çözüldü. Fiyatlar da üreticiyi kurtarır seviyelerde” diyor. Kaçak muz girişlerinin önlenmesi gerektiğini söyleyen Gümüş, İran sınırından kaçak girişlerin yoğun olduğunu söylüyor. Gümüş, bu girişlerin sınır ticareti adı altında yapıldığını oysa bu muzların İstanbul pazarına ulaştığını söylüyor. Son dönemlerde yerli muzların büyüklükte ithallerle yarışır hale geldiğini söyleyen Gümüş bu değişimi örtü altı üretime bağlıyor. Gümüş, şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Hem tarımsal araştırma enstitüleri hem de fidancılar bu konularda çalışıyor. Yerli muz eskiden sadece açıkta üretilirdi. Yeterli nem alamadığı için de fazla büyümezdi. Örtü altı üretimde nem oranını ayarlayabiliyoruz. Böylece de muzun istediği iklim koşulu oluşuyor. Yerli muzun büyümesi tamamen örtü altı üretimle ilgili.”

İTHAL KADAR YERLİ ŞARTI

Mersin Ziraat Odası Başkam Cengiz Gökçel de market ve manavlardaki ithal muz bolluğuna dikkat çekiyor. Muz ithalatında bir dönem karışıklık olduğunu söyleyen Gökçel, 5 dolar referans fiyatla mal girdiğini ve bu dönemde giren malların halen marketlerin depolarında durduğunu savunuyor. “Dolayısıyla marketlerde halen ithal muz öne çıkıyor” diyen Gökçel, marketlere ithal mal yerine yerli ürün kullanılması için kota uygulaması ve belli oranda yerli şartı getirilmesi gerektiğini savunuyor ve “İthal ettiğin kadar yerli şartı getirilmeli” diyor.

Kaçak muz nasıl giriyor?

Kaçak muzla ilgili kesin bir ölçüm yapılamıyor. Yıllardır Suriye üzerinden giren kaçak muzların yeni adresi artık İran oldu. Muz üreticilerinin yaptığı tespitlere göre, muzlar önce sınırın öbür yakasındaki köylere kamyonlarla geliyor. Sınırı ise hava karardıktan sonra eşek ve katır üzerinde geçiyor. Ticaret bir de sınır ticareti görüntüsüyle yapılıyor.

Sınır ticareti yasal. Fakat sadece iki sınır komşusu şehir arasında sınırlı ürünlerde yapılması gerekiyor. Muzlar sınır ticareti çerçevesinde Türkiye’ye izin verilen sınırın üstünde miktarlarda giriyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya kaçak yolla giren bu muzlar İstanbul’a kadar ulaşıyor.

Bir kez dik 20 yıl topla

Muz, çok yıllık bir bitki türü. Ağacını bir defa diktikten sonra 20 yıl meyve alabiliyorsunuz. İklim olarak 4 derecenin altını sevmiyor. Dolayısıyla çok sınırlı bir bölgede ekimi yapılabiliyor. Türkiye’de sadece Mersin ve Antalya’nın birkaç ilçesinde yetişiyor. Bu bölgelerde de sıcaklıklar bazen 4 derecenin altına düşebiliyor. Bu nedenle de muz bahçelerinin sera sistemleri ile korunması tavsiye ediliyor. Hal böyle olunca, başlangıç yatırımı biraz maliyetli. Bir dekar sera yaklaşık 50 bin TL’ye mal oluyor. Muz iyi para ettiği için arazisi de pahalı. Eğer arazi kendinizinse 50 bin TL gibi bir yatırım maliyeti var. Arazi için ayrıca 50 bin TL ödemeniz gerekebilir. Bir dekarda 17-20 bin TL gelir, 12 bin TL net kar elde bilirsiniz. Dönüm başına kar oldukça yüksek. 20 yıl gelir elde edilen bir bahçe için 50-100 bin TL’lik bir yatırım fazla değil. Net 12 bin TL karın hiçbir meyve bahçesinde olmadığını belirtelim.